Jak rodziła się Solidarność? Poniżej prezentujemy kalendarium wydarzeń z 1980 roku opracowane na podstawie Encyklopedii Solidarności.
1 lipca
Rozpoczynają się strajki w związku z podwyżkami cen i żądaniami podwyżek płac. Strajkują: WSK PZL-Mielec (do 5 VII), Zakłady Mechaniczne Ursus w Warszawie (do 4 VII), Sanocka Fabryka Autobusów Autosan, Fabryka Obrabiarek Specjalizowanych Ponar w Tarnowie, Zakłady Metalurgiczne Pomet w Poznaniu (do 4 VII), kierowcy Transbudu w Tarnobrzegu zatrudnieni przy budowie elektrowni Połaniec.
Pomimo trwających obrad Biura Politycznego KC PZPR sprawa strajków nie zostaje na nich poruszona.
2 lipca
W kraju wybuchają kolejne strajki, m .in. w na niektórych wydziałach Huty Warszawa i w filii Zakładów Mechanicznych Ursus w Ostrowie Wielkopolskim. Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” wydaje oświadczenie, w którym apeluje do robotników o prowadzenie protestów w sposób zorganizowany i odpowiedzialny, a także o zachowanie solidarności między strajkującymi załogami: „Załogi muszą mieć świadomość, że tylko solidarne działanie może przynieść dodatnie skutki”.
Na warszawskim Żoliborzu zostaje uruchomiony punkt zbierania informacji o strajkach i przekazywania ich polskojęzycznym rozgłośniom na Zachodzie.
3-8 lipca
Strajki podejmują kolejne zakłady. Strajkuje m.in. Fabryka Samochodów Osobowych na Żeraniu. Strajkujący żądają zniesienia podwyżek cen, podwyższenia zarobków, podwyższenia stawek za przestoje i gwarancji bezpieczeństwa dla uczestników strajku.
9 lipca
W Warszawie obraduje aktyw partyjno-gospodarczy. I sekretarz KC PZPR Edward Gierek uspokaja zebranych, określając trudności jako przejściowe i podkreślając aktualność programu sformułowanego na VIII Zjeździe PZPR w II 1980.
11 lipca
W Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik podpisano pierwsze w historii PRL porozumienie między strajkującymi robotnikami a władzą. 9-punktowy dokument w imieniu załogi podpisali: Zofia Bartkiewicz, Zygmunt Karwowski oraz Roman Olcha, w imieniu władz: dyrektor naczelny WSK Jan Czogała, przewodniczący samorządu robotniczego oraz przewodniczący Rady Zakładowej. Tego samego dnia zbiera się Biuro Polityczne KC PZPR: omawia sytuację strajkową i wskazuje na potrzebę podwyższenia płac.
17 lipca
Nie udaje się próba złamania strajku lubelskich kolejarzy przez sprowadzenie maszynistów z innych węzłów kolejowych – na apel Komitetu Strajkowego rezygnują oni z podjęcia pracy w zastępstwie strajkujących.
20 lipca
Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej, Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej, Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej, Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników oraz redakcje chłopskich pism niezależnych: „Biuletynu Informacyjnego Zbroszy Dużej”, „Placówki”, „Rolnika Niezależnego”, „Wsi Rzeszowskiej” – wydają wspólnie Odezwę do strajkujących robotników: „Musi dojść do współgospodarzenia przez chłopów swoim terenem we wszystkich dziedzinach z wyjątkiem obronności. Inaczej wiecznie będzie nam groził powrót do czasów głodu. Jeżeli rozwiązania nie pójdą w tym kierunku, jeszcze mniej pozostanie młodzieży w rolnictwie, jeszcze mniej będzie żywności. (...) Jako chłopi wyrażamy pełną solidarność z Wami – robotnikami i popieramy Wasze żądania. Na zakończenie przypomnijmy: Nie będzie mięsa w garnku i innej żywności na stołach Polaków, jeżeli dalej będzie niszczone polskie rolnictwo. Przetrwanie gospodarki rodzinnej to sprawa całego narodu”.
22 lipca
Po raz pierwszy w historii PRL nie odbyły się żadne poważniejsze uroczystości państwowe związane z rocznicą ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. W Chełmie w tym samym dniu oblano farbą Pomnik Braterstwa Broni.
24 lipca
Pod przewodnictwem I sekretarza PZPR Edwarda Gierka obradują pierwsi sekretarze komitetów wojewódzkich i kierownicy wydziałów KC. Gierek określa postulaty strajkujących jako „partykularne potrzeby załóg, nieliczących się z sytuacją kraju”. Kierownictwo partyjno-rządowe rozpoczyna letni urlop.
30 lipca
Na olimpiadzie w Moskwie Władysław Kozakiewicz ustanawia rekord świata w skoku o tyczce (578 cm) i na gwizdy sowieckich kibiców odpowiada słynnym od tamtej pory „gestem Kozakiewicza”.
5 sierpnia
Zbiera się Biuro Polityczne KC PZPR pod przewodnictwem Edwarda Babiucha. Tematem obrad jest problem gromadzenia zapasów produktów rolnych i węgla na drugie półrocze; poruszona zostaje również kwestia pojawienia się na zebraniach partyjnych pytań o to, kto ponosi odpowiedzialność za stan gospodarki.
Tego samego dnia ponownie rozpoczyna się strajk w WSK-Świdnik. Wbrew podpisanemu porozumieniu pracownicy nie otrzymali płacy za okres strajku lipcowego, a zamiast obiecanej 15-procentowej powszechnej podwyżki, dyrekcja zapowiedziała przyznanie jej tylko tym, którzy uzyskają wyższe kwalifikacje i zdadzą odpowiedni egzamin.
7 sierpnia
Ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, niespełna pół roku przed osiągnięciem wieku emerytalnego, dyscyplinarnie zwolniono z pracy Annę Walentynowicz.
8 sierpnia
KSS KOR wydaje kolejne Oświadczenie: „Siła obecnych strajków wynika z trzech przyczyn: 1. Strajkujący są często dobrze zorganizowani, nie opuszczają terenu zakładów i w spokoju stawiają swoje żądania; 2. Strajki wybuchają w całym kraju – siłą poszczególnego strajku są więc wszystkie inne; 3. Informacje o strajkach, żądaniach i warunkach, na jakich osiąga się porozumienie, są gromadzone i rozpowszechniane. Innymi słowy siłą obecnych strajków jest organizacja i solidarność. Jeśli uda się organizację i solidarność zachować, umocnić i upowszechnić – można żywić nadzieję, że kraj wyjdzie z krytycznego położenia, w jakie go wtrącili ludzie sprawujący w nim władzę. Jeśli osłabnie siła zorganizowanych załóg – władze przystąpią do tłumienia rodzącego się ruchu robotniczego w sposób równie bezlitosny, jak w czerwcu 1976”.
14 sierpnia
Rozpoczyna się strajk w Stoczni Gdańskiej. Zapoczątkowują go Bogdan Felski, Jerzy Borowczak i Ludwik Prądzyński. O godz. 6.00 stają wydziały K-1 i K-3, następnie dołączają C-3 i wydziały silnikowe, o 9.00 odbywa się wiec i proklamowanie strajku. Ok. godz. 10.00 do Stoczni przedostaje się Lech Wałęsa i obejmuje przywództwo strajku. Pierwsze postulaty strajkujących to: przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy (zwolnionego w 1976 r.), wzniesienie pomnika ofiar Grudnia 1970 roku, gwarancje bezpieczeństwa dla strajkujących, podwyżka płac o 2000 zł, zasiłki rodzinne równe wypłacanym funkcjonariuszom MO i SB. Do Komitetu Strajkowego, oprócz Lecha Wałęsy, wchodzą: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski, Ludwik Prądzyński, Kazimierz Kunikowski, Jacek Bobrowski, Marek Mikołajczak, Jan Koziatek, Zbigniew Lis. W pierwszych rozmowach z dyrekcją strajkujący uzyskują zgodę tylko na trzy pierwsze żądania; KS ogłasza strajk okupacyjny, powstaje straż robotnicza, która nie wpuszcza na teren zakładu obcych i sprawdza, czy nikt nie wnosi alkoholu.
15 sierpnia
Strajk rozpoczynają kolejne zakłady pracy w Trójmieście. W Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni na czele Komitetu Strajkowego staje Andrzej Kołodziej. Stają porty, komunikacja miejska i zakłady kooperujące z przemysłem stoczniowym. Władze blokują łączność Wybrzeża z resztą Polski. Edward Gierek przerywa urlop na Krymie i powraca do kraju.
16 sierpnia
Rano przy bramie Stoczni Gdańskiej odbywa się wiec załogi i mieszkańców Gdańska. Rozmowy podjęte z dyrekcją zakładu kończą się podpisaniem porozumienia. Dyrekcja wyraża zgodę na przyjęcie do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, podwyżkę płac o 1500 zł oraz specjalny, obejmujący tylko stoczniowców dodatek drożyźniany, strajkujący otrzymują też gwarancje bezpieczeństwa. Ok. godz. 15.00 Lech Wałęsa w imieniu Komitetu Strajkowego ogłasza zakończenie strajku. Część strajkujących przyjmuje tę decyzję jako zdradę strajkujących mniejszych zakładów, z którymi władze nie podjęły rozmów, i żądają kontynuacji strajku do czasu spełnienia ich postulatów. Lech Wałęsa zmienia decyzję i ogłasza strajk okupacyjny solidarnościowy. W nocy do Stoczni przybywają przedstawiciele 28 strajkujących zakładów Trójmiasta. Powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Minister Spraw Wewnętrznych Józef Kowalczyk powołuje sztab do kierowania operacją o kryptonimie „Lato ’80”, której celem ma być monitorowanie sytuacji oraz „zapewnienie bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego w kraju”. We wszystkich strukturach MSW wprowadzono stan podwyższonej gotowości, wstrzymano urlopy, skoszarowano jednostki ZOMO, nasilono działania operacyjne SB. Polska Agencja Interpress podaje informację o zakończeniu strajku w Gdańsku.
17 sierpnia
Do Stoczni powraca część robotników, którzy opuścili ją poprzedniego dnia. O godz. 9.00 przed bramą nr 2, z udziałem stoczniowców i wielu tysięcy mieszkańców Gdańska, ks. Henryk Jankowski odprawia mszę św. polową. W miejscu, gdzie w 1970 r. zginęli robotnicy, zostaje postawiony drewniany krzyż. Na bramie stoczni ludzie umieszczają wizerunki Matki Boskiej i portret Ojca Świętego Jana Pawła II, powyżej nad bramą – transparent: „Proletariusze wszystkich zakładów łączcie się”. O godz. 11.00 msza św. polowa zostaje odprawiona przy bramie Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a o godz. 13.00 w Porcie Gdyńskim. Obie msze odprawia ks. prałat Hilary Jastak. Do Stoczni przybywają i przyłączają się do MKS przedstawiciele kolejnych strajkujących zakładów z całej Polski W nocy z 17 na 18 MKS formułuje listę 21 postulatów.
19 sierpnia
W Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego przedstawiciele 20 strajkujących zakładów Szczecina powołują Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Niektóre szczecińskie zakłady pracy przekazują swe postulaty Komitetowi Strajkowemu w Stoczni, deklarując solidarność z protestującymi, ale bez przerywania pracy. Rozpoczynaja się kolejne strajki w kraju.W prasie sowieckiej pojawia się pierwsza wzmianka o sytuacji w Polsce.
21 sierpnia
Rozpoczynają się rozmowy pomiędzy szczecińskim MKS a Komisją Rządową. Na sali oprócz członków MKS znajduje się 105 przedstawicieli poszczególnych wydziałów Stoczni i 106 przedstawicieli 53 zakładowych komitetów strajkowych. W Gdańsku trwają rozmowy między Komisją Rządową wicepremiera Mieczysława Jagielskiego a przedstawicielami niektórych strajkujących zakładów niewspółpracujących z MKS.
22 sierpnia
Do Stoczni Gdańskiej przybywają Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek oraz Andrzej Celiński; przedstawiają robotnikom tekst apelu 64 intelektualistów. Prezydium MKS powierza Tadeuszowi Mazowieckiemu zadanie utworzenia Komisji Ekspertów, która ma wesprzeć przedstawicieli strajkujących w czasie negocjacji z rządem.
Delegacja MKS spotyka się z wicepremierem Mieczysławem Jagielskim. Obie strony uzgadniają rozpoczęcie negocjacji następnego dnia na terenie Stoczni Gdańskiej. Do strajku przystępują kolejne zakłady.
23 sierpnia
Gdański MKS zrzesza 388 zakładów. Do Stoczni przybywa wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski, z którym MKS uzgadnia czas rozpoczęcia rozmów z Komisją Rządową na godz. 20.00. Po wstępnych rozmowach i przedstawieniu przez Mieczysława Jagielskiego stanowiska strony rządowej odrzucającego podstawowe warunki MKS (odblokowania łączności telefonicznej i zaprzestania represji wobec osób wspomagających strajk) negocjacje zostają odroczone. Ukazuje się 1. numer „Strajkowego Biuletynu Informacyjnego Solidarność”. MKS zaczyna posługiwać się znakiem graficznym Solidarności opracowanym przez absolwenta gdańskiej PWSP – Jerzego Janiszewskiego.
26 sierpnia
Wznowione zostają rozmowy między gdańskim MKS a Komisją Rządową. Stanowisko MKS prezentuje Andrzej Gwiazda: „Naszym celem jest powołanie rzeczywistej organizacji pracowników, w którą ludzie byliby w stanie uwierzyć” Obie strony powołują grupę roboczą, która ma wyjaśniać rozbieżności i rozważyć postulat utworzenia wolnych związków zawodowych.
27 sierpnia
Obraduje Biuro Polityczne KC PZPR. Stanisław Kania przyznaje, że: „problemem nr 1 jest nasz stosunek do głównej kwestii politycznej – do utworzenia politycznej organizacji odrębnych związków zawodowych”. Tego samego dnia rozpoczyna się strajk w Zakładach Górniczych Lubin i Rudna w Lubinie oraz w kolejnych zakładach w całym kraju.
28 sierpnia
W nocy między drugą a trzecią zmianą rozpoczyna się strajk w KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju.
28-30 sierpnia
Kolejne zakłady w kraju przyłączają się do strajków. Do KWK Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju przyjeżdża delegacja partyjno-rządowa. W całym kraju rozpoczynają się kolejne strajki solidarnościowe: w Zagłębiu Miedziowym stają m.in. kopalnie Polkowice i Sieroszewice.
30 sierpnia
O godz. 8.00 MKS w Szczecinie i Komisja Rządowa podpisują porozumienie – pierwsze z porozumień sierpniowych. MKS w Szczecinie przekształca się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą, na czele której staje Marian Jurczyk. Na podstawie tego porozumienia dopuszczono do zarejestrowania NSZZ Solidarność.
31 sierpnia
Zostaje podpisane porozumienie w Gdańsku. Sygnowane przez Lecha Wałęsę w sali BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina, charakterystycznym wielkim długopisem.
3 września
Podpisane zostaje porozumienie w Jastrzębiu-Zdroju.
11 września
W Hucie Katowice zostaje podpisane czwarte, ostatnie z tzw. porozumień sierpniowych.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
