W połowie października Komisja Europejska przedstawiła strategię, która ma ograniczyć emisję metanu. Czy w ramach tych działań metan zostanie objęty opłatami na wzór dwutlenku węgla? Jeśli tak, to kopalnie węgla mogą mieć spore problemy.
Metan to o wiele groźniejszy od dwutlenku węgla gaz cieplarniany, który przyczynia się do zmian klimatu. Dlatego KE, przywołując postulat neutralności klimatycznej w 2050 r., postanowiła przygotować plan redukcji emisji metanu. W ramach tych działań ma m.in. zostać opracowany ustandaryzowany system pomiarów oraz obserwatorium emisji metanu. Jednoznacznych rozstrzygnięć dotyczących opłat za jego emisję na razie nie ma, ale wszystko wskazuje, że w niedalekiej perspektywie tak się stanie. To może oznaczać spore problemy dla branż, które są głównymi emitentami metanu – energetyki, przemysłu hodowlanego czy rolnictwa, ale również i górnictwa węglowego.
Bardzo wysokie kwoty
Dr Janusz Jureczka, dyr. Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego-Państwowego Instytutu Badawczego przypomina, że przy ocenie wpływu metanu na globalne ocieplenie stosuje się współczynnik GWP (Global Warming Potential), według którego potencjał cieplarniany metanu jest ponad dwudziestokrotnie większy od potencjału dwutlenku węgla.
– Ten przelicznik przez lata wynosił 21, ale kilka lat temu został zwiększony i obecnie w USA oraz krajach Unii Europejskiej jest przyjmowane, że metan ma 25 razy większy wpływ na globalne ocieplenie niż dwutlenek węgla. Jest jednak wiele organizacji, w tym m.in. IPCC, czyli Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, które podają, że ten przelicznik powinien wynieść od 28 do 34. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że wszystko zmierza do tego, żeby na wzór opłat za uprawnienia do emisji dwutlenku węgla analogicznymi opłatami objąć emitentów metanu, to tak naprawdę ma jednak drugorzędne znaczenie, czy to będzie 25, czy 28. Z całą pewnością to będą bardzo wysokie kwoty, choć trzeba tu jasno powiedzieć, że na razie w unijnych dokumentach nigdzie nie jest jeszcze podane, jaki miałby być to przelicznik, jednak raczej na pewno powinniśmy się spodziewać, że nie będzie 1:1 i będą to opłaty wyższe niż za emisję dwutlenku węgla – zaznacza naukowiec.
– Kwestia opłat za emisję metanu dotyczy również innych branż, np. hodowli zwierząt i rolnictwa, jednak w przypadku górnictwa bardzo istotny jest fakt, że taką emisję da się bardzo dokładnie zmierzyć. I jest to robione przez cały czas, chociażby ze względów bezpieczeństwa, w przeciwieństwie do rolnictwa czy hodowli, gdzie taka mierzalność i weryfikacja nie byłaby prosta. Z przepisów górniczych wynika, że w kopalnianej atmosferze, a dokładniej w szybach, ze względów bezpieczeństwa, stężenie metanu nie może przekroczyć 0,75 proc., a zwykle utrzymuje się na średnim poziomie 0,3-0,5 proc. Fakt, że te wartości są przez cały czas monitorowane i mierzone, sprawi, że tym łatwiej będzie można wielkość emisji przełożyć na konkretne opłaty – podkreśla dr Jureczka.
Jak dodaje, pomysł drastycznego podwyższenia opłat w Polsce za emisję metanu pojawił się już w 2008 r., jednak pod naciskiem środowisk górniczych rząd wycofał się z tej podwyżki.
– Należy też dodać, że w następnych latach rząd polski mocno lobbował za tym, żeby metan nie był ujęty w unijnym systemie opłat. Jednak należy pamiętać, że mocną przesłanką, aby tak się stało, jest nasze krajowe prawo, a dokładnie chodzi tutaj o ustawę o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. W tej ustawie jest również wskazany metan jako gaz cieplarniany. Do tej pory jednak opłaty za emisję metanu w Polsce są bardzo niskie, obecnie 30 groszy za tonę, co w rezultacie daje łączną roczną opłatę dla całego górnictwa węgla kamiennego w wysokości ok. stu kilkudziesięciu tys. złotych – wylicza naukowiec.
W ostatnich latach kopalnie ujmują ok. 300 mln m sześc. metanu rocznie, z czego ok. 200 mln m sześc. jest zagospodarowywanych. Pozostała część jest wraz z powietrzem dołowym emitowana do atmosfery. To na ogół ok. 700 mln m sześc. rocznie. Trzeba tutaj zastrzec, że poziom emisji jest bardzo różny w przypadku poszczególnych kopalń. Prym wiodą tutaj kopalnie Jastrzębskiej Spółki Węglowej.
Zagospodarowanie największym wyzwaniem
– Jeśli chodzi o ostatni rok, to dane WUG są trochę bardziej optymistyczne, bo emisja wyniosła ok. 600 mln m sześc. Choć uczciwie trzeba powiedzieć, że było to spowodowane w znacznej mierze dość znacznym spadkiem wydobycia, wielkość ujętego i zagospodarowanego metanu się nie zmieniła. Zagospodarowanie i ograniczenie emisji metanu z powietrza kopalnianego jest obecnie największym wyzwaniem. Problemem nie jest fakt, że nie mamy pomysłu, co zrobić z tym metanem z wentylacji. Są dostępne różne rozwiązania i one są możliwe również do zastosowania w Polsce. Niestety w Polsce są one w fazie badawczej i demonstracyjnej, a nie w fazie przemysłowego zastosowania. Głównym problemem są tutaj przede wszystkim bardzo wysokie koszty utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego – mówi dr Jureczka.
O jakie kwoty mogłoby chodzić? Takie dane w przypadku JSW przedstawił podczas ostatniej Szkoły Eksploatacji Podziemnej wiceprezes spółki dr Artur Dyczko.
– W powietrzu wentylacyjnym mamy 245 mln m sześc. metanu, a zagospodarowujemy 54 mln m sześc. Przeliczając koszty jego emisji po aktualnych cenach ETS, opłata wynosiłaby 637 mln zł rocznie. Dlatego już w strategii w 2017 r. mocno założyliśmy, że musimy sobie poradzić z metanem. Wszystkie pomysły na zagospodarowanie metanu z powietrza, które wielokrotnie w naszych kopalniach były uznawane za „odjechane”, bezsensowne i nieopłacalne, przy tej kwocie znów należy rozważyć. Albo wymyślimy, co zrobimy z metanem, albo będziemy mieli bardzo duży problem – wyliczał Dyczko.
Jak dodał ostatnio w rozmowie z naszym portalem netTG.pl, JSW przez cały czas współpracuje z jednostkami naukowo-badawczymi nad stworzeniem optymalnego sposobu utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego.
Nie ma metody
– Jest to bardzo trudne, ponieważ stężenie metanu wynosi tam średnio 0,25 proc. Nie ma obecnie metody, która pozwoliłaby w sposób ekonomicznie uzasadniony gospodarczo wykorzystywać ten metan. Prace jednak trwają, bądźmy dobrej myśli – argumentował Dyczko.
Na problem możliwego objęcia emisji metanu opłatami zwrócił także uwagę na łamach naszego portalu dr Zygmunt Łukaszczyk, dyrektor Centrum Kształcenia Ustawicznego Politechniki Śląskiej.
– W takim przypadku opłaty z tego tytułu znacząco podniosłyby koszty wydobycia węgla kamiennego, a tym samym spowodowałyby wyeliminowanie w pierwszej kolejności eksploatację węgla w kopalniach wysokometanowych. W skrajnym hipotetycznym przypadku mógłby to być koszt z tytułu praw do emisji sięgający ponad 1 mld zł – wskazał Łukaszczyk.
Jak przekonuje, sytuację mogłaby poprawić nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego – w zakresie dalszego uproszczenia procedury „open door” na pozyskiwanie przez przedsiębiorców koncesji na poszukiwanie, rozpoznanie i eksploatację metanu z pokładów węgla w celu uproszczenia i przyśpieszenia procesu koncesyjnego realizowanego w Ministerstwie Środowiska. Ponadto przedsiębiorstwa górnicze powinny uruchomić przemysłowe instalacje wytwarzania sprężonego gazu ziemnego – metanu z pokładów węgla (CNG – MPW), niewykorzystanego w wyniku odmetanowania kopalń w komunikacji i lokalnej energetyki.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
