Porównanie polskiego górnictwa 2015 r. ze światowym napotyka problem aktualności danych, które w szczycie kryzysu branży zmieniają się jak w kalejdoskopie.
W najważniejszych na zachodniej półkuli statystykach federalnej Energy Information Administration USA Polska jest w Europie potęgą w wydobyciu węgla kamiennegoi brunatnego z wynikiem 143,51 mln t (czyli 158,20 mln t amerykańskich), ale informacje te pochodzą z 2012 r.
Byliśmy wówczas pod względem produkcji węgla jako źródła pierwotnego energii na drugim miejscu w Europie, za Niemcami (z wynikiem, który uwzględnia eksploatację tamtejszych, największych na świecie złóż węgla brunatnego - 197 mln t). Na całym globie wydobyto wtedy 7,87 mld t węgla, a produkcja rosła w niemal wszystkich (z wyjątkami) państwach górniczych. W pięcioleciu 2008-2012 (ostatnie dostępne zestawienie EIA) szczególne przyrosty produkcji zanotowały Chiny (z 2,72 do 3,63 mld t), Indonezja (z 248,7 do 442,8 mln), ale też Indie (517 do 588,7 mln t) i Rosja (304,8 do 353,8 mln t), a w mniejszym wolumenie Kirgistan (470 tys. do 1,16 mln t), Malezja czy Mongolia.
Coraz mniej węgla z Europy
W kontraście do tych wzrostów w podziale na kontynenty wydobycie spadało powoli tylko w Ameryce Północnej (1,14 mld do 998 mln t) i Europie (722,6 do 701,8 mln t), z wyjątkiem Niemiec i Polski. Gdy jednak wziąć pod uwagę jedynie węgiel kamienny, europejskie spadki produkcji objęły także te dwa kraje (w Niemczech z 19 do 11,5 mln t, w Polsce z 83,64 do 79,2 mln t).
W ciągu ostatnich trzech lat na węglowej mapie zaszły znaczne zmiany. Według statystyk z 2014 r. Polska lokowała się na 9. pozycji wśród państw świata, z wydobyciem (łącznie węgiel kamienny, brunatny i koksowy) 137 mln t (1,7 proc. produkcji globalnej).
Więcej wydobywają (w kolejności): Chiny, USA, Indie, Australia, Indonezja, Rosja, RPA i Niemcy.
W samym węglu kamiennym produkcja w Polsce wyniosła 72,5 mln t i była niższa o 5,2 proc. rok do roku. Sprzedaż spadała niemal dwa razy szybciej (o 9,3 proc.) i wyniosła 70,5 mln t.
Dołączamy do klubu importerów węgla netto: w 2014 r. po raz kolejny zakupy węgla do Polski (10,3 mln t, głównie z Rosji, mniej jednak niż w rekordowych latach 2010-2011 z importem 14-15 mln t) były większe niż eksport (8,3 mln t). W imporcie ciągle daleko nam jednak do europejskiej czołówki, jak Niemcy (56 mln t) czy Wielka Brytania (40 mln t).
Ceny dławią całą branżę
Kluczowe znaczenie dla kondycji kompanii górniczych na świecie mają dziś koszty wydobycia, ponieważ ceny węgla węgla są aktualnie na najniższych poziomach od 7-9 lat.
Według analityków Agencji Rozwoju Przemysłu - Polskiego Rynku Węgla w Katowicach jesienią tego roku wskaźnik w porcie Richards Bay w RPA spadł poniżej psychologicznej granicy 50 dol./t (48,85 dol./t). Paradoksalnie przyczyną obniżki było zakończenie przez afrykańskich górników masowego strajku, czyli zjawisko, które w krajowej skali obserwowaliśmy na przełomie 2014 i 2015 r.
W europejskich portach Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia (ARA) wystąpiło lekkie odbicie do 54,99 dol./t, ale wcześniej ceny oscylowały blisko 50 dol./t. W Australii notowania w porcie Newcastle sprawiały, że producenci węgla balansują na krawędzi zyskowności (51,90 dol./t). Pocieszający jest tam jednak wzrost popytu w Japonii, Korei Południowej i na Tajwanie.
Koszt wysoki, a wydajność?
Polski koszt wydobycia węgla jest niepomyślny, wynosił średnio w 2014 r. 309,42 zł/t (wg wyliczeń Ministerstwa Gospodarki oznacza to wzrost kosztów o ponad 2 proc.) przy średniej cenie sprzedaży 275,91 zł/t (spadła o prawie 6 proc.). Od stycznia do września 2015 r. koszty produkcji węgla w Polsce były aż o 7 proc. niższe niż rok wcześniej (przy spadku produkcji o 3 proc.).
Dla porównania: w odkrywkach węgla kamiennego w Appalachach w Zachodniej Wirginii wydobycie jednego jarda sześc. urobku (objętość ok. 764,5 l) kosztuje kopalnię zaledwie... 3 dol., a cena zbytu węgla waha się tam od 37,5 do 56,2 dol./t! (wg National Mining Association).
Polska uchodzi za kraj niskiej wydajności w górnictwie węgla kamiennego, a przeciętna produktywność wynosi ok. 700 t na zatrudnionego rocznie. Wskaźnik ten w USA, Australii i Kanadzie podaje się w przeliczeniu na godziny pracy (co samo w sobie świadczy o elastyczniejszym wykorzystaniu siły roboczej). Amerykański górnik w kopalniach głębinowych wydobywa od 2 do 5 tys. t węgla rocznie (wskaźnik pogarsza się w kolejnych latach), a wielkość tę polskie kopalnie mają osiągnąć w połowie wieku. Na wynik wpływają m.in. warunki geologiczno-górnicze, ukształtowanie złóż i ich głębokość. Polska wydajność jest porównywalna do starych kopalń głębinowych na zachodzie Europy.
Jednak bywają miliardowe dotacje
Różnica polega na tym, że ostatnie zachodnioeuropejskie zakłady górnicze otrzymują państwowe dotacje na likwidację, o których zatwierdzenie Polska dopiero poprosiła władze Unii Europejskiej. Dla przykładu w 2012 r. Niemcy dotowały przemysł węglowy sumą ok. 3 mld euro. Według danych KE w opracowaniu instytutu Ecofys Hiszpania dokładała do każdej tony węgla z kopalń głębinowych 30 euro (w 2018 r. pomoc ma zmaleć do 5 euro/t). Wkład czeskiego podatnika do ceny węgla szacuje się w przeliczeniu na 80 zł/t, a polskiego na 30 zł/t. Wielkość tej pomocy publicznej dla sektora wiąże się zwłaszcza ze wsparciem OZE (przyspieszenie likwidacji kopalń).
Niezależne od polityki klimatycznej wsparcie inwestycyjne oferuje swemu górnictwu węglowemu Rosja, w której budżet narodowego programu rozwoju przemysłu węglowego do 2030 r. wynosi 3,7 bln rubli (ok. 224,2 mld zł) i zakłada zwiększenie wydobycia do 430 mln t.
Coraz głębiej, coraz trudniej
Duże znaczenie dla kosztów wydobycia węgla ma dbałość przedsiębiorców o bezpieczeństwo pracy. Wskaźnik wypadkowości w polskim górnictwie węgla kamiennego, wyrażony liczbą wypadków śmiertelnych na milion ton wydobycia, w 2014 r. wynosił 0,27, gdy np. w Chinach 0,89 - 2009 r., (a jeszcze w 2000 r. aż 5,8!), w Turcji 7,2 (2008), w USA poniżej 0,02 (2014), w Niemczech 0,19 (1998), w Indiach 0,27 (2004) w RPA 0,08 (2001).
Czynnikiem wpływającym zarówno na koszty, jak i bezpieczeństwo pracy górników jest oczywiście głębokość kopalń. W Polsce coraz częściej węgiel wydobywany jest na głębokości poniżej jednego kilometra, ale średnia głębokość wynosi niespełna 700 m, a maksymalna 1200 m. Dla porównania średnia głębokość kopalń w Chinach wynosi tymczasem 465 m, a w Indiach - tylko 150 m. Na świecie głębsze od polskich są m.in. kopalnie węgla w Donbasie na Ukrainie, najgłębsza kopalnia w Niemczech (1465 m) oraz kopalnie głębinowe złota i diamentów w Afryce (do 3,9 km).
Z głębokością wiąże się wzrastające w polskich kopalniach wydzielanie się metanu (z pokładów metanowych pochodzi prawie 80 proc. wydobywanego w Polsce węgla w 21 kopalniach). Specyfiką polskiego górnictwa węgla kamiennego jest powszechne użycie systemów ścianowych na kontrolowany zawał, tylko ok. 3 mln t węgla wydobyto z zastosowaniem kosztownej podsadzki hydraulicznej. Inną cechą charakterystyczną polskiego górnictwa węgla kamiennego jest też stosunkowo częste sięganie po węgiel w tzw. systemie podpoziomowym (poniżej poziomu podszybia), co sprzyja rozlicznym ryzykom, ale dla poprawy sytuacji wymagałoby znacznych nakładów na prace przygotowawcze i rozbudowę kopalń.
Zarobkowe mity
Gdy mitem w Polsce są już zarobki górnicze, z danych dotyczących światowego górnictwa wynika, że górnicy wszędzie stanowią przemysłową elitę. Według raportu Sedlak&Sedlak za 2012 r. płace w branży wynosiły średnio 6647 zł brutto (1588 euro), więcej o ok. 19 proc. w kopalniach państwowych niż w prywatnych. Mediana zarobków górników (wg portalu www.wynagrodzenia.pl) jest dużo mniej imponująca i wynosi ok. 4500 zł brutto.
W Niemczech wynagrodzenia górników wynosiły w 2012 r. 3946 euro, na Ukrainie 504 euro (73 proc. więcej niż przeciętnie), w Czechach 1202 euro (specjaliści górniczy od 1584 do 3650 euro), w Wielkiej Brytanii ok. 1000 euro tygodniowo, w Hiszpanii 2364 euro (z deputatami), w Rosji ponad 1000 euro (prosty górnik zarabia tam 199 proc. przeciętnej płacy w kraju), w Turcji ok. 715 euro (wszystkie wartości brutto). W Kanadzie górnik zarabia ok. 31-33 dol. kanadyjskich za godzinę pracy, a w Australii ponad 40 dol. australijskich za godzinę (ale np. sztygar kontraktowy dostaje nawet czterokrotność tej stawki brutto).
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Trzeba zadać sobie pytanie jak są opadatkowane kopanie ? a i co to jest węgiel kamienny ? jest to coś w stylu ropy naftowej zawartej w kamieniu bez problemu można z węgla produkowac ropę mało kto wie .
Polskie górnictwo byłoby opłacalne, gdyby nie pijawki i mafie weglowe.
uprzedzajac komentarze, nie bedzie zadnych urlopow, bedzie odrabiac L4 i wojsko