Kontrole przeprowadzane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) pełnią istotną funkcję w systemie nadzoru nad wydatkowaniem środków publicznych, a ich szczególnym celem jest weryfikacja, czy podmioty korzystające z dofinansowań i realizujące zadania na rzecz osób z niepełnosprawnościami przestrzegają obowiązujących przepisów. Kontrole te mają nie tylko charakter rozliczeniowy, lecz także prewencyjny – służą wykrywaniu nieprawidłowości, ale i wspieraniu dobrych praktyk w zatrudnianiu, rehabilitacji i aktywizacji osób z niepełnosprawnościami.
Kogo dotyczą kontrole?
Kontrole PFRON obejmują szeroki katalog podmiotów korzystających ze środków Funduszu lub realizujących zadania wynikające z ustawy o rehabilitacji:
* pracodawców korzystających z dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami,
* zakłady pracy chronionej (ZPChr),
* zakłady aktywności zawodowej (ZAZ),
* jednostki samorządu terytorialnego,
* fundacje, organizacje pozarządowe i inne instytucje realizujące programy wsparcia.
Rodzaje kontroli PFRON
PFRON może przeprowadzać różne typy kontroli:
* Kompleksowa – sprawdza całokształt działań danego podmiotu,
* Problemowa – koncentruje się na wybranym zadaniu lub problemie,
* Sprawdzająca – weryfikuje wykonanie zaleceń pokontrolnych,
* Doraźna – reaguje na skargę, doniesienia medialne lub sygnały o możliwych nieprawidłowościach,
* Okresowa – dotyczy cyklicznych ocen warunków działania ZPChr i ZAZ.
Jak wygląda kontrola z PFRON-u?
Kontrola PFRON może zostać przeprowadzona w wielu sytuacjach – najczęściej w przypadku podejrzeń nieprawidłowości, wniosków o nadanie statusu ZPChr lub w ramach rutynowego nadzoru.
Przebieg kontroli zazwyczaj wygląda następująco:
1. Zawiadomienie – podmiot kontrolowany otrzymuje pismo (papierowe lub elektroniczne) o planowanej kontroli, zawierające informacje o zakresie, miejscu i terminie jej przeprowadzenia. Minimalny okres uprzedzenia to 7 dni.
2. Upoważnienie do kontroli – przed rozpoczęciem czynności kontrolerzy przedstawiają dokument, który wskazuje cel, zakres, dane kontrolerów oraz pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.
3. Przegląd dokumentów – inspektorzy analizują dokumentację dotyczącą zatrudnienia osób z niepełnosprawnością (umowy o pracę, orzeczenia, listy płac), rozliczeń finansowych (wnioski Wn-D, INF-D-P) oraz ewentualnych projektów dofinansowanych z Funduszu.
4. Wywiady i rozmowy – kontrolerzy mogą rozmawiać z pracodawcami i pracownikami w celu zweryfikowania warunków pracy, zgodności ze stanem faktycznym oraz wykorzystania środków.
5. Ocena spełnienia wymagań – kontrola może dotyczyć również spełnienia kryteriów do uzyskania statusu ZPChr lub ZAZ.
6. Raport kontrolny – po zakończeniu wizyty sporządzany jest protokół lub raport zawierający wyniki kontroli, zalecenia oraz ewentualne informacje o konieczności zwrotu środków.
Zmiany w przepisach – nowe zasady kontroli PFRON
Od 24 października 2024 r. obowiązują znowelizowane przepisy, zgodnie z którymi:
* kontrola musi odbywać się w obecności kontrolowanego lub osoby upoważnionej,
* możliwa jest kontrola zdalna (np. w formie wideokonferencji),
* większy nacisk kładzie się na transparentność, terminowość i dokumentację elektroniczną.
Kontrola obejmuje m.in.:
* zgodność wydatkowania środków z przepisami,
* celowość i gospodarność projektów,
* zgodność zatrudnienia z wymaganiami ustawy (np. liczba etatów, rodzaj niepełnosprawności),
*realizację zadań wynikających z umów zawartych z Funduszem.
Skutki i konsekwencje kontroli
Wyniki kontroli mogą prowadzić do:
* zaleceń pokontrolnych, które należy zrealizować w wyznaczonym terminie,
* zwrotu środków w przypadku stwierdzonych nieprawidłowości,
* nałożenia kar finansowych lub odebrania statusu zakładu pracy chronionej,
* utraty prawa do dalszego korzystania ze środków PFRON,
* postępowania karnego lub administracyjnego, jeśli ujawnione zostaną poważne uchybienia.
PFRON ma również prawo przeprowadzić kontrolę sprawdzającą wykonanie zaleceń, a także skierować sprawę do organów ścigania, jeśli uzna to za zasadne.
Przygotuj się i działaj bez obaw
Kontrole PFRON są nieodzownym elementem systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami i służą nie tylko eliminowaniu nadużyć, ale też podnoszeniu jakości i efektywności działań podejmowanych przez beneficjentów Funduszu. Z odpowiednim przygotowaniem i podejściem kontrola nie musi być zagrożeniem – może być również szansą na usprawnienie wewnętrznych procedur, zwiększenie zaufania społecznego i uzyskanie stabilnego finansowania w przyszłości. Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu się do kontroli PFRON, wsparcia prawnego w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych lub chcesz mieć pewność, że Twoja organizacja działa zgodnie z przepisami – Odwiedź onlex.pl - stronę internetową Kancelarii Radcy Prawnego Anny Pałeckiej-Błaszczyk. Znajdziesz tam dostęp do praktycznych porad, interpretacji oraz możliwość konsultacji ze specjalistami z zakresu prawa pracy, rehabilitacji i finansów publicznych.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
