W samo południe 7 kwietnia 1995 r. w Warszawie na stacji Wilanowska odbyła się uroczystość oddania do użytku pierwszego odcinka stołecznego metra. Liczył on 11 stacji i miał długość 11,5 km - czyli mniej więcej tyle, ile jest z centrum Tychów do Mikołowa czy z Bytomia do Tarnowskich Gór.
Historia zbudowania, a właściwie niewybudowania metra w Warszawie sięga 1925 r., gdy podjęto pierwszą uchwałę w tej sprawie. Dwa lata później podjęto prace geologiczne, jednak najpierw kryzys finansowy, a potem druga wojna światowa niweczyły kolejne plany. Wrócono do nich od razu po ustaniu działań wojennych, chociaż początkowo brano pod uwagę mieszańca - czyli kolej częściowo podziemną: „U nas to, co się popularnie nazywa metro, brane jest pod uwagę tylko jako pewna część składowa lokalnej sieci kolejowej. Na terenie WZM (Warszawskiego Zespołu Miejskiego) będzie istnieć sieć kolei elektrycznej, która w pewnym momencie wejdzie w obręb grupy dzielnic centralnych jako elektryczna kolej podziemna” - pisała 14 maja 1945 r. w korespondencji ze stolicy katowicka Trybuna Robotnicza. O zaangażowaniu górników do budowy metra nie było na razie mowy.
Przed sierpniem 1949 r. wykonano 134 wiercenia, niektóre do głębokości 60 m. Wykazały one występowanie błotnej kurzawki i trudne warunki geologiczne. Z tego względu zdecydowano się, żeby tylko 7 km z mającej liczyć 21,5 km linii łączącej Młociny z Natolinem zbudować pod ziemią. Reszta miała funkcjonować w płytkim wykopie. Plany rosły szybciej, niż możliwości ich wykonania. W 1950 r. zakładano, że piętnaście lat późnij w Warszawie będzie kilka linii: Żerań - Wola, Młociny - Służewiec i dwie krótkie odnogi.
Gdy 14 grudnia 1950 r. uchwałą Rady Ministrów zainaugurowano budowę, zdecydowano się na system metra głębokiego. Budowę zaczęto w prawobrzeżnej części miasta od odcinka eksperymentalnego. Inwestycji nadano wydźwięk propagandowy, szeroko pisała o niej prasa: „Budowniczowie metro - górnik z Bytomia Siwek, młody operator Bauer, monter Czaja - dobrze wiedzą, jak trudna do realizacji jest budowa metro. Dniem i nocą pracują pompy wydobywające wodę, której podziemne potoki zalewają szyby, huczy nieustannie specjalna radziecka koparka o długim ramieniu” - donosiła w styczniu 1952 r. Trybuna Robotnicza.
Z relacji prasowych można się było dowiedzieć, że np. Załoga Przedsiębiorstwa Budowy Szybów pracująca przy głębieniu szybu w KWK Marcel postanowiła przyspieszyć prace o 14 dni, by tym prędzej przyjechać do stolicy i pomóc w budowie metra. Ba, nawet chłopi z okolic Konina po krótkim przeszkoleniu przystąpili do głębienia szybów na tej budowie. Organizowano zbiórki złomu na budowę metra, a nawet w górach, w domach Funduszu Wczasów Pracowniczych prowadzono pogadanki o tej wielkiej budowie socjalizmu, będącej przykładem współpracy górnośląskiego górnika i mazowieckiego inżyniera.
Rzeczywistość okazała się jednak nieubłagana. W 1957 r. przerwano prace, a trzy lata później wybudowany kilometrowy odcinek zalano. Prócz niego gotowych było jeszcze kilka obiektów podziemnych, służących przejściowo jako schrony.
Koncepcję budowy metra podjęto ponownie w 1970 r., a już trzy lata później mapkę planowanych linii zamieścił miesięcznik Polska. Potem ponownie nastąpił przestój. Wreszcie w stanie wojennym budowę metra w Warszawie ogłosił premier Wojciech Jaruzelski. W 1982 r. zapadłą uchwałą rządowa, a 15 kwietnia 1983 r. ruszyły prace. Roboty prowadzono częściowo sposobem górniczym, a w części metodą odkrywkową. Przyjętą skrajnię metra opracowano według standardów obowiązujących w Związku Radzieckim. Stamtąd też dostarczony został pierwszy tabor.
Od 7 kwietnia 1995 r., gdy pierwsza linia warszawskiego metra ruszyło na trasie Kabaty-Politecznika, do jej ukończenie i doprowadzenia do Młocin, minęło trzynaście lat. Podziemna kolej z pewnością usprawniła transport na tej trasie. Gdyby zamiast niej pomiędzy Kabatami a Młocinami uruchomić tramwaj, pokonywałby tą trasę w półtorej godziny, podczas gdy metro potrzebuje na to poniżej czterdziestu minut.
Metro na przestrzeni lat było obiektem żartów oraz drwin. W połowie XX w. rysownik Gwidon Miklaszewski opublikował rysunek, na którym jedna z postaci mówi, że w Warszawie prowadzona jest działalność podziemna, a milicja nikogo nie aresztuje, a nawet pomaga. Druga z postaci rysunku wyraża zdziwienie, lecz dowiaduje się, że chodzi o budowę metra. Na początku XXI w. żartowano, że warszawskie metro jest jedynym w Europie, które może rozdawać firmowe długopisy ze schematem swojej sieci. Żart był aktualny do 8 marca 2015 r., kiedy to ruszyła druga linia metra, łącząca dwa brzegi Wisły.
Wspomnieć też można, że metro w Warszawie nie było pierwszym systemem kolei podziemnej na terenie obecnej Polski. W Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym, położonym na pograniczu gmin Międzyrzecz i Lubrza, Niemcy zbudowali ciągnącą się kilometrami kolejkę podziemną. Zostały po niej szyny w spągu wtopione w beton.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
