Stal nierdzewna to materiał odporny na rdzę i niezwykle trwały, często używany zarówno w kuchni, jak i w przemyśle. Istnieje wiele jej rodzajów. Szczególnie interesujące są stale martenzytyczne Cr13, które dzięki hartowaniu łączą odporność na korozję z dużą twardością i wytrzymałością. To właśnie one doskonale sprawdzają się w nożach, narzędziach czy częściach maszyn.
Przeczytaj nasz artykuł, a dowiesz się:
* czym jest stal nierdzewna i jakie jest jej znaczenie,
* czym różnią się: stal nierdzewna austenityczna, stal ferrytyczna i stal martenzytyczna,
* jaki jest skład chemiczny i właściwości stali nierdzewnych martenzytycznych Cr13,
* jak obróbka cieplna wpływa na właściwości mechaniczne stali martenzytycznej,
* jakie są gatunki stali z grupy Cr13 (1.4006, 1.4021, 1.4028, 1.4034),
* jakie jest zastosowanie stali nierdzewnych martenzytycznych Cr13 w praktyce,
* dlaczego warto stosować stale Cr13.
Stal nierdzewna jest wykorzystywana zarówno w produktach codziennego użytku, jak i w nowoczesnym przemyśle. Dzięki odporności na rdzę i większej trwałości znalazła zastosowanie w kuchni, medycynie, motoryzacji czy budownictwie. Wśród wielu odmian wyróżniają się stale martenzytyczne Cr13, które łączą odporność na korozję z wysoką twardością. Dlatego właśnie stosuje się je tam, gdzie liczy się wytrzymałość.
Stal nierdzewna – czym jest i jakie ma znaczenie?
Stal nierdzewna to stal zawierająca minimum 10,5% chromu. Chrom może znacznie poprawić hartowność stali. Dodatkowo, dzięki jego obecności na jej powierzchni tworzy się cienka warstwa tlenku chromu, która chroni metal przed korozją i samoczynnie się odnawia. Dzięki temu jest ona jednym z najważniejszych materiałów we współczesnym świecie, stosowana w wielu gałęziach przemysłu – od kuchni i medycyny po budownictwo i przemysł ciężki.
Grupy stali nierdzewnych: stal austenityczna, stal ferrytyczna i stal martenzytyczna
Stal nierdzewna nie jest materiałem jednorodnym. Można wyróżnić kilka podstawowych grup stali, które różnią się składem chemicznym i właściwościami. Pierwszą z nich jest stal austenityczna, czyli najpopularniejsza odmiana, charakteryzująca się najwyższą odpornością na korozję. Jest niemagnetyczna, łatwa w obróbce i szeroko stosowana, m.in. w gatunkach 304 i 316. Z kolei stal ferrytyczna poza dobrą odpornością na korozję, jest tańsza w produkcji i łatwa do formowania. Ma jednak słabsze właściwości mechaniczne w porównaniu z innymi grupami. Trzecią popularną grupą jest martenzytyczna stal nierdzewna, która wyróżnia się możliwością hartowania, co pozwala uzyskać bardzo wysoką twardość i odporność na ścieranie. Ma mniejszą odporność na korozję od austenitycznej stali nierdzewnej, ale cechuje się dużą wytrzymałością mechaniczną. Dzięki temu znajduje zastosowanie w narzędziach i częściach maszyn, a także może być stosowana jako stal konstrukcyjna i stal narzędziowa.
Stale nierdzewne martenzytyczne Cr13 – skład chemiczny i właściwości martenzytycznych materiałów
Stale nierdzewne Cr13 zawierają 12–14% chromu i 0,12–0,46% węgla. Im więcej węgla, tym stal jest twardsza i bardziej odporna na ścieranie, ale jednocześnie mniej plastyczna. Do głównych cech stali nierdzewnej martenzytycznej Cr13 należą: wysoka twardość, dobra odporność na ścieranie i umiarkowana odporność na korozję. Dzięki temu dobrze sprawdzają się w środowisku wilgotnym czy wodnym, choć nie dorównują stalom austenitycznym. Niektóre gatunki Cr13 są uznawane za stale martenzytyczne o podwyższonej odporności na korozję, dzięki czemu sprawdzają się w środowisku wilgotnym i w kontakcie z wodą. Największą zaletą Cr13 jest możliwość osiągnięcia bardzo dobrych właściwości mechanicznych po obróbce cieplnej, co czyni je cenionym materiałem w narzędziach i częściach maszyn.
Obróbka cieplna a właściwości mechaniczne stali martenzytycznej
Właściwości stali martenzytycznych Cr13 można regulować poprzez obróbkę cieplną. Wyżarzanie izotermiczne zmiękcza stal, ułatwia obróbkę i pomaga zapobiec pękaniu. Hartowanie zwiększa jej twardość poprzez powstanie struktury martenzytycznej, a odpuszczanie zmniejsza kruchość i pozwala dostosować parametry do potrzeb. W zależności od gatunku, twardość stali Cr13 po obróbce cieplnej mieści się w zakresie od ok. 40 HRC (1.4006 - https://virgamet.pl/oferta/1h13-14006-x12cr13-x10cr13-aisi-410-s41000-z12c13-stal-nierdzewna) do nawet 58 HRC (1.4034 - https://virgamet.pl/oferta/4h13-x46cr13-x40cr14-x39cr13-z44c14-x46crs13-s42080-stal-nierdzewna). Dlatego stale nierdzewne martenzytyczne Cr13 zalicza się do stali nierdzewnych do ulepszania cieplnego, w których odpowiedni dobór procesu obróbki pozwala precyzyjnie kształtować twardość i wytrzymałość.
Gatunki stali z grupy Cr13 (1.4006, 1.4021, 1.4028, 1.4034)
W grupie stali nierdzewnych martenzytycznych Cr13 wyróżnia się kilka popularnych gatunków. Różnią się one przede wszystkim zawartością węgla, co wpływa na twardość, odporność na ścieranie i konkretne zastosowania. 1.4006 (X12Cr13, AISI 410) to podstawowa martenzytyczna stal nierdzewna z ok. 0,12% węgla. Ma umiarkowaną odporność na korozję i twardość, dzięki czemu jest łatwa w obróbce. Stosowana w armaturze, śrubach, wałach czy prostych elementach maszyn. Drugi gatunek to 1.4021 (X20Cr13, AISI 420 - https://virgamet.pl/oferta/2h13-2h14-x20cr13-z20c13-aisi-420-uns-s42000-stal-nierdzewna). Zawiera on ok. 0,20% węgla, co pozwala uzyskać większą twardość i odporność stali na ścieranie niż w 1.4006. Wykorzystuje się ją m.in. w pompach, zaworach, prostszych nożach i częściach narażonych na zużycie. Stal 1.4028 (X30Cr13, SUS 420J2 - https://virgamet.pl/oferta/3h13-3h14-x30cr13-4028-sus-420j2-z33c13-420s45-stal-nierdzewna) ma wyższą zawartość węgla (ok. 0,30%), co zapewnia lepsze parametry mechaniczne i poprawę odporności stali na wilgoć. Z tego względu używana jest w produkcji noży kuchennych, narzędzi chirurgicznych i przyrządów pomiarowych. Ostatni z omawianych gatunków: 1.4034 (X46Cr13, AISI 420) to najbogatsza w węgiel stal z grupy Cr13 (ok. 0,46%), dzięki czemu osiąga najwyższą twardość – nawet do 58 HRC. Łączy odporność na ścieranie z przyzwoitą odpornością na korozję. Stosowana w nożach premium, sprężynach, łożyskach kulkowych i narzędziach wymagających dużej trwałości.
Zastosowania stali nierdzewnych martenzytycznych Cr13 w praktyce
Stale nierdzewne martenzytyczne Cr13 znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach. W przemyśle spożywczym wykorzystuje się je do produkcji noży kuchennych i sztućców, w medycynie do narzędzi chirurgicznych i pomiarowych, a w mechanice i motoryzacji do wałów, śrub, elementów pomp oraz armatury. Doskonale sprawdzają się również w technice precyzyjnej, gdzie stosuje się je w sprężynach, łożyskach kulkowych i częściach wymagających dużej wytrzymałości. Dzięki tak szerokiemu zakresowi zastosowań stale Cr13 są obecne zarówno w codziennych produktach, jak i w zaawansowanych rozwiązaniach przemysłowych.
Stale nierdzewne martenzytyczne Cr13 łączą odporność na korozję z możliwością hartowania, dzięki czemu osiągają wysoką twardość i wytrzymałość. Są tańsze i łatwiej dostępne niż stale austenityczne, a jednocześnie sprawdzają się w wielu zastosowaniach – od noży kuchennych po elementy maszyn. To uniwersalny materiał, który od lat znajduje miejsce zarówno w codziennych produktach, jak i w przemyśle, w tym w warunkach wymagających wysokich właściwości mechanicznych.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
