Choć zastosowanie plastiku jest wszechstronne i użyteczne, to wiąże się z wyzwaniami związanymi z ochroną środowiska. Częściowym rozwiązaniem tego palącego problemu jest prawidłowa segregacja odpadów, zwiększająca ilość surowców, nadających się do recyklingu. Niestety sortowanie śmieci nadal sprawia problemy wielu Polakom. Co roku notuje się poważny deficyt tworzyw sztucznych, które trafiają do żółtych pojemników, dlatego przypominamy, jak rozpoznać oznaczenia na plastiku.
Dzisiaj trudno sobie wyobrazić świat bez plastiku. Jest obecny nie tylko w naszych domach, ale też wykorzystuje się go w przemyśle ciężkim, medycynie, transporcie, elektronice i wielu innych branżach. Z jednej strony współczesny świat nie zna obecnie lepszej alternatywy pod względem kosztów produkcji i właściwości materiału, który cechuje się między innymi niską wagą, odpornością na wilgoć czy korozją. Z drugiej strony mamy świadomość negatywnego wpływu plastiku na środowisko, związane z jego powolnym rozkładem w warunkach naturalnych, czy np. przenikaniem mikroplastiku do wody. Jak można to zmienić? Odpowiedzi jest kilka, bo produkowanie np. wielorazowych opakowań z tworzyw sztucznych, unikanie łączenia wielu materiałów itp. to rozwiązania, które przynoszą skutek. Po stronie nas, konsumentów, najlepsze co możemy zrobić, to niekupowanie zbędnych plastikowych rzeczy i prawidłowa segregacja odpadów, która spowoduje, że więcej tworzyw sztucznych trafi do recyklingu.
Czym jest plastik i z czego powstaje?
Plastik powstaje z ropy naftowej w wyniku reakcji chemicznej zwanej polimeryzacją. Polega ona na łączeniu mniejszych cząsteczek (monomerów) w długie łańcuchy (polimery), z których złożony jest plastik. Plastik zawdzięcza swoją popularność niezwykłym właściwościom, wśród których wymienia się: łatwość formowania, lekkość, wytrzymałość, wysoką odporność na wilgoć i korozję. Dochodzi do tego również fakt, że najzwyczajniej jest tani w produkcji.
Właściwości tworzywa zależą od zastosowanych dodatków w produkcji plastiku. Mogą to być polimery, nadające materiałowi wymaganą elastyczność, plastyczność i twardość. Stosuje się także dodatki chemiczne, takie jak barwniki, stabilizatory czy plastyfikatory, które wpływają na wytrzymałość, odporność mechaniczną i inne cechy surowca.
Dowiedz się więcej: Z czego powstaje plastik i czy jest szkodliwy dla środowiska?
Rodzaje plastiku
Czy styropian to plastik? Czy akryl zalicza się do plastiku? Czy plastikową butelkę zawsze należy wyrzucać do żółtego pojemnika? To przykładowe pytania, które potrafią wzbudzić konsternację. Wszystko przez fakt, że pod nazwą plastik kryje się cała rodzina tworzyw sztucznych.
Wyróżnia się 7 głównych rodzajów plastiku stosowanych w opakowaniach:
1. Politereftalan etylenu (PET) – nazywany królem plastiku. Produkuje się z niego opakowania do żywności, lodów, orzechów, słodyczy, nabiału i przetworów mlecznych oraz jednorazowe sztućce, butelki i tacki. Nie nadaje się do wielokrotnego użytku, ponieważ po pewnym czasie zaczyna wydzielać substancje szkodliwe dla zdrowia.
2. Polietylen (PE) – wszechstronny plastik, lekki i elastyczny. Chętnie używany w opakowaniach, przy produkcji folii, rur i butelek; nart, żagli oraz jako materiał konstrukcyjny. Jest bezpieczny dla zdrowia.
3. Polietylen niskiej gęstości (LDPE) – tani i łatwy w obróbce. Wykorzystywany jest w produkcji opakowań do żywności, worków, kubków na gorące i zimne napoje. Może być używany wielokrotnie. Uważany jest za stosunkowo bezpieczny dla zdrowia.
4. Polietylen wysokiej gęstości (HDPE) – stosowany w produkcji zabawek, butelek na mleko i pojemników na żywność. Uważany za bezpieczny dla zdrowia. Opakowania HDPE można ponownie wykorzystywać.
5. Polichlorek winylu (PVC) – jeszcze niedawno był najchętniej wykorzystywanym tworzywem, ale podczas produkcji i utylizacji wytwarzają się szkodliwe chemikalia, w tym BPA, ołów i rtęć. Dlatego obecnie produkuje się z niego głównie folię i elementy budowlane.
6. Polipropylen (PP) – najbezpieczniejszy plastik, który może być ponownie użyty. Używany w produkcji opakowań do żywności, napojów, korków do butelek, pojemników na soczewki kontaktowe, a nawet wkładek higienicznych i pampersów.
7. Polistyren (PS) – produkuje się z niego tacki i kubki oraz styropian ekspandowany (ESP) do zastosowań budowlanych. Nie powinien mieć kontaktu z żywnością – jednorazowe opakowania ze styropianu, takie jak kubki i talerzyki, zostały zakazane przez dyrektywę SUP. Tworzywo szkodliwe dla środowiska.
Istnieje jeszcze grupa plastików, określanych jako INNE (ang. Other), w której znajdują się zarówno bezpieczne tworzywa sztuczne jak tritan oraz niebezpieczne opakowania zawierające bisfenol A. Ze względu na to, że w tym wypadku trudno ocenić, z jakim plastikiem mamy do czynienia, najlepiej przyjąć, że nie nadaje się do wielokrotnego użytku oraz recyklingu.
Posłuchaj podcastu: Zasypani z własnej woli – czy plastik to całe zło świata?
Oznaczenia plastiku
W ocenie, które opakowanie lub przedmiot nadaje się do recyklingu i należy go odpowiednio wysortować, pomagają specjalne znaki.
Symbol tworzywa sztucznego składa się ze strzałek, numeru albo skrótu tworzywa. Wyróżnia się:
* 01 (PET) – często recyklingowany, przekształcany we włókna poliestrowe;
* 02 (HDPE) – często recyklingowany, używany do produkcji nowych opakowań i rur;
* 03 (PVC) – o ograniczonych możliwościach recyklingu, może uwalniać szkodliwe substancje;
* 04 (LDPE) – często recyklingowany;
* 05 (PP) – recyklingowany w niektórych zakładach;
* 06 (PS) – może być recyklingowany w ograniczonym zakresie;
* 07 (O) – wymaga specjalnych metod utylizacji.
Czasem stosuje się dodatkowe oznaczenia, np. food safe (bezpieczny w kontakcie z żywnością), które informują o odpowiednich warunkach użytkowania. Jak widać, oznaczenia na plastiku mogą być informacją istotną nie tylko z punktu widzenia recyklingu, ale też zdrowia. Tym bardziej warto je znać!
Gdzie wyrzucać tworzywa sztuczne?
Większość tworzyw stosowanych w opakowaniach podlega recyklingowi i powinna trafić do żółtego kontenera. Wyjątkiem jest PS z oznaczeniem 06. Tutaj wszystko zależy od zasad segregacji odbiorcy odpadów. Jeśli więc zastanawiamy się, gdzie wyrzucić styropian, najlepiej upewnić się w gminie lub w informacjach dostępnych w miejscu zamieszkania. Zwykle styropian opakowaniowy wyrzuca się do odpadów zmieszanych. Dlaczego? Otóż styropian jest recyklingowany bardziej w teorii niż w praktyce. Ponadto opakowania ze styropianu, np. z jedzenia na wynos, zwykle są zabrudzone, a do żółtego pojemnika powinny trafiać suche i niezanieczyszczone przedmioty, jak np. styropian po opakowaniu sprzętu AGD.
Co z innymi plastikami? W niektórych źródłach pojawia się, że tworzywa sztuczne PVC z oznaczeniem 05 wyrzuca się do żółtego kontenera. To błąd. Ten rodzaj plastiku nie może być gromadzony z butelkami po wodzie czy też z puszkami z aluminium ze względu na swoją szkodliwość. Odpady takie jak rury PVC, listwy przypodłogowe i inne odpady budowlane PVC należy oddawać do Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). Podobnie jest ze styropianem budowlanym (EPS) oraz akrylem (PMM).
Trudności nie powinna za to sprawiać segregacja plastiku z oznaczeniem 07, pod którym znajdziemy różne tworzywa (Other), niepodlegające recyklingowi, w tym wykonane z wielu materiałów. Należy je zawsze wyrzucać do odpadów zmieszanych ze względu na niepewność co do użytego surowca.
Co dzieje się dalej, czyli recykling plastiku
W Polsce każdego roku zużywa się 2,4 miliarda butelek plastikowych, 8,4 miliona jednorazowych kubków na kawę, 1,2 miliarda słomek, 130 milionów opakowań na wynos i 45 miliardów papierosów. Aż 40% plastiku wytwarzanego każdego roku to artykuły jednorazowego użytku, które są wyrzucane zwykle w ciągu kilku minut od zakupu. Niepokojące są również statystyki GUS. Tylko w 2021 roku przeciętny Polak wyprodukował średnio 358 kg odpadów komunalnych, przy czym zaledwie 10,2% wróciło do obiegu. Przyczyną może być niewiedza, jak segregować odpady.
W budowie świadomości ekologicznej niebagatelną rolę odgrywa edukacja konsumentów, przy czym nie powinna ona sprowadzać się wyłącznie do wiedzy, z czego jest zrobiony plastik, ale też tego, co się z nim dzieje po wyrzuceniu do kosza. Jeśli bowiem trafi do odpadów zmieszanych ma niewielkie szanse na powrót do obiegu. Zazwyczaj wyląduje na składowisku, gdzie będzie rozkładać się latami, a być może nawet stuleciami. Natomiast plastik wyrzucony poprawnie do żółtego kontenera na tworzywa sztuczne trafi najpierw do sortowni, a stamtąd do zakładu zajmującego się przetwarzaniem surowców wtórnych.
Sprawdź też: Czy recykling i segregacja odpadów mają sens?
Na co przetwarzany jest plastik? Posłużmy się przykładem butelek PET. Są jednorazowe, zatem zużywamy ich stanowczo za dużo i stanowczo za dużo ląduje ich na składowiskach oraz w morzach i oceanach (według danych UE plastikowe sztućce, słomki, butelki stanowią prawie połowę wszystkich odpadów morskich). Tymczasem tworzywo powstałe w procesie recyklingu butelek PET może być ponownie wykorzystane, i to ze znaczącymi korzyściami środowiskowymi. Przyjmuje się, że recykling 1 tony butelki PET pozwala zaoszczędzić aż 1,5 tony emisji CO2. I choć można ten materiał wykorzystać do wielu celów, to najlepiej żeby stał się składnikiem kolejnej butelki PET. Wynika to z faktu, że taki produkt spełnił wcześniej normy, dopuszczające go na rynek spożywczy. Szkoda więc, żeby skończył w polarze, czy długopisie, jeśli dalej może nam służyć.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
