Orły "wyfrunęły" z szybowej klatki. Mowa o historycznych płaskorzeźbach z ostatniej zamkniętej kopalni w Zagłębiu Dąbrowskim. Byliśmy świadkami tej wyprowadzki. Teraz odwiedzamy miejsce, do którego zabytkowe orły "przylecą". Po co najmniej półrocznym "leczeniu" u konserwatora zabytków w Katowickim Domu Sztuki.
Dąbrowa Górnicza. Ulica Legionów Polskich 69. To tu w 1816 r. Staszic założył pierwszą szkołę górniczą w Królestwie Polskim. W 1912 r. powstało muzeum geologiczne. To przodek dzisiejszego Muzeum Miejskiego Sztygarka.
- Trochę jestem zniesmaczony formą przekazania tych zabytków - przyznaje Arkadiusz Rybak, dyrektor "Sztygarki". I wyjaśnia tego powody: - To nawet nie było formalne przekazanie, te od niedawna mamy za sobą. Myślałem, że będzie ktoś ze Spółki Restrukturyzacji Kopalń. A przyszedł behapowiec z kopalni, pokazał, dziennikarze sfilmowali, pofotografowali. Trochę przypominało mi to filmy pewnego reżysera. OK. Było, minęło. Teraz czekamy na orły.
Na razie orły czekają w kopalni na przewóz do konserwatora. Tam spędzą te pół roku.
Od tego muzeum jest
Dyrektorowi niespieszno do dnia, w którym orły przyfruną z Katowic do Sztygarki. Kilka problemów trzeba będzie rozwiązać, by je przyjąć. Przyjdzie, prawdopodobnie, zapłacić za konserwację. Dobrze, że w przyszłym roku, to w budżecie uwzględni się tę pozycję. Może radni dołożą z tytułu nadzwyczajnego wydatku? Taka płaskorzeźba z orłami ma cztery metry rozpiętości i to jest coś cennego dla muzeum i kłopotliwego, nie tylko ze względu na rozmiary.
- To już głowa w tym konserwatora, by po rekonstrukcji największa rzeźba była mobilna - podkreśla dyrektor Rybak. - Za kilka lat, po remoncie i adaptacji pawilonu po warsztatach szkolnych na potrzeby muzeum, będziemy mieli miejsce na stałą ekspozycję tego, co zostało po ostatniej kopalni w Zagłębiu Dąbrowskim. Nie jest także rozstrzygnięte, jak konserwator ma podejść do płaskorzeźb. Czy zachować je w aktualnym stanie? Czy też może przywrócić im wygląd z czasów, w których powstały. Nałożono na te orły tyle farb, że to, co jest teraz, nie jest tym, czym były wtedy, gdy powstały.
- Nie potrafię teraz powiedzieć, ile może kosztować renowacja - odpowiada Aleksander Harkawy z Katowickiego Domu Sztuki. - Czy będziemy przywracali stan z czasów powstania artefaktów? To zależy od ustaleń z muzealnikami. Osobiście uważam, że należałoby przywrócić.
Jest więc tak: Sztygarka weźmie pod swój dach historię z Kazimierza-Juliusza, bo od tego jest, by zachowywać dziedzictwo kultury. Choć czasem może być to i kłopotliwe, i kosztowne.
Między młotem a kowadłem
Wiadomo, gdzie eksponowana będzie płaskorzeźba z 1906 r. z wpisanym w okręg napisem "Szczęść Boże". Dyrekcja ma dla niej miejsce, godne i ładne: pod ziemią. W Kopalni Ćwiczebnej "Sztygarka", zacnej części muzeum o tej samej nazwie. Jeśli teraz myślicie, że dalej będzie o zabytkach z Kazimierza-Juliusza, to pomyliliście się. Dalej będzie o tym, że nie jest tak łatwo, jak się wielu wydaje, mieć muzeum-kopalnię na stanie.
- My tu, panie redaktorze, można powiedzieć, jesteśmy między młotem a kowadłem. Albo jak ktoś woli inaczej: na przelocie. Od wschodu - Wieliczka z jej kopalnią i światową sławą. Od zachodu: kopalnie Guido i Królowa Luiza - ewenement na skalę europejską. A pomiędzy nimi mała zabytkowa kopalnia "Sztygarka". Ćwiczebna ongiś, tak jak kiedyś kopalnią przeznaczoną do szkolenia uczniów szkół górniczych była Królowa Luiza. Dwa giganty ze wsparciem państwowym, wojewódzkimi, unijnymi dotacjami i mała kopalenka, z trasą o długości 800 m, której utrzymanie kosztuje, jak na nasze możliwości, niemałe pieniądze. I jak tak słyszę, od czasu do czasu, że tu i tam chcą z zamkniętej kopalni węgla kamiennego uczynić muzeum na wzór Guido, to się uśmiecham pod nosem i zastanawiam się, czy wiedzą, co chcą uczynić?
Na utrzymanie kopalni co roku idzie minimum 220 tys. zł. Niewiele, porównując to z kosztami gigantów podziemnej turystyki górniczej. Wiele, gdy nie ma się wielofrontowego wsparcia. Kopalnia przyjmuje turystów przez cztery dni w tygodniu. W wyznaczonych godzinach. Nie od rana do wieczora. Co roku, 30 m pod ziemię, po upadowej, do Sztygarki schodzi góra 10 tys. zwiedzających. Tak jak tzw. przepływ turystów ograniczony jest w Guido i Wieliczce, tak i tu istnieją techniczne ograniczenia.
- Osiemset osób na dzień, to jest granica naszych możliwości. Teoretyczna, bo nie mamy ani sił, ani środków, by się do niej zbliżyć. Można byłoby tę granicę przesunąć, ale trzeba byłoby wydrążyć szyb, by część ruchu turystycznego skierować windą. Sprawdzaliśmy, ile to by kosztowało. Milion złotych. Gdyby chodziło o zwykłe roboty budowlane, a nie górnicze, zapłacilibyśmy wielokrotnie mniej! Albo rachunki za prąd. Pompy muszą cały czas pracować, by nie zalało kopalni. Wentylatory również, żeby się nie podusili ludzie - przypomina dyrektor Rybak. - Wszystko zgodnie z prawidłami sztuki górniczej i weryfikowane przez odpowiednie urzędy. Przez parę lat płaciliśmy za prąd co miesiąc po 8 tys. zł. Zrobiliśmy małe usprawnienie i zeszliśmy do 3 tys. zł za miesiąc. Po co to mówię? A po to, żeby niektórych sprowadzić na ziemię i uzmysłowić im, że gdy zamykają kopalnię, to nie ma co snuć planów o podziemnym muzeum. Mamy ich wystarczająco.
Zróżnicowanie propozycji
Dziś muzealnego menu nie może ograniczać się do jednego dania. Ma Guido w ofercie park militarny. Ma go również, w proporcjonalnym rozmiarze, dąbrowska "Sztygarka". I tu też Muzeum stanęło na wysokości (statutowego) zadania. Sporo eksponatów z parku militarno-historycznego "Reduta" pochodzi z Dąbrowy Górniczej. To w miejscowym zakładzie przeróbki złomu w Piekle utylizowano ponadliczbowe stany czołgów, transporterów i samolotów. Co nieco udało się uchronić przed tą przeróbką. Ale nie ma się co czarować: to nie czołgi będą marką dąbrowskiego Muzeum, lecz Kopalnia Ćwiczebna "Sztygarka". To taki makdonalds podziemnej turystyki górniczej. Przyciąga ludzi do Muzeum.
W galeriiŁ a tak prezentuje się militarna część ekspozycji muzeum miejskiego z górniczymi tradycjami (zdjęcia: Andrzej Bęben - nettg.pl).
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Bardzo dobrze, że jest "Sztygarka"!!:)) Jestem dumny, że w moim mieście jest kopalnia ćwiczebna i co najważniejsze, że zachowuje się pamięć o kopalniach w Zagłębiu :)