Rozmowa z ks. Piotrem Brząkalikiem, emerytowanym proboszczem, publicystą i rekolekcjonistą
Pierwszy raz mamy Wigilię jako dzień ustawowo wolny od pracy. Na takie dni mówimy, że są świętami. Ale czy Wigilia jest rzeczywiście świętem? Państwowym? Kościelnym? W Czechach, gdzie od lat Wigilia i Wielki Piątek są dniami wolnymi od pracy, na pytanie, jakie to święto ta Wigilia, moi tamtejsi znajomi odpowiadali: nie państwowe, nie kościelne, tylko rodzinne – dodając – „porządny człowiek w Wigilię siedzi w domu”. Co Ksiądz na to? I czy faktycznie dobrze zrobiono z tym dniem wolnym w Wigilię? Jeśli już – moim zdaniem – lepszy byłby zdecydowanie Wielki Piątek.
Na początek spróbujmy uporządkować parę rzeczy. Po pierwsze, to że jakiś dzień jest ustawowo wolny od pracy, nie czyni go zaraz świętem i nie każde święto jest z automatu dniem wolnym od pracy. Oczywiście mówiąc o święcie, mamy na myśli dwa porządki, religijny i państwowy. Przykłady: były czasy, że religijne święto Trzech Króli nie było dniem wolnym od pracy, podobnie jak 3 Maja. Ale też dniem wolnym od pracy jest drugi dzień świąt Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy, choć de facto liturgicznymi świętami nie są. To, że Wigilia stała się dniem wolnym od pracy, nie czyni z niej święta. Jest najzwyklejszym dniem powszednim. Jasne, dla nas ma szczególne znaczenie przez pielęgnowanie od pokoleń siadania w rodzinnym gronie do wieczerzy wigilijnej z pozostawionym pustym nakryciem. Świadomie używam słowa „wieczerzy”, nie „kolacji”, bo wieczerza to nie to samo co kolacja. Wieczerza to uroczysty, tradycyjny posiłek, najczęściej o charakterze religijnym lub świątecznym. Słowo to brzmi zacniej, uroczyściej. A kolacja to zwykły, codzienny wieczorny posiłek bez szczególnego znaczenia obrzędowego. Każda wieczerza jest kolacją, ale nie każda kolacja jest wieczerzą. Myślę, że skoro Wigilia „zasłużyła” na to, żeby być dniem wolnym od pracy, to Wielki Piątek też, tym bardziej, że jest najważniejszym świętem dla naszych braci luteran.
I nasuwa się kolejne, „odwieczne” pytanie o to, które święta są istotniejsze dla wierzących: Boże Narodzenie czy Wielkanoc?
Jasne, że dla wierzących najważniejszym świętem jest Wielkanoc – świętowanie Zmartwychwstania Jezusa. Powiem to może banalnie, ale warto pamiętać, że Pan Jezus urodził się jak każdy z nas i z tego trzeba się cieszyć, ale tylko On, jako jedyny, zmartwychwstał, a jeśli tak, to dla wierzących nie ma ważniejszego powodu do świętowania.
Czy ma Ksiądz receptę na to, jak dobrze spędzić święta Bożego Narodzenia?
Hm… zdjąć presję „idealnych świąt”. Nie muszą być perfekcyjne, nie wszystko musi się udać, nie wszystko trzeba zrobić samemu. Święta to spotkanie, nie projekt do zaliczenia. Skupić się na ludziach, nie na rzeczach. Zjeść spokojnie, nawet jeśli stół nie jest idealny. Porozmawiać, posłuchać, zapytać. Jeśli kogoś brakuje – zatęsknić. Czasem obecność jest ważniejsza niż prezenty. No i wrócić do sensu, Boże Narodzenie to bliskość, prostota, nadzieja. Chwila ciszy, modlitwy, wspólnie, bez pośpiechu zaśpiewana kolęda potrafi zmienić wszystko.
Mówi się, że święta Bożego Narodzenia to dobry czas na pogodzenie się, przebaczenie. Skąd takie przeświadczenie?
Boże Narodzenie to święto narodzin Jezusa. Skoro Bóg przyszedł do nas mimo naszych słabości, to też i my jesteśmy zaproszeni, żeby przebaczać innym. Każde narodziny, a te szczególnie, oznaczają coś nowego. Warto więc zacząć od nowa, bez dawnych urazów. To naturalny moment, by zamknąć stare sprawy i wejść w kolejny czas z lżejszym sercem. Przebaczenie daje ulgę nie tylko temu drugiemu, ale przede wszystkim mnie samemu, uwalnia od ciężaru gniewu, przynosi spokój, pozwala przeżyć święta prawdziwiej. Boże Narodzenie naprawdę sprzyja przebaczeniu, bo łączy w sobie nadzieję, miłość, nowy początek i bliskość drugiego.
Przed laty Wigilie były skromne, bo to przecież jest dzień postny. Święta też do obfitych nie należały. Jeszcze w epoce gierkowskiej i w stanie wojennym tak właśnie było. Cieszyliśmy się z każdego dodatkowego karpia i kawałka wędliny wystanego w kilometrowych kolejkach, z każdej paczki od „wujka z Niemiec”. Dziś dla większości z nas Boże Narodzenie jest dostatnie, często do przesady dostatnie. Gdzie są granice między konsumpcyjnym a duchowym podejściem do świąt?
Konsumpcyjne podejście do świąt pojawia się wtedy, kiedy zakupy stają się celem, a nie środkiem, a wartość świąt mierzymy liczbą prezentów, potraw, dekoracji. Kiedy pojawia się presja: „musi być więcej, drożej, idealnie”, kiedy brakuje czasu na relacje, refleksję i spokój. Nie chodzi o to, że prezenty czy dobre jedzenie są złe, problem zaczyna się, gdy zastępują sens świąt. A duchowe podejście do świąt charakteryzują relacje, obecność i wspólnota. Symbole – choinka, opłatek, kolędy mają znaczenie, a nie tylko ich wygląd, kiedy jest miejsce na wdzięczność, modlitwę i refleksję. Duchowość nie wyklucza radości, smaków ani prezentów – nadaje im właściwą głębię. Granicę zobaczymy, odpowiadając sobie: czy robię to z miłości, czy z obowiązku i presji? Czy to zbliża mnie do innych, czy tylko męczy? Czy potrafię cieszyć się świętami bez nadmiaru? Bo jeśli coś służy relacjom i sensowi – wspiera duchowość, a jeśli zaczyna ją zagłuszać – staje się konsumpcją. Najzdrowsze święta są wtedy, kiedy są proste, ale uważne, radosne, ale nie przeładowane, materialne w formie, ale duchowe w treści. Konsumpcja staje się problemem nie przez rzeczy same w sobie, ale wtedy, gdy zajmują miejsce tego, co najważniejsze.
Nie możemy zapominać o dzieleniu się tym, co mamy. W Boże Narodzenie to szczególnie ważne. Jak to robić, żeby nie naruszyć czyjejś godności, w jaki sposób pomagać potrzebującym?
Myślę, że pomagając, trzeba pamiętać, żeby unikać ocen i rad „z góry”. A kiedy pomagamy, szanować wolność, widzieć w drugim człowieka, nie problem, dawać wsparcie, nie wstyd i nie mówić „sam jesteś sobie winien”. Pomagać dyskretnie, unikając rozgłosu i chwalenia się pomocą. Czasem cicha pomoc znaczy więcej niż spektakularna.
Boże Narodzenie i Nowy Rok sprzyjają deklarowaniu postanowień na przyszłość. Warto je podejmować właśnie teraz?
Myślę, że warto, by ograniczać nadmiar informacji i mediów społecznościowych, umieć prosić o pomoc, gdy z czymś sobie nie radzimy. Być naprawdę obecnym w rozmowach. Pielęgnować więzi mimo braku czasu. Szybciej rozwiązywać konflikty, nie zamiatając ich pod dywan. Mniej mówić, a więcej słuchać i zdecydowanie częściej przebaczać i prosić o przebaczenie.
Rozmawiał: Kajetan Berezowski
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
