W CIEMNOŚCIACH NIE ZNACZY W CIEMNOCIE
W wielotysięcznym zbiorze śląskich pieśniczek nie mało jest poświęconych górnikom. Obraz "syna podziemnych, czarnych światów" bywa w nich różny. Najczęściej sielsko-anielski i pełen estymy. Ale jest też passus przestrzegający dziewczynę przed zamążpójściem za górnika, "bo to pieron dziki". Dziewczyna nie posłuchała dobrej rady, za co spotkała ją kara i "na drugi dzień po weselu helmiskiem dostała". No nie jest to, przyznają Państwo, pochlebny wizerunek górnika. Nawet zastanawiałem się, czy przez wzgląd na obowiązujące dziś normy obyczajowe i prawne, nie należałoby tej pieśniczki zakazać, jako propagującej przemoc i kreującą fałszywy, krzywdzący wizerunek górnika. Zresztą w tradycyjnych ludowych pieśniach sporo jest treści afirmujących postawy niewłaściwe w świetle dzisiejszych wymogów współżycia społecznego. Więc może należałoby stworzyć jakiś indeks przyśpiewek i pieśniczek zakazanych? Choć z drugiej strony zakazywanie też jest niewłaściwe...
Pewnie teraz nie wybrnę z tego dylematu, więc skupię się na wizerunku górnika w pieśniczkach i życiu - bo sztuka, również ludowa, jest odbiciem życia: jego artystycznym opisaniem. Nie mam zamiaru zagłębiać się w te niepochlebne opisy, szczególnie przy górniczym święcie. Zresztą, oceny oczerniające górniczy stan od dość dawna z wielkim zaangażowaniem głoszą różni krajowi publicyści i ich polityczni mocodawcy, więc wystarczy. O wiele milej będzie przytoczyć w okołobarbórkowej atmosferze opinie sympatyczne, pełne szacunku i podziwu. Na przykład śpiewa kobieta, skarżąc się na swego niewydarzonego męża, że "jakby Francik nie był tuleja, to byłby górnikiem". "Tuleja" to ktoś nierozgarnięty, ciapowaty na ciele i umyśle. Mężczyzna nazwany "tuleją" powinien się spalić ze wstydu, a potem z tego samego powodu zakopać pod ziemią i schować w najciemniejszy kąt. Zatem dowiadujemy się z tej pieśniczki, że górnik nie może być "tuleją". Czyli musi posiadać należyte moce fizyczne i umysłowe. Ale z drugiej strony, kiedyś często można było usłyszeć, że: "jak się nie będziesz uczył, to pójdziesz do roboty na dół". A niejeden chłopak zapytany co będzie robił w życiu, bo nieuk z niego straszny, odpowiadał: "Jak to co? Pójda na gruba".
Stereotypy, takie jak te przedstawione powyżej - bo zapewne Państwo spostrzegli, że w świecie stereotypów się poruszałem - bywają najczęściej zmorą naszej egzystencji. Szczególnie, gdy nie zdajemy sobie sprawy z tego, że wśród stereotypów właśnie się poruszamy. Moja znajoma, już emerytowana polonistka z przeogromnym doświadczeniem, była przez jakiś czas na zastępstwie w pewnej maturalnej klasie. Tematem był szekspirowski "Makbet". "A po co nóm to pani godo?" - zapytał nagle jeden z uczniów, a potem wyjaśnił, że taka wiedza i matura do niczego mu nie będą potrzebne, bo on i tak będzie górnikiem. "O! To wspaniale!" - ucieszyła się nauczycielka. - "Ja mam wielu znajomych górników. To tacy mądrzy ludzie. Po pracy zajmują się muzyką, czytają książki, dokształcają się z różnych dziedzin. Wspaniali i mądrzy ludzie". W tym co powiedziała jest wiele prawdy. Wystarczy prześledzić cały amatorski ruch artystyczny, z którego wyrośli i muzycy i plastycy i pisarze; zdarzało się, że całkowicie przechodzący na swe nowe, artystyczne profesje. Dziś, niestety, nawet w górniczych orkiestrach dętych częściej grają uczniowie i absolwenci szkół i uczelni muzycznych, niż górnicy. Wracając do Makbeta, po tym zdaniu, wypowiedzianym przez roztropnego pedagoga, chłopak stał się jednym z najpilniejszych uczniów i maturę zdał. Czy pracuje w kopalni, nie wiem. Jeśli tak, to wiedza o dramatach Szekspira na pewno mu w tym nie przeszkadza, a wręcz przeciwnie. Jak każda wiedza...
Jurek Ciurlok "Ecik"
HANYSY I GOROLE, ŁĄCZCIE SIĘ W UŚMIECHU
KÓNSKI Z BELE KÓND
Ponieważ ilość dobrych dowcipów dotyczących górników - powtarzam: dobrych - jest ograniczona, więc dziś taki mały barbórkowy remanent.
Ach te wspomnienia...
Dwóch starzyków, korzystając z wyjątkowo ciepłych ostatnich dni listopada, przysiadło na ławeczce przed familokiem i wsparłszy brody na laskach przysnęło. Pochrapują, grzejąc w promieniach słonecznych stare kości. Nagle jednego z nich coś przebudziło. Jakby sobie nagle coś przypomniał. Rozejrzał się nerwowo, odchrząknął, szturchnął w bok śpiącego ciągle sąsiada i już nieco uspokojony rzekł:
- Erwin, jo se tu tak siedza i myśla... I wiysz co ci powiym? Erwin, Barbórka to ci je piykno rzecz...
- Ja, ja Lyjo - odparł z flegmą zagadnięty Erwin, nawet nie otworzywszy oczu. - Barbórka to je piykno rzecz, ale kochanie sie z kobiytóm, to je jeszcze piykniejszo rzecz...
- Nó ja, ja - bez przekonania zgodził się Leon i obaj zasnęli... Po chwili dziadek Leon znów nerwowo się poruszył, jakby sobie o czymś ważnym nagle przypomniał, szturchnął dziadka Erwina i rzekł:
- Ty Erwin, coś żech ci chcioł pedzieć, ale żech se zapómnioł... A terozki już pamiyntóm... Bo wiysz: Barbórka, to ci je ale piykno rzecz...
- Ja, ja - z jeszcze większą flegmą, niż poprzednio, odparł zagadnięty. - Ale kochanie sie z kobiytóm to je jeszcze piękniejszo rzecz - i uśmiechnął się sam do siebie...
- Ja Erwin, cheba mosz recht - z lekkim zastanowieniem w głosie zgodził się Leon i znów obaj zasnęli, ale tylko na krótką chwilę. Bowiem dziadek Leon nagle aż podskoczył na ławeczce tym razem gwałtownie wyrywając również ze snu przyjaciela.
- Erwin, jo ci cołki czos myśla i wiysz co? Powiym ci, że Barbórka, to ci je przepiykno rzecz!
- Nó ja, Lyjo - odrzekł nieco już podenerwowany dziadek Erwin. - Ale kochanie sie z kobiytóm to je nojpiykniejszo rzecz - i uśmiechnął się szeroko...
- Ja Erwin, ja... - dość niechętnie przytaknął dziadek Leon i już miał przysnąć ponownie, gdy nagle jakby go coś olśniło. Uśmiechnął się promiennie, szturchnął kompana i z lekkim triumfem w głosie rzekł:
- Erwin! Ale Barbórka je czynścij, prowda???
Logika
Do pewnej kopalni z okazji Barbórki przyjechał sam prezydent. Jak to bywa, zwieziono go na dół, a on uciął sobie pogawędkę z jednym z górników, który opowiedział mu o sobie i rodzinie.
- Nó i widzicie, panie prezydyncie: na tyj tu grubie zginół mój pradziadek, potym tyż dziadek, a na kóńcu mój uojciec tyż...
- Och! To straszne! I Wy nie boicie się tak codziennie tu zjeżdżać?
- Panie prezydyncie, a Wasz pradziadek jak umar?
- No w łóżku... Dziadek też... No i ojciec tak samo...
- A kaj Wy śpicie, panie prezydyncie?
- No w łóżku oczywiście...
- I niy bojicie sie tak kożdy dziyń do tego łóżka lygać???
Tylko spokojnie
Rozmawia dwóch górników o swoich przełożonych.
- Wiysz Wilim, jo to ci móm takiygo sztajgra, co jak sie znerwuje, zarozki je blank czerwóny na pysku.
- A chopie! To je nic. Jak mój sztajger sie znerwuje, to zarozki jo móm blank czerwóny pysk...
Uraz
- Słuchejcie ino, panie Gnojek - zwraca się sztajger do jednego górnika, niedawno przybyłego do kopalni. - Wos kiejś musiało przi robocie spotkać jakieś nieszczęście, prowda?
- A dlaczego, panie sztajger?
- Nó, bo widza, że zawsze przed robotóm mocie taki pieróński strach!
BHP głupolu, BHP!
Było to bardzo dawno temu. W "szewski poniedziałek" pewien nieostrożny górnik wpadł do szybu wentylacyjnego. Ujrzał to jego kolega, podbiegł do krawędzi i wrzasnął w głąb czeluści:
- Rudik!!! Jest żeś tam!!!???
- Jest żech... - odpowiedział mu stłumiony głos kolegi.
- A stało ci się co!!!???
- Niy...
- To wyłaź!!!
- Ni moga...
- Czamu!?
- Bo jeszcze lecaaaaa...
Trudne powroty
Sztajger Zakraglik wyloz z karczmy piwnyj i zabroł się ku chałpie. Bardzo niysporo mu sie szło. Dróga przed nim tańcowała a uón, borok, chciał za nióm bardzo nadónżyć. Bez to ciepało nim uod kraja, do kraja. Zakraglik myśloł nad tym i niy móg pojónć, po jakimu ta droga tak wyrobio. Aż doszeł do jednego miejsca, kaj naprawiali ruła uod wody i jedyn mónter zakróncowoł takóm wielgóm wajchóm główny zawór. Jak Zakraglik ujrzoł, że uón tóm wajchóm w dziurze krynci, jak niy ryknie na niego:
- Nó tu cie móm, ty giździe stomilijóński!!! Zarozki mi uostow ta wajcha, a przestóń mi tóm drógóm kryncić, bo jo musza dó dóm dóńść!!!
I tak to barbórkowe remanenty wypełniły nam rubrykę, pobudzając - mam nadzieję - do wesołości. A Ecik winszuje wszystkim swoim kamratkóm i kamratóm — za kierych uwożo wszystkich, kierzi to czytajóm - dużo radości na ta Barbórka i po nij tyż! A radzi bydziecie, jak Wos szczynście niy uopóści, i w robocie i w dóma. Tego Wóm winszuja!
MYŚLI WIELKICH, MĄDRYCH, NIE ZAWSZE ZNANYCH...
Nie rób bliźniemu tego, co chciałbyś, żeby on uczynił tobie. Jest prawdopodobne, że macie zupełnie różne oczekiwania.
G.B. Shaw
Pyrsk!!!
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
