Nowoczesna kontra związki zawodowe

Nam podczas kampanii wyborcy mówili, że trzeba zmienić model funkcjonowania związków, zlikwidować finansowanie etatów dla aparatu związkowego z pieniędzy przedsiębiorcy lub podatnika - tłumaczy MONIKA ROSA, posłanka Nowoczesnej, członkinią sejmowej Komisji ds. Energii i Skarbu Państwa.

Zna pani osobiście jakiegoś etatowego związkowca?
Spotykałam się z takimi służbowo, choćby pracując w Kancelarii Prezydenta.

Nowoczesna przedstawiła projekt ustawy o związkach zawodowych, który w waszej intencji powinien zastąpić ustawę z 1991 r. W gruncie rzeczy chodzi w nim o to, by zredukować finansowanie związków z pieniędzy podatnika lub przedsiębiorcy. Zatem pani nie dziwi, że ruch związkowy myśli o waszej propozycji, co myśli.
Zawsze, gdy się chce odebrać komuś jakieś przywileje, to powstają kontrowersje. Szczególnie, gdy to dotyczy związków zawodowych. Uważamy, że należy rozpocząć debatę nad tym, jak powinno wyglądać funkcjonowanie związków...

Mówi pani, że należy zacząć debatę. Przecież Nowoczesna nie uważała ani przez chwilę, że taki pomysł może zyskać akceptację Sejmu w jego obecnej konfiguracji.
Jesteśmy przekonani, że o sprawie trzeba zacząć rozmawiać, choć nie mieliśmy wątpliwości co do tego, że głosami PiS nasz projekt zostanie odrzucony, tym bardziej że w jego szeregach jest wielu aktywnych działaczy związkowych. Nam podczas kampanii wyborcy mówili, że trzeba zmienić model funkcjonowania związków, zlikwidować finansowanie etatów dla aparatu związkowego z pieniędzy przedsiębiorcy lub podatnika. I dlatego przedstawiliśmy projekt ustawy, będąc świadomymi, że przy obecnym układzie sił w Sejmie nie ma możliwości, by był on procedowany. Postrzegamy go zatem, jak początek dyskusji o współczesnym funkcjonowaniu związków zawodowych, o tym, jak jest i jak powinno być.

Ta współczesność polegać ma na tym, że związki mają być - wg Nowoczesnej - wyprowadzone poza firmę i utrzymywać się wyłącznie ze składek?
Wcale nie muszą wychodzić poza przedsiębiorstwo. Tego nie ma w projekcie. Tak, uważamy, że pensje dla aparatu związkowego powinny być finansowane ze składek członkowskich, a przedsiębiorstwo nie powinno być zobligowane do ściągania tych składek od pracowników, członków związku, niech o tym decyduje sam pracownik. A gdy związkowcy będą opłacani nie przez firmę, w której działają, ale przez swoich członków, to będą się bardziej starali o to, by rozszerzyć swoje szeregi. Proszę zauważyć, gdzie jest największe uzwiązkowienie - tam, gdzie większościowy udział ma Skarb Państwa: górnictwo, edukacja, energetyka. I opłacanie przez przedsiębiorstwo etatów dla związkowców jest obciążeniem albo tych spółek, albo budżetu państwa. Chodzi nam także o przejrzystość finansowania. Solidarność publikuje sprawozdania finansowe i jest to doskonały przykład, że można. W naszym projekcie założyliśmy obowiązek przedstawiania sprawozdań finansowych, gdyż transparentność powinna być wyznacznikiem działalności, także związkowej.

Nowoczesna uważa, że należy skończyć z dotychczasowym modelem finansowania związków zawodowych. A czy partie polityczne w Polsce, które wprowadziły swoich przedstawicieli do parlamentu lub w wyborach uzyskał 3-procentowe poparcie, finansowane są wyłącznie ze składek członkowskich?
Złożyliśmy również projekt ustawy o zmianę zasad finansowania partii...

Ale także został odrzucony...
Ale nasza partia utrzymuje się teraz ze składek i wpłat sympatyków...

Bo jest problem z wypłatą subwencji dla Nowoczesnej, ale to już, pani poseł, inny temat.
Subwencje wypłacane są dopiero w lipcu. Nie mamy jeszcze decyzji odnośnie wypłaty pieniędzy dla Nowoczesnej...

Pani uważa, że związki zawodowe mogą utrzymać się wyłącznie ze składek członkowskich?
Chodzi o to właśnie, by się ze składek utrzymywały. Obecnie w Polsce ok. 5 proc. osób dorosłych, ok 11-12 proc. pracowników jest zrzeszonych w związkach. Dlaczego tak mało? Dlatego, że związki nie są dla pracowników atrakcyjne, ponieważ nie reprezentują ich interesów i praw. Jeśli związki będą musiały się same otrzymać, to będą musiały zabiegać o pracowników, na czym w końcowym rezultacie skorzystają obie strony.

Nowej ustawy nie będzie, choć możliwe, że uda się Nowoczesnej wzniecić dyskusję o modelu funkcjonowania związku. Pani wie, że projekt, o którym rozmawiamy, został przez Solidarność skrytykowany. Prawnicy związku uważają, że narusza nie tylko Konstytucję RP, ale stoi w sprzeczności z... i w tym miejscu wymieniają kilkanaście różnych aktów prawnych o charakterze międzynarodowym.
Wcale nie dążymy do ograniczenia niezależności związków zawodowych, jak one twierdzą. W naszym projekcie podaliśmy, że pracodawca musi zwolnić związkowca do prac związkowych, co nie znaczy, że ma mu jeszcze za to płacić. Nie naruszamy w jakikolwiek sposób wolności związkowej.

Prawo nakłada na rady nadzorcze spółek pewne obowiązki i odpowiedzialność. Mamy taką sytuację: przedsiębiorstwo wymaga restrukturyzacji. Nie będzie jej, firma upadnie. Związki sprzeciwiają się zmianom, spółka plajtuje. Aktywiści związkowi nie ponoszą odpowiedzialności, a zarząd i rada nadzorcza spółki owszem. Czy wprowadzenie do prawa odpowiedzialności w takich sytuacjach również wobec związkowców też byłoby uznane przez nich za zamach na niezależność i samorządność? Z taką sytuacją mamy do czynienia teraz w spółkach węglowych...

Gdyby nie związki zawodowe byłoby w górnictwie węgla kamiennego lepiej - twierdzi Nowoczesna. W uzasadnieniu do projektu podaliście, że likwidacja etatów związkowych "pozwoli zmniejszyć straty kopalń o 5 proc. rocznieˮ.
Pan wie lepiej ode mnie, ile związków funkcjonuje w górnictwie. Nic dziwnego, że sprzeciwiają się zmianom, bo walczą o swój polityczny i materialny byt. W związkach jest więcej pracowników niż zatrudnia kopalnia. Czy to normalne?

To według Nowoczesnej można być wielu partiach, ale nie wolno należeć do wielu związków? To chyba nie będzie zgodne z Konstytucją...
Zobaczymy. Na razie zastanawiamy się nad takim wariantem.

A to dobrze. To znaczy, że wasz projekt ustawy nie był tak radykalny, jak to uważają związkowcy i PiS.
Myślę, że warto rozpocząć prace nad całościowym projektem zmian w prawie określającym model funkcjonowania związków zawodowych, który nie pasuje do współczesności, o czym dobrze wiedzą w PiS, ale do czego głośno się ta partia nie przyzna, bo ma powyborcze zobowiązania względem związków zawodowych.

Uważacie, że związki winny utrzymywać się ze składek członkowskich. Skoro partie, przynajmniej na razie, otrzymują od podatników dotacje na działalność, to może dobrze byłoby dla wszystkich, by tzw. reprezentatywne centrale związkowe też korzystały z posobnych rozwiązań. Idzie o to, że jeśli ktoś jest zatrudniony, to płaci składkę na dany związek, jeśli chce być jego członkiem, lub na związki zawodowe, jeśli nie chce mieć legitymacji w kieszeni. Jeśli bowiem związek X, mający 20 proc. członków wśród załogi przedsiębiorstwa, wywalcza podwyżkę, to otrzymują ją wszyscy. Nie tylko związkowcy.
Być może takie profitowe traktowanie związków jest jednym z modeli ich działania, które należałoby rozważyć. Zresztą przystosowując polski model funkcjonowania związków, możemy brać przykład z wielu rozwiązań stosowanych w Europie Zachodniej.

Jasne, zatem potraktowaliście projekt zmian jako swego rodzaju rozpoznanie bojem, żeby zobaczyć, czym i skąd strzelają ci, którzy nie chcą tych zmian. I co dalej?
Projekt ustawy, jak każdy, nie jest doskonały. Można byłoby go ulepszyć w toku dalszych prac w parlamencie, ale PiS nie dopuścił do tego. Szkoda, bo nie ma przeciwwskazań, by rozmawiać o modelu związkowym. Projekt zmiany ustawy o związkach zawodowych z 1991 r. przepadł, co nie znaczy, że Nowoczesna skończyła dyskusję na ten temat.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.