Górnictwo surowców skalnych pod względem liczby złóż i wielkości wydobycia odgrywa dominującą rolę w przemyśle wydobywczym w naszym kraju. Naturalne kruszywa mineralne stosuje się w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym oraz drogownictwie i kolejnictwie. Zdecydowanym liderem, jeśli chodzi o zasoby, jest województwo dolnośląskie.
Niezbędne dla rozwoju infrastruktury
Główną wspólną cechą surowców skalnych jest to, że zalegają na niedużych głębokościach i do ich wydobycia powszechnie stosowane są odkrywkowe metody eksploatacji. Naturalne kruszywa mineralne stosuje się w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym oraz drogownictwie i kolejnictwie. Szeroki wachlarz ich stosowania wynika z ich zróżnicowanej jakości. Otrzymuje się je ze złóż kopalin skał zwięzłych oraz okruchowych. Do tej pierwszej grupy możemy zaliczyć kamienie łamane, a do drugiej piaski i żwiry. Ponadto powstają one wskutek urabiania oraz przeróbki mechanicznej, czyli zabiegów takich, jak: kruszenie, płukanie czy sortowanie. Oprócz kruszyw mineralnych pochodzenia naturalnego coraz częściej są stosowane również kruszywa sztuczne powstałe z odpadów pogórniczych, pohutniczych i innych, np. w wyniku przetwarzania termicznego, oraz kruszywa pochodzące z recyklingu, czyli z przeróbki wcześniej użytego materiału.
Dolny Śląsk na czele
Górnictwo surowców skalnych pod względem liczby złóż i wielkości wydobycia odgrywa dominującą rolę w przemyśle wydobywczym w naszym kraju. Jak podaje PIG-PIB, pod koniec ub.r. geologiczne zasoby bilansowe kamieni łamanych i blocznych w naszym kraju wynosiły ponad 11,5 mld t (blisko 3,6 mld t zasobów przemysłowych), które były zlokalizowane w 742 udokumentowanych złożach (316 zagospodarowanych złożach). Zdecydowanym liderem w tej kategorii jest województwo dolnośląskie. Na jego terenie zlokalizowanych jest 247 złóż o zasobach oszacowanych na 5,9 mld t. Potem kolejno są województwa świętokrzyskie (139 złóż – 2,6 mld t) i małopolskie (103 złoża – 1,3 mld t). Jeszcze większe są zasoby piasków i żwirów. Z obliczeń wynika, że pod koniec 2019 r. udokumentowanych złóż było 10 504, a zagospodarowanych 3886. Zasoby geologiczne określono na 19,7 mld t, a przemysłowe na blisko 4,2 mld t. Najwięcej złóż znajdowało się w województwie mazowieckim. Było ich 1410. Kolejne miejsca zajęły: wielkopolskie (1232), lubelskie (973), łódzkie (861) oraz warmińsko-mazurskie (821).
Największa ilość zasobów piasków i żwirów znajduje się w województwach: dolnośląskim (2 308 mln t), małopolskim (1 812 mln t), podlaskim (1 691 mln t), opolskim (1 421 mln t), mazowieckim (1 335 mln t) oraz podkarpackim (1 319 mln t).
Na światowym poziomie
W 2019 r. wydobycie kamieni łamanych i blocznych oraz piasków i żwirów wyniosło w sumie 261,52 mln t. W przypadku kamieni łamanych i blocznych było to 78,71 mln t. To wynik mniejszy o ponad 2,5 mln t w porównaniu z rokiem 2018.
Najwięcej wydobywa się skał osadowych – wapieni i dolomitów. Stanowią one blisko 43,5 proc. produkcji. Kolejne są piaskowce, których udział to ponad 11 proc. Spośród skał magmowych w największej ilości wydobywa się granity (prawie 12,9 proc. udziału w ogólnym wydobyciu) i bazalty (9,2 proc.).
Jak podaje PIG-PIB, górnictwo skalne koncentruje się w województwach dolnośląskim i świętokrzyskim. W przypadku Dolnego Śląska udział w produkcji kamieni łamanych i blocznych przekłada się na 41,7 proc. krajowego wydobycia. Co ciekawe, są one także pozyskiwane przy eksploatacji węgla brunatnego. W Polu Szczerców kopalni Bełchatów wydobyto 1,42 tys. t głazów narzutowych, 5,88 tys. t kwarcytów oraz 571,69 tys. t wapieni.
W ub.r. wydobycie piasków i żwirów wyniosło 182,81 mln t. Było to o ponad 14 mln t mniej w porównaniu z 2018 r. Spadek wydobycia odnotowano w 10 województwach. Doszło do tego w regionach, gdzie dobiegały lub dobiegły końca inwestycje drogowe związane z budową dróg krajowych i ekspresowych. To one pochłaniają znaczącą cześć produkcji.
Aby wybudować w Polsce 1 km autostrady, potrzeba od 110 do 330 tys. t kruszywa, średnio jest to 190 tys. t. Najwięcej pochłaniają nasypy drogowe, średnio 110 tys. t, a pozostałe 80 tys. t – przy średnim zużyciu – przeznacza się na dodatkowe warstwy podbudowy drogi.
W 2019 r. w Polsce złoża kruszyw mineralnych eksploatowano stale w 2626 zakładach wydobywających naturalne kruszywa piaskowo-żwirowe oraz w 238 zakładach eksploatujących złoża kamieni łamanych i blocznych. Na tle Europy i świata Polska jest jednym z dominujących producentów kruszyw mineralnych. W samej Europie zajmuje czwarte miejsce pod względem łącznej produkcji kruszyw żwirowo-piaskowych, łamanych, sztucznych i z recyklingu.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
