Sprostać szansom, zapobiec zagrożeniom

O kosztach pracy w górnictwie, o jego współpracy z energetyką i nie tylko o tym w rozmowie z ARTUREM TRZECIAKOWSKIM, wiceprezesem Katowickiego Holdingu Węglowego ds. ekonomiki i finansów.

Jak wskazuje wielu ekonomistów, o dalszym funkcjonowaniu branży górniczej zadecyduje koszt produkcji węgla. Równocześnie pojawia się coraz więcej głosów, że proste rezerwy w tej dziedzinie już zostały wykorzystane.
Nie zgadzam się z tą opinią. Wyczerpane zostały nie rezerwy proste, ale te rezerwy, po które łatwo było sięgnąć. W dalszym ciągu nie dopracowaliśmy się w górnictwie takiego systemu kontroli produkcji pod ziemią, który umożliwiałby kontrolę ponoszonych kosztów w czasie rzeczywistym. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że ponad 80 proc. wartości majątku Holdingu znajduje się pod ziemią, to znaczy, że przed nami - przed polską nauką i spółkami górniczymi - stoi ogromne wyzwanie, jak wprowadzić kontrolę kosztów bezpośrednio na poziom wydobycia. Każdy pracownik powinien mieć świadomość, że opłaca mu się wykonywać swoją pracę przy jak najmniejszym koszcie i jak największych przychodach firmy. Dla ekonomisty jest to truizmem. Natomiast jeżeli uzmysłowimy sobie, że zatrzymanie jednej ściany na godzinę generuje 100 tys. zł straty, a ścianę może zatrzymać tysiąc przyczyn, to mówimy o kwotach idących w dziesiątki, jeśli nie w setki milionów złotych.

A co z kosztami pracy, które w górnictwie stanowią prawie połowę wszystkich kosztów?
W górnictwie nikt nie planuje zwolnień grupowych, ale zupełnie inną kwestią jest obecna struktura zatrudnienia. Myślę, że nikt nie zawahałby się podpisać pod pensją wynoszącą nawet 10 tys. zł, gdyby rzeczywiście była ona uzależniona od efektów pracy. Związanie wynagrodzenia z efektami pracy jest rzeczą nieodzowną i przed tym polskie górnictwo nie ucieknie. To może się jeszcze przeciągnąć pół roku lub dwa lata. Jeśli jednak chcemy walczyć z konkurencją i importem węgla, nie chcemy zwolnień grupowych i chcemy, by pracownicy zarabiali lepiej, to musimy zgodzić się z tym, że płaca pracownika zależy od efektów jego pracy. Jeżeli chcemy dostarczać polski węgiel do polskiej energetyki, musimy mówić o kosztach. Nie można udawać, że kosztów pracy to nie dotyczy.

Koszty pracy to jedno z wielu uwarunkowań krępujących polskie górnictwo. Kolejnym są przepisy, na kształt których przedsiębiorcy nie mają wpływu. Czy górnictwo powinno oczekiwać ze strony państwa stworzenia czytelnych mechanizmów formalnoprawnych?
Każda firma funkcjonująca w jakimkolwiek kraju napotyka wiele przeszkód. Nie możemy powiedzieć, że jesteśmy bardziej poszkodowani. Jednakże ze względu na wielkość firm górniczych pewne problemy bardziej się w ich przypadku uwypuklają. Jeżeli mógłbym czegoś oczekiwać, to żeby ktoś się przyjrzał, czy konkurencja spoza UE działa na uczciwych zasadach. Czy transport za naszą wschodnią granicą jest dotowany, a jeśli tak - to w jakim stopniu. Nie można oczekiwać od polskiego górnictwa, by dostosowało się do cen światowych bez sprawdzenia, czy konkurencja postępuje transparentnie. Jeżeli polskie kopalnie byłyby dotowane w jakiejkolwiek formie w sposób niezgodny z przepisami unijnymi, to bylibyśmy tańsi, ale byłaby to nieuczciwa konkurencja. Nie mam przekonania, że w cenie węgla, który płynie do Polski zza naszej wschodniej granicy, uwzględnione są wszystkie koszty. Drugim elementem, który nas boli w kontekście przyszłości, jest brak decyzji, jak będzie wyglądała struktura polskiej energetyki za kilka-kilkanaście lat i jakie będzie w związku z tym zapotrzebowanie na węgiel.

Branża węglowa w Polsce ma przed sobą perspektywy rozwoju?
Polskie górnictwo będzie się samo zmieniało. Same będą wyłączały się te kopalnie, w których skończy się złoże, i te, które nie wytrzymają konieczności obniżania kosztów produkcji. Z drugiej strony wszyscy słyszymy o wielu próbach uzyskiwania koncesji na wydobycie węgla przez polskie i zagraniczne firmy. Odtwarzane są małe kopalnie. Bogdanka bardzo mocno rozwija swoją produkcję. Widać więc, że istnieje też tendencja związana z rozwojem branży. Jeśli jednak mamy podjąć decyzję o budowie nowego szybu za miliardy złotych, chcielibyśmy wiedzieć, czy ta inwestycja ma szansę się zwrócić, czy raczej powinniśmy się ograniczyć do złóż już udostępnionych i potem produkcję stopniowo wygaszać. Zabawa Komisji Europejskiej z pakietem klimatycznym spowodowała, że dzisiaj nikt nie jest w stanie powiedzieć, czy budowa elektrowni opalanej węglem jest opłacalna.

Jak ocenia Pan relacje górnictwa z energetyką?
Uczestnicząc w konferencjach energetycznych, odnoszę wrażenie, że energetyka oparta na nieodnawialnych źródłach energii jest jedyną, która nie mówi do państwa "dajcie". Nie łudzę się, że górnictwo otrzyma jakiekolwiek wsparcie, ale bardzo bym chciał, żeby w związku z dotacjami dla innych nie dokładano nam dodatkowych obciążeń. Z jednej strony energetyka zawodowa woła: obniżcie ceny, gdyż zwiększa się napływ węgla z importu. Z drugiej strony piętrzą się kłopoty z uzyskiwaniem koncesji. Rosną oczekiwania pracowników związane ze wzrostem wynagrodzeń oraz obciążenia ze strony budżetu państwa, jak np. akcyza na węgiel. Coraz większe są oczekiwania społeczne związane z likwidacją szkód eksploatacyjnych. Jako branża nie chcemy brać, ale chcielibyśmy przez najbliższe lata pracować w stabilnych warunkach.

Polskie kopalnie są w stanie przetrwać obecną dekoniunkturę?
Przed polskim górnictwem na pewno trudny czas, natomiast na naszą korzyść działa kilka czynników. Mamy rozpoznane zasoby i wiemy, czym dysponujemy. Nie musimy, jak ma to miejsce w przypadku gazu łupkowego, ponosić ogromnych nakładów na prace badawcze. Wiemy, z jakimi zagrożeniami przyjdzie się nam zmierzyć. Mamy także świadomość, że posiadanie węgla wiąże się z posiadaniem innego nośnika energii - metanu, który staramy się wykorzystać w coraz większym stopniu. Myślę, że nasze działania związane z tzw. wstępnym odmetanowaniem mogą okazać się przełomem dla górnictwa: z jednej strony uzyskamy dodatkowe środki związane ze sprzedażą tego gazu, a z drugiej późniejsze koszty wydobycia z pokładów, z których metan został odprowadzony, będą zdecydowanie niższe. Kolejnym elementem jest próba zastąpienia tradycyjnych technologii wydobywczych zgazowaniem węgla. Przed polskim górnictwem są wielkie szanse, ale także ogromne zagrożenia. Pozostaje pytanie, czy będziemy w stanie sprostać tym pierwszym i zapobiec drugim.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.