Dokładnie 30 lat temu, 30 czerwca 1995 r. z kopalni Paryż w Dąbrowie Górniczej wyjechała ostatnia tona węgla. Po 200-letniej historii zakładu dzisiaj praktycznie nic się nie zachowało.
Kopalnia Paryż została postawiona w stan likwidacji 1 września 1993 r. Wydobycie węgla zakończono 30 czerwca 1995 r., a ostateczną likwidację wyrobisk dołowych ukończono półtora roku później, w grudniu 1996 r.
W czerwcu 1995 r. w Paryżu pracowało jeszcze 1000 osób. „W lipcu ma być już 700, pod koniec roku 500. W następnym roku do ostatecznej likwidacji potrzebnych będzie niewielu ponad 100. Mimo ministerialnych zapewnień, że żaden dołowy górnik nie straci pracy, przed „paryżanami” zatrzaskują się drzwi innych kopalń. W Paryżu pod ziemią pozostanie ponad 3 mln ton węgla... Węgiel mamy w kilku kawałkach. Dojście do niego i wydobycie byłoby niezwykle kosztowne” – pisaliśmy w „Trybunie Górniczej” dokładnie 30 lat temu.
Część zatrudnionych w kopalni Paryż znalazła pracę w kopalniach katowickich i bytomskich. W momencie likwidacji kopalni na górniczych emeryturach i rentach przebywało 5 tys. byłych górników. Zamknięcie kopalni Paryż oznaczało koniec zagłębiowskiego górnictwa.
Potężny zakład w regionie
Jak wynika z dokumentów Głównego Instytutu Górnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego, obszar górniczy byłej kopalni Paryż obejmował dawny OG „Paryż” o powierzchni 27 km kw. i znajdował się w granicach miast: Dąbrowy Górniczej, Będzina i częściowo Sosnowca.
Początki eksploatacji węgla na obszarze górniczym kopalni Paryż sięgają lat 80. i 90. XVIII w., kiedy to rozpoczęto eksploatację odkrywkową na wychodniach pokładu 510 w obszarze dawnej dąbrowskiej kopalni Reden. W drugiej połowie XIX w. rozpoczęto eksploatację pokładów grupy brzeżnej w rejonie ich wychodni, złoże udostępniono upadowymi. Czynne były wówczas w tym rejonie małe kopalnie: Flora, Mars, Antoni, Albert, Jan i Victoria.
W roku 1876 nastąpiło scalenie przez Bank Francusko-Włoski dzierżawionych u A.P. Plemiannikowa i A. Risenkampfa kopalenek: Nowa, Cieszkowski i Hieronim. Nowe przedsiębiorstwo – kopalnia Paryż - prowadzone było przez Towarzystwo Francusko-Włoskie Dąbrowskich Kopalń Węgla.
O historii kopalni można przeczytać m.in. na stronie i w mediach społecznościowych Muzeum Miejskiego Sztygarka w Dąbrowie Górniczej. Jak podaje instytucja, 14 marca 1945 r. w wyniku przyłączenia do kopalni Paryż obszarów kopalń: Flora, Mars i Reden, powstał bardzo duży obszarowo zakład górniczy o powierzchni ponad 27 km kw. Jednocześnie zmieniono nazwę kopalni na Generał Zawadzki, do dawnej nazwy Paryż powrócono dopiero w 1989 r.
Podziemne wyrobiska kopalni sięgały do Strzemieszyc Wielkich, Gołonoga i Łagiszy, a w kierunku zachodnim obszar kopalni obejmował centrum Dąbrowy Górniczej i zachodnie dzielnice miasta oraz znaczną część Będzina. Węgiel kopano między innymi pod zamkiem będzińskim i Hutą Będzin, wchodząc nawet na teren Sosnowca. Najdalej na zachód wysunięty był szyb Małobądz, znajdujący się blisko granicy Będzina i Czeladzi.
W 1961 r. odnotowano najwyższe zatrudnienie w kopalni – ponad 6 tys. osób. Był to jeden z najważniejszych zakładów pracy w regionie.
Czy aby na pewno miękkie lądowanie?
Kilka dni po tym, jak z dąbrowskiej kopalni wyjechał ostatni wagonik z węglem, na łamach „Trybuny Górniczej” ukazał się tekst zatytułowany „Miękkie lądowanie w Paryżu”.
„W poniedziałek, czyli w pierwszy roboczy dzień po rezygnacji w Paryżu z wydobycia, w kopalni z pozoru wszystko hulało naturalną koleją rzeczy: portier baczył przepustek, kioskarka jak zawsze sprzedawała gazety i papierosy, po placu w tę i we w tę kręcili się ludzie. Przed południem nie dziwiły nawet martwe koła na szybowej wieży. Rano zjechało na dół 266 górników: do rozbierania przenośników, czyszczenia i demontażu odstawy, tamowania wyrobisk... Ale trzecia zmiana, poza obserwatorami, po raz pierwszy w ogóle nie miała już zjeżdżać. No i w powszechnym użytku były karty urlopowe” – pisał redaktor w 1995 r.
W pierwszej kolejności na wakacje kierowano pracowników, którzy po urlopie mieli przejść do Sosnowca (50) i Jowisza (100).
Statystyki zatrudnienia prowadzono skrupulatnie. 2720 osób pracowało na Paryżu w momencie postawienia kopalni w stan likwidacji (wrzesień 1993 r.), a w czerwcu 1995 r. już tylko 980. W końcu grudnia 1995 r. w Paryżu miało się już trudzić zaledwie 600 osób.
Z wyliczeń wynikało, że 700 dołowych zostało „przeflancowanych” do innych kopalń (najwięcej do Juliana), 242 pracowników znalazło robotę w 30 nowych firmach, rozkręconych na majątku powierzchni kopalni, 305 osób odeszło w sposób naturalny, około 70 – wyleciało dyscyplinarnie. „Oprócz tych 150, których „połknie" Jowisz i Sosnowiec, liczono jeszcze na pomoc personalnych w spółkach: bytomskiej i katowickiej. Na urlopy górnicze i osłony socjalne zdecydowało się około 200 osób, a ich liczba rosła” – pisała „TG” 30 lat temu.
Po kopalni Paryż w Dąbrowie Górniczej nie zachowała się ani jedna wieża szybowa, ani zabytkowe budynki.
Warto wiedzieć, że wydobycie piasku na potrzeby kopalń spowodowało pojawienie się dużych zbiorników wodnych, dziś ulubionych miejsc rekreacji nie tylko mieszkańców Dąbrowy Górniczej.
– Pod koniec XIX w. na terenie miasta działają trzy duże kopalnie węgla: Paryż, Flora i Reden oraz wiele małych. Wydobycie węgla pod miastem ze względu na ochronę budynków wymusza stosowanie podsadzki, a do tego potrzebne są naprawdę duże ilości piasku. Powstające odkrywki piaskowe z czasem zamieniane są w zbiorniki wodne, tak powstają obecne Pogorie – mówi Zbigniew Mirkowski, adiunkt z Muzeum Miejskiego Sztygarka.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
