Zmienia się mentalność górników i kadry zarządzającej

Prezes Wyższego Urzędu Górniczego twierdzi, że mówiąc o bezpieczeństwie w branży wydobywczej, można mówić o powodach do umiarkowanego optymizmu. Dr inż. Piotr Litwa ocenia, specjalnie dla portalu górniczego nettg.pl, miniony rok. Mówi też o tym, jakie nadzieje wiąże z rokiem 2014, rokiem, który w górnictwie zaczął się śmiertelnymi wypadkami.

- Wreszcie drgnęły wskaźniki wypadkowości śmiertelnej i ciężkiej przesuwając się w pożądanym przez nas kierunku. Ubiegły rok jest jednym z najlepszych pod względem bezpieczeństwa pracy w polskim górnictwie. Bardziej optymistyczne podsumowania mieliśmy tylko w 2004 r. Ubiegłoroczne wyniki czekają na utrwalenie w tym roku. Zero wypadków śmiertelnych w górnictwie, to nasz cel strategiczny.

Od roku 2010 konsekwentnie liczba wypadków ogółem malała, ale bez takiego efektu w wypadkowości śmiertelnej, która przez kilka lat utrzymywała się niemal na niezmienionym poziomie. Dlatego cieszy fakt, że 2013 r. zakończył się malejącymi liczbami we wszystkich kategoriach wypadków. Było ich łącznie 2550, czyli najmniej w całej dekadzie, w 2004 r. odnotowano ich ponad 3 tysiące. Wypadków śmiertelnych w 2013 roku zdarzyło się 21, o jedna trzecią mniej niż rok wcześniej, a ciężkich 16, czyli pięć mniej niż w najlepszym pod tym względem 2004 r.

Dobry trendy obejmują całą branżę wydobywczą, a także górnictwo węgla kamiennego, w którym zdarza się najwięcej wypadków. W 2013 roku w tym segmencie górnictwa było ich najmniej w ostatnich 10 latach. Śmiertelnych zdarzyło się 14, o trzy więcej niż w najlepszym pod tym względem 2004 r. i o osiem mniej niż w 2012 r. Ciężkich wypadków w ubiegłym roku było siedem, o połowę mniej niż w 2004 r., czyli jest to najlepszy wynik całej dekady.

Wypadkowość jest lustrem
poczynań przedsiębiorców inspirowanych różnymi metodami przez nadzór górniczy. Skuteczną motywacją do lepszej organizacji robót oraz aktywnego zwalczania zagrożeń występujących w kopalniach okazało się wyznaczanie rejonów szczególnego nadzoru, które są kontrolowane co najmniej raz na dwa miesiące. Być może bodźcem do większej troski o bezpieczeństwo górników były dotkliwe kary finansowe za łamanie przepisów, które na mocy nowej ustawy zaczęliśmy nakładać od 2012 r.. Przerwaliśmy tamę milczenia o błędach organizacyjnych, niebezpiecznie prowadzonych robotach, niesprawnych maszynach. Wskazujemy najlepsze praktyki i zakłady.

Zmienia się mentalność
górników i kadry zarządzającej zakładami górniczymi. Jestem przekonany, że nadzór górniczy ma duży udział w kształtowaniu nowego podejścia przedsiębiorców do bezpieczeństwa pracy. Skończyliśmy z mirażami, że za wypadki i zwalczanie zagrożeń odpowiadają urzędy górnicze, a przedsiębiorca jest od zapewnienia efektów ekonomicznych i produkcyjnych.

Przez całe lata mydlono oczy opinii publicznej, że jest taki dualizm odpowiedzialności. Tak jak policjant nie zagwarantuje życia kierowcom na drodze, tak inspektor nie sprawi, że wszystkie urządzenia i maszyny w kopalniach będą sprawne, górnicy roztropni, dozór organizacyjnie wydolny. Nadzór górniczy podczas kontroli ustala stan na daną chwilę, a pół godziny po podpisaniu protokołu pokontrolnego sytuacja w kopalni może być diametralnie inna. To, że decyzja kierownika zakładu została zatwierdzona przez okręgowy urząd górniczy, nie znaczy, że przedsiębiorca ma już z głowy problem odpowiedzialności za życie i zdrowie górników. Mamy około 300 inspektorów, którzy różnymi metodami wymuszają poprawę audytu wewnętrznego oraz lepszą organizację pracy. W dozorze w zakładach górniczych pracuje kilka tysięcy osób.

Z analizy wypadkowości
w ostatniej dekadzie wynika, że piętą achillesową w górnictwie podziemnym jest zwalczanie zagrożenia opadem skał ze stropu i ociosu. W ubiegłym roku takich niebezpiecznych zdarzeń, które doprowadziły do wypadków było 280, w całym dziesięcioleciu - 2902. W tym samym okresie, czyli w latach 2004-2013, osób poszkodowanych na skutek zagrożenia tąpaniami było 265, w tym 23 w roku ubiegłym. Z powodu zagrożenia metanowego w latach 2004-2013 ofiar górniczych wypadków było 143, w tym sześć w 2013 r. Zagrożenie zawałowe w ostatnich 10 latach możemy podsumować 10 poszkodowanymi w wypadkach, a pożarowe 50 poszkodowanymi. Te liczby jaskrawo i brutalnie wyznaczają nam priorytety działania w 2014 r.

O konieczności innej niż dotychczas organizacji robót przygotowawczych do uruchomienia nowych frontów wydobywczych oraz sposobach zwalczania zagrożenia zawałowego alarmowałem przedsiębiorców górniczych wielokrotnie. Na stronie internetowej WUG wskazywaliśmy dobre praktyki w tym zakresie. To nie jest wiedza tajemna. Są urządzenia i sprawdzone rozwiązania, które zabezpieczają górników przed opadem skał. Skoro perswazje nie skutkują, w tym roku będziemy bardzo wnikliwie przyglądać się technologiom prowadzenia takich robót. Nie godzimy się, by górnicy byli poszkodowani w wypadkach dlatego, że dozór kopalniany przyjął optymistyczny wariant w ocenie zagrożeń.

Badania powypadkowe wskazują na nieprzestrzeganie ustaleń ujętych w technologiach i projektach technicznych, niedostosowanie technologii do występujących warunków i nieuzasadnione podejmowanie ryzyka, a także brak mechanizacji czynności wykonywanych w związku z rabowaniem obudowy chodnikowej za frontem ścian.

Spodziewam się, że rok 2014 będzie trudny nie tylko ze względu na konieczność wymuszania i pilnowania aktywnej profilaktyki w zwalczaniu zagrożeń występujących w kopalniach podziemnych. Będziemy musieli bacznie się przyglądać zamierzeniom restrukturyzacyjnym w największej spółce węglowej. Odejścia na emeryturę dużej grupy doświadczonych pracowników Kompanii Węglowej SA może mieć wpływ na bezpieczeństwo pracy.

Ochrona powierzchni
i oddziaływanie na środowisko jest coraz poważniejszą barierą dla branży wydobywającej kopaliny. Bez akceptacji społecznej polskie górnictwo nie ma szans rozwojowych. Dlatego staramy się być pośrednikiem w trudnych niekiedy mediacjach przedsiębiorców górniczych z władzami lokalnymi. Utworzyliśmy i prowadzimy 16 zespołów porozumiewawczych, które są platformą wymiany poglądów i bieżącego monitoringu działalności kopalń w zakresie eksploatacji i usuwania szkód. Wyznaczanie przez nas rejonów szczególnego nadzoru sprawdziło się w poprawie bezpieczeństwa pod ziemią. Dlatego w ubiegłym roku podobną metodykę zaczęliśmy stosować w odniesieniu do ochrony powierzchni przed skutkami eksploatacji górniczej.

Każdy urząd górniczy wyznacza w zasięgu swoich właściwości terytorialnych obszary, które są potencjalnie najtrudniejsze, np. z powodu zagrożenia powodziowego, prowadzenia eksploatacji w zasięgu osiedli mieszkaniowych lub obiektów użyteczności publicznej czy autostrad. Sprawdzana jest aktywność pomiarowa przedsiębiorców w zakresie osiadania terenu, ich rzetelność w prognozowaniu skutków działalności wydobywczej i oceny odporności budynków, a także prowadzona przez kopalnie profilaktyka i usuwanie szkód. Mam nadzieję, że dzięki temu zmieni się podejście górniczej branży do ekologicznych konsekwencji działalności zakładów górniczych. Musimy dbać o efektywne wykorzystanie kopalin z poszanowaniem środowiska.

Aniołem stróżem
dla każdego z 210 tys. ludzi zatrudnionych w ponad 7 tys. zakładach górniczych na terenie całej Polski nie będziemy, ponieważ wymaga to boskiej mocy. My musimy wypracować i wdrożyć wysokie standardy zbiorowego bezpieczeństwa górników. Będzie to niezmiennym priorytetem w działalności nadzoru górniczego. Dlatego będziemy wnikliwie przyglądać się temu, co się dzieje w podziemnych wyrobiskach i na powierzchni w otoczeniu firm górniczych. Wyznaczyliśmy sobie dużo celów szczegółowych, które będziemy konsekwentnie realizować.

Będziemy zmierzali
do zmniejszenia liczby przypadków chorób zawodowych wśród załóg górniczych poprzez dopingowanie przedsiębiorców do lepszej profilaktyki w wyrobiskach poprzez doprowadzanie "czystego" powietrza do ścian w celu zmniejszania liczby rejonów z przekroczeniem najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłu. Będziemy dążyli do upowszechniania nowoczesnych środków ochrony zbiorowej i zmiany przepisów prawa. Okręgowe Urzędy Górnicze wytypują rejony eksploatacyjne, w których występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu już na wlotach do nich, i poddadzą monitoringowi w zakresie stosowanej profilaktyki.

W zwalczaniu zagrożeń naturalnych jednym z naszych z priorytetów jest ograniczenie niebezpiecznych zdarzeń związanych z metanem. OUG, wyznaczając rejony szczególnego zagrożenia, kontrolowane przynajmniej raz na dwa miesiące, biorą pod uwagę stężenia tego gazu w wyrobiskach. Dążymy do zmiany przepisów dotyczących zwalczania zagrożenia metanowego. Upowszechniamy informację o wadach i zaletach stosowania różnych sposobów przewietrzania ścian. Mobilizujemy przedsiębiorców do poprawy efektywności odmetanowania i ograniczania eksploatacji podpoziomowej w rejonach silnie zagrożonych metanowo. Staramy się nakłonić kierownictwo kopalń do projektowania, wykonywania i utrzymywania chodników przyścianowych o jak największych gabarytach, przynajmniej 18 m kw.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.