Nieopodal kopalni „Mysłowice-Wesoła” regularnie co miesiąc na kilka godzin zatrzymuje się ambulans do pobierania krwi. Za każdym razem, przeciętnie biorąc, odjeżdża z 50 litrami tej życiodajnej tkanki. Ale tutejszy Klub Honorowych Dawców Krwi jest pozytywnym wyjątkiem. Bo liczba dawców w górniczym środowisku zauważalnie topnieje.
Według danych Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Katowicach, obejmującego swoją działalnością teren województwa śląskiego, w ubiegłym roku krew oddało około 4 tys. górników. Oznacza to, że mniej więcej co dziesiąty litr pochodził z kopalnianych Klubów HDK. Aleksandra Dyląg, kierowniczka Działu Organizacyjnego w RCKiK, przypomina jednak, że 4–5 lat temu od górniczych klubowiczów pochodził aż co piąty. Dalej mnoży przykłady zauważalnego odwrotu górników od krwiodawstwa. W 2004 r. w „Halembie” krew oddało ponad 200 tutejszych klubowiczów HDK, zaś w roku ubiegłym – około 100. W „Pokoju” średnia liczba dawców spadła w tym czasie ze 150 do 50. W „Sośnicy” 5–10 lat temu krew oddawało regularnie ponad 100 górników, teraz – 15–20. W „Śląsku” ta ilość spadła do 5–8 osób. Po ubiegłorocznym tragicznym wybuchu metanu w tym zakładzie, w którym śmierć poniosło 20 górników, jednorazowo – w nadzwyczajnym odruchu – krew oddało 96 osób.
Hojni mysłowiczanie
W tym kontekście zdumiewa, jak Czesławowi Chrzanowskiemu, prezesującemu Klubowi HDK w „Mysłowicach-Wesołej”, udaje się pobudzać tę szczególną ofiarność. Oto w 2004 r. średnio oddawało tu krew 60 górników, zaś w ubiegłym – już 120.
– W naszym klubie jest zarejestrowanych 600 krwiodawców. Co miesiąc moi koledzy oddają w granicach 43–53 litrów krwi. Lipiec, mimo że mamy sezon urlopowy, wypadł najlepiej: 125 przyjaciół oddało ponad 56 litrów. Ta ofiarność zwykle rośnie w nadzwyczajnych okolicznościach. Zdarza się, że ktoś 10 lat nie oddawał krwi, ale na wiadomość o jakimś nieszczęściu czuje silną potrzebę, by pomóc koledze po groźnym wypadku lub dać iskierkę nadziei poważnie choremu dziecku. Ot, zwykły odruch człowieczeństwa. Przy tym pozostajemy grupą przyjaciół. Razem jeździmy na rajdy, na pielgrzymki, przekonujemy niezdecydowanych, że oddanie krwi w najmniejszym stopniu nie szkodzi ich zdrowiu – opisuje ów przyjacielski klimat w klubie prezes Chrzanowski.
Iluzoryczne przywileje
Ów odruch człowieczeństwa to grunt. Próżno bowiem liczyć na jakiekolwiek profity.
– Krwiodawca otrzymuje tzw. ekwiwalent kaloryczny, czyli na ogół 8 tabliczek czekolady plus paczkę kawy. Nadto zaświadczenie, usprawiedliwiające nieobecność w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia oraz zwrot kosztów przejazdu do najbliższej jednostki służby zdrowia. No, i „przywilej” obsługi poza kolejnością w placówkach służby zdrowia. Przywilej w cudzysłowie, ponieważ mało kto go egzekwuje, jeśli w ogonku do lekarza czeka kilku staruszków i matka z dzieckiem – tłumaczy Aleksandra Dyląg.
W górnictwie ta usprawiedliwiona nieobecność w pracy ma jeszcze inny wymiar.
– Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o emeryturach i rentach nie pozwalają na zaliczenie udzielonych krwiodawcy dni wolnych do okresów pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią. Jeśli więc z dokumentów przedłożonych wraz z wnioskiem o emeryturę wynika, że pracodawca udzielił pracownikowi dni wolnych w związku z oddawaniem krwi, ZUS nie ma prawa zaliczyć ich do okresu pracy pod ziemią – wyjaśnia Anna Sobańska-Waćko, rzecznik prasowy chorzowskiego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Kara za ofiarność
Nic dziwnego, że ofiarność górników spada. Klub HDK w „Halembie” skupia 315 krwiodawców. W 2008 r. – w cyklu dwumiesięcznym – w każdej z akcji poboru krwi oddawali jej w granicach 77–85 l. W ubiegłym roku już tylko 65–72 l. W czerwcu br. – 43 l.
– Oddanie krwi w dniu roboczym powoduje, że górnik, mimo zwolnienia, musi tę szychtę odpracować. W przypadku dozoru jest jeszcze gorzej. Osoby dozoru muszą wykazać co najmniej 22 zjazdy w miesiącu, by mógł on zostać zaliczony do okresu pracy górniczej. Jeżeli tę liczbę uszczupli jeden dzień przeznaczony na oddanie krwi, cały miesiąc jest traktowany jako nieskładkowy. Niektórzy moi koledzy, aby przejść na emeryturę, muszą „odpracować” od 3 miesięcy do półtora roku. Niektórych całkowicie powstrzymuje to przed oddawaniem krwi. Inni, ci bardziej gorliwi, rezygnują z wolnego i nie oddają w kopalni usprawiedliwienia z ambulansu – zżyma się Stanisław Michalski, prezes Klubu HDK przy „Halembie”.
Oby do końca wakacji
Tymczasem lato jest tym okresem, kiedy szpitale szczególnie potrzebują krwi.
– Część stałych dawców jest na urlopach, część, przy temperaturach przekraczających 30° C, powstrzymuje się od oddawania krwi. Jednocześnie zaś bardzo rośnie liczba wypadków i – co się z nimi łączy – również przeprowadzanych przeszczepów, zwiększających zapotrzebowanie na tę tkankę – wyjaśnia Aleksandra Dyląg z RCKiK.
Spośród 125 szpitali i klinik, zaopatrywanych w krew przez RCKiK, największymi jej odbiorcami są: Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu, Górnośląskie Centrum Medyczne w Katowicach, Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach oraz Szpital Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich.
– Z powodu niedoboru krwi wstrzymujemy te z planowanych operacji, których przesunięcie nie niesie większego zagrożenia dla pacjenta. Wrócimy do nich po wakacjach, a więc wraz z unormowaniem się sytuacji – mówi dr Bogdan Koczy, dyrektor piekarskiej urazówki.
– Odczuwamy deficyt krwi, zwłaszcza rzadkiej grupy AB Rh (-). Zabiegi w naszej klinice są jednak planowane ze sporym wyprzedzeniem, toteż z tego powodu nie musimy odkładać operacji – twierdzi prof. Sławomira Kyrcz-Krzemień, ordynator Oddziału Hematologii i Transplantacji Szpiku.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
