Rozmowa z prof. ZBIGNIEWEM KASZTELEWICZEM, naukowcem, ekspertem z dziedziny górnictwa i energetyki węgla brunatnego
Czy polska gospodarka potrzebuje węgla brunatnego?
To oczywiste. Węgiel brunatny stosuje się w Polsce przede wszystkim do produkcji energii elektrycznej, a w znikomym procencie do kotłowni prywatnych i komunalnych oraz jako nawóz mineralny. Kontynuacja wydobycia w miejscach, gdzie obecnie są czynne kopalnie, tj. w Bełchatowie, Koninie, Turku, Sieniawie czy Bogatyni, jest gwarantem utrzymania dynamiki rozwoju tych regionów, a budowa nowych kopalń węgla brunatnego w nowych miejscach to szansa na rozwój lub utrzymanie obecnego rozwoju regionu Gubina, Legnicy, Poniec-Krobia, Oczkowic czy Złoczewa. Natomiast powolna likwidacja branży węgla brunatnego w przypadku braku budowy nowych odkrywek w czynnych kopalniach i w nowych perspektywicznych regionach to likwidacja miejsc pracy tak w kopalniach, jak i elektrowniach. To również likwidacja zaplecza naukowo-projektowego w zakresie projektowania kopalń oraz częściowo produkcyjnego w zakresie budowy maszyn i urządzeń dla eksploatacji odkrywkowej. Analizując szerzej, trzeba stwierdzić, że konsekwencją braku podejmowania decyzji przez decydentów w sferze budowy nowych odkrywek, będzie likwidacja firm i miejsc pracy podmiotów kooperujących z górnictwem, a w dalszej kolejności odpływ inicjatywy gospodarczej i sektora różnego rodzaju usług, będących wskaźnikiem rozwoju całych społeczności. Dla krajowego bilansu energetycznego konieczne jest co najmniej utrzymanie obecnego poziomu produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego w okresie I połowy XXI wieku. Istotne jest również, że polskie górnictwo węgla brunatnego na przestrzeni około 70 lat wykorzystało własne i europejskie doświadczenia w pracach pomocniczych i podstawowych, związanych z odwodnieniem złoża i nadkładu, technologii urabiania, transportu, zwałowania nadkładu oraz składowania węgla, jak również w metodach rekultywacji i rewitalizacji terenów pogórniczych. Zdobyte doświadczenia i opanowanie sztuki górniczej eksploatacji węgla brunatnego plasują nasze górnictwo w czołówce światowej.
Polityka energetyczna i klimatyczna UE raczej nie sprzyja branży węgla brunatnego w Polsce.
Nie sprzyja branży węgla brunatnego, kamiennego, a także energetyce węglowej, nie wspominając już o całej krajowej gospodarce Polski. Do dziś brak jednoznacznych dowodów, które przekonałyby wszystkich naukowców i badaczy klimatu, że to właśnie antropogeniczna emisja dwutlenku węgla do atmosfery powoduje globalne ocieplenie. Geologiczna historia naszej planety dostarcza wielu przykładów na to, że zmiany klimatyczne mają swoje naturalne cykle, niezależne od działalności człowieka. A jednak duża część społeczności międzynarodowej uporczywie ignoruje fakty, forsując teorię antropogenicznych zmian klimatu, licząc najwyraźniej, że notoryczne jej powtarzanie uczyni z niej prawdę. W tym gronie od dawna znajduje się też niestety Unia Europejska. Produkując kolejne dyrektywy klimatyczne, samodzielnie chce zawrócić nurt rwącej rzeki zmian klimatu. Naiwność albo raczej doskonały interes, bowiem ów "potop ustawodawczy" wspierany jest przez grupy interesu, które z polityki klimatycznej uczyniły doskonały biznes.
Jakie kroki można podjąć, aby sytuację odwrócić?
Przede wszystkim mówić o faktach i stale przypominać. Fakty bronią się same. Rolę do odegrania mają w tym względzie politycy i przedstawiciele organizacji okołorządowych. Przede wszystkim zaś głos sprzeciwu winien być głoszony przez naszych eurodeputowanych. Ja mam sporo uwag do grona tych osób. W Brukseli mamy bowiem dużo polityków, a nie polityków-specjalistów. Z kolei obecna polityka energetyczna Polski jest zbiorem różnych celów przy braku jednej doktryny górniczo-energetycznej, opartej na krajowych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych wypracowanych w ostatnich dekadach. Tymczasem sytuacja polityczna i gospodarcza Europy po wydarzeniach na linii Rosja-Ukraina-Europa oraz w Grecji nie pozostawiła żadnych złudzeń, że każdy kraj Europy w pierwszej kolejności dba o własne interesy, a w drugiej zaczyna myśleć o interesach globalnych. Nasz kraj winien wyciągnąć strategiczne wnioski z tej sytuacji i zacząć dbać w pierwszej kolejności o interes Polski. Wyzwaniem czasu jest, aby rządzący w naszej ojczyźnie ponad podziałami politycznymi przyjęli polską doktrynę górniczo-energetyczną, opartą w pierwszej kolejności o krajowe bogactwo, jakim jest węgiel w powiązaniu z ekonomiczną energetyką odnawialną. Z przyjętą w Polsce własną doktryną energetyczną nasi rządzący winni się udać na konferencją klimatyczną do Paryża w grudniu 2015 r., a nie odwrotnie. Dosyć czekania, co znowu powie czy poleci Unia! Należy zdecydowane zmienić polską dyplomację w stosunku do ciągle zwiększających się celów dekarbonizacji, narzucanych przez lobby ekologiczno-biznesowe UE. Przy braku zdecydowanej walki rządzących i parlamentarzystów w Brukseli zbieramy dziś "plony" niszczenia krajowej gospodarki. Natomiast bez "walki" skutki dekarbonizacji jutro będą zdecydowanie większe. Produkcja ok. 88 proc. energii elektrycznej z węgla daje nam pełną niezależność energetyczną, koszty produkcji energii są najmniejsze w porównaniu do innych technologii, co wzbudza zazdrość innych partnerów z Europy czy świata. Powodem tej zazdrości są również: posiadanie przez Polskę zasobów tych kopalin na szereg stuleci, doświadczenie zdobyte podczas ich eksploatacji, zaplecze naukowo-projektowe, fabryki produkujące maszyny i urządzenia na własne potrzeby, a także na eksport. Polskie górnictwo, tak węgla brunatnego, jak i kamiennego, należy do elity światowej - jest specjalnością światową.
A kwestia rekultywacji terenów pogórniczych?
W dzisiejszych czasach, w dobie większej niż kiedykolwiek dbałości o środowisko naturalne, kopalnie nie mogą pozwolić sobie na pozostawienie po sobie niezrekultywowanych terenów poeksploatacyjnych. Nawet małe zaległości w tych pracach są niedopuszczalne. Wielkoprzestrzenne kopalnie węgla brunatnego, które powodują przekształcanie krajobrazu, od wielu lat są największym poligonem doświadczalnym w tym zakresie. Polskie górnictwo węgla brunatnego od końca lat 70. XX wieku do dzisiaj, poprzez zrealizowane projekty rekultywacji zebrało wystarczająco dużo doświadczenia. Fakt uiszczania przez kopalnie wysokich opłat z tytułu podatku od nieruchomości gruntowej jest kolejnym motywatorem i motorem napędowym do bezzwłocznej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Opinia krajowych i zagranicznych specjalistów jest jedna: przedsięwzięcia rekultywacyjne w Polsce zostały wykonane na wysokim, europejskim poziomie. Poniżej przedstawiono dane dotyczące gospodarki gruntami w poszczególnych kopalniach, uwzględniając ilość nabytych i zbytych gruntów (tabela 2). W tabeli 3 uwzględniono grunty przekazane lub sprzedane przez poszczególne kopalnie, z uwzględnieniem gruntów nieprzekształconych i zrekultywowanych. Liderem w powierzchni gruntów zrekultywowanych jest KWB Konin, która wykonała blisko 50 proc. prac rekultywacyjnych całej branży. Na drugim miejscu jest KWB Adamów, a następnie KWB Bełchatów i Turów.
Jak rysują się zatem perspektywy branży węgla brunatnego w Polsce?
Węgiel brunatny to paliwo lokalne i najmniej podatne na koniunkturalne, duże wahania cen, mające znaczenie w utrzymywaniu bezpieczeństwa energetycznego Polski. Nasz kraj posiada bardzo bogate zasoby węgla brunatnego. Łącznie zasobów geologicznych bilansowych jest w 90 złożach ponad 22 mld t - to jest brunatny skarb Polski. Przypomnę, że dotychczas od 1945 r. wydobyto 2,8 mld t. Celem działań zarówno branży węgla brunatnego, jak i decydentów, związanych z kreowaniem optymalnej Polityki Energetycznej Polski na następne dekady XXI wieku, jest umożliwienie optymalnego wykorzystania złóż gubińskich i legnickich oraz złóż zalegających w okolicach Złoczewa, Rogóźna, Turku i Konina czy Rawicza, które mogą docelowo zastąpić obecne zagłębia górniczo-energetyczne. Moc elektrowni może wynieść nawet ponad 15000 MW. Dla krajowego bilansu energetycznego konieczne jest co najmniej utrzymanie obecnego poziomu produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego w okresie I połowy XXI wieku. Sprawność elektrowni planowana jest na blisko 50 proc. Elektrownie będą produkować tanią i czystą energię elektryczną, wykorzystując najnowsze światowe rozwiązania w zakresie wychwytywania i sekwestracji CO2. Dodatkowe ilości wydobytego węgla umożliwiają poddanie tego paliwa przeróbce chemicznej i rozpoczęcia produkcji w naszym kraju wodoru oraz paliw płynnych i gazowych. Dlatego bez udostępnienia nowych - perspektywicznych złóż i budowy kopalń nastąpi powolny, ale konsekwentny spadek wydobycia, aż do jego zaniku przed 2045 r. W pesymistycznym scenariuszu rozwoju wydobycia węgla brunatnego zauważa się powolne, ale konsekwentne ograniczenia działalności branży w Polsce. Wydobycie na obecnym poziomie trwać będzie do końca obecnej dekady, tj. do początku lat 20. XXI wieku, a potem będą zamykane poszczególne kopalnie. Pierwsza zakończy działalność kopalnia Adamów, następnie kopalnia Konin i Sieniawa. Najdłuższe wydobycie będzie w kopalni Bełchatów i Turów. W scenariuszu realnym działalności branży węgla brunatnego w Polsce w porównaniu ze scenariuszem pesymistycznym ulega zmianie - następuje dodatkowe zagospodarowanie, a tym samym uruchomienie wydobycia w zagłębiu bełchatowskim na złożu Złoczew, zagłębiu konińskim na złożu Ościsłowo, Dęby Szlacheckie lub Piaski oraz na złożu Tomisławice Północ, następuje budowa nowej kopalni Gubin na złożu Gubin-Zasieki-Brody. Zagłębie adamowskie i turoszowskie pozostanie bez zmian. W najbardziej optymistycznym scenariuszu w grę wchodzi zagospodarowanie i wykorzystanie niektórych złóż lubuskich i centralnej Polski, ale jeszcze bliżej nieokreślonych, tj. Cybinka, Torzym, Rzepin i Sieniawa, Trzcianka, Rogóźno i Głowaczów, jak też niektórych pozostałych legnickich złóż węgla brunatnego.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
