Przepisy są takie same dla wszystkich

- Wkrótce zakończy się realizacja strategicznego projektu badawczego pt. Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach, który był realizowany od 2010 roku z inicjatywy prezesa WUG. Wyniki kilkunastu tematów badawczych zmienią polskie górnictwo - stwierdził w rozmowie z Trybuną Górniczą MIROSŁAW KOZIURA, prezes Wyższego Urzędu Górniczego.

Najgorętszym tematem branży górniczej jest w tej chwili trwająca restrukturyzacja. Przyzwyczailiśmy się, że zainteresowanymi stronami są rząd, pracodawcy i związki zawodowe, a jak spogląda pan na tę sprawę z punktu widzenia WUG?
Faktycznie dużo w górnictwie w ostatnich miesiącach się dzieje. Obecnie tworzy się nowy rząd i na pewno pojawi się nowe spojrzenie na przyszłość branży. Przekształcenia organizacyjno-własnościowe są źródłem napiętej i dynamicznej sytuacji, ale na szczęście nie przenosi się to na bezpieczeństwo pracy. Do końca roku zostało kilka tygodni i jeżeli nie wydarzy się nic nadzwyczajnego, to 2015 r. zapisze się w historii polskiego górnictwa jako jeden z najlepszych od 60 lat. Zdecydowanie mniej jest ofiar wypadków przy pracy, niemal we wszystkich kopalniach zmniejszyła się liczba wypadków w porównaniu do roku ubiegłego. Wypadkowość ogólna maleje od kilku lat o 5 proc. rocznie. Sumaryczny efekt jest imponujący. Od 2007 r. wypadkowość w górnictwie zmniejszyła się aż o 32,7 proc., w tym w kopalniach węgla kamiennego o 28,6 proc. Mam nadzieję, że ostatnie tygodnie bieżącego roku nie przyniosą żadnych tragicznych wydarzeń i apeluję do przedsiębiorców o wyjątkowo staranne pilnowanie dyscypliny pracy w okresie barbórkowo-noworocznym.

Czy zmiany właścicielskie, redukcje zatrudnienia i wynikające z tego pewne "zamieszanie" stanowią jakieś utrudnienia w wykonywaniu pracy nadzoru górniczego?
Do tej pory wszystko przebiega sprawnie. Dyrektorzy urzędów okręgowych monitorują sprawy na bieżąco i nawiązują kontakty z nowymi zarządami firm, np. takich które nie miały wcześniej doświadczenia w prowadzeniu podziemnych zakładów górniczych. Służymy konkretnymi radami, odpowiadamy na wszystkie pytania. Nie jest to oczywiście dla nas łatwe zadanie, ale musimy sprostać sytuacji.

A czy WUG, który jest instytucją państwową, w inny sposób traktuje zakłady górnicze nienależące do Skarbu Państwa?
Prywatyzacja zakładów nie jest dla nas żadnym problemem. Mamy przecież Siltech, Silesię, Eko-Plus, które nie należą do Skarbu Państwa i współpraca z zarządami tych zakładów układa się dobrze. Zasady i przepisy są takie same dla wszystkich, niezależnie czy jest to podmiot prywatny czy Skarbu Państwa. My musimy egzekwować przestrzeganie prawa.

Mówił pan o optymistycznych - i oby tak pozostało - danych za ten rok, ale w pamięci całego górniczego środowiska rok 2015 pozostawi przykre wspomnienie "nietypowej" katastrofy i akcji ratunkowej w kopalni Wujek. Dla opinii publicznej w takich przypadkach sprawa kończy się wraz z końcem akcji. Dla Urzędu to jednak pewnie dopiero początek pracy?
Oczywiście. Nietypowość, o której pan wspomniał, polegała przede wszystkim na tym, że ten wstrząs miał bardzo dużą energię, niespotykaną w górnictwie węglowym, oraz że skutki tego wstrząsu były tak duże. Stąd wielka trudność w dotarciu do poszkodowanych. Akcja w ruchu Śląsk kopalni Wujek, którą nadzorowaliśmy, na pewno przejdzie do historii polskiego górnictwa. Była najdłuższą w ostatnim półwieczu, prowadzono ją przez 67 dni. Dla próby nawiązania kontaktu z zaginionymi pracownikami oraz dla rozeznania warunków panujących w miejscu ich przypuszczalnego przebywania w czasie tąpnięcia odwiercono też z powierzchni otwór technologiczny o rekordowej długości 1054 m. Wszyscy mieli nadzieje, że będzie jak w Chile. Pod względem technologicznym, logistycznym i precyzji wykonania odwiertu było bez porównania lepiej, ale niestety dwóch górników nie udało się uratować, przemieścili się i zmarli w atmosferze nie zdatnej do oddychania. Po zakończeniu tej akcji ratowniczej analizowaliśmy przyczyny wystąpienia wstrząsu oraz ustalaliśmy warunki wznowienia eksploatacji w parceli, w której wystąpiło to tragiczne zdarzenie. 23 czerwca dyrektor katowickiego OUG podjął decyzję nakazującą niezwłocznie - trwałe wyłączenie z sieci wentylacyjnej kopalni rejon ściany 7 wraz z wyrobiskami wykonanymi w pokładzie 409. Kilka tygodni później, a konkretnie 28 lipca poleciłem prezesowi KHW realizację wniosków ujętych w sprawozdaniu Zespołu doradczo-opiniodawczego, który powołam do analizy niektórych zagadnień związanych ze wstrząsem wysokoenergetycznym. Te wnioski dotyczyły zaniechania eksploatacji pokładu 409 w części zlokalizowanej na południe od zrobów ściany 7 oraz wszelkich robót górniczych na południe od przecinki 2, a także ścianą U1a, z uwagi na prognozowaną możliwość występowania niebezpiecznych wstrząsów o dużej energii. Miałyby one dodatkowo bezpośredni wpływ na wzrost poziomu zagrożenia metanowego i pożarowego. Uznaliśmy, że istnieje możliwość bezpiecznego wybrania pokładu 409 w parceli ściany 3a, przy zastosowaniu profilaktyki adekwatnej - do prognozowanych zagrożeń tąpaniami i pożarowego. Ponadto w tej kopalni możliwa jest bezpieczna eksploatacja ścianą 2. 31 sierpnia dyrektor OUG pozwolił na oddanie do ruchu ściany 3a prowadzonej w warunkach specjalnych, tj. zagrożenia metanowego IV kategorii oraz zagrożenia tąpaniami III stopnia, na zasadach ujętych w projekcie technicznym. Projekt ten został pozytywnie zaopiniowany przez Komisję ds. Zagrożeń w Zakładach Górniczych.

A jakie wydarzenia mijającego roku oprócz wspomnianej akcji w Wujku, Pana zdaniem były dla WUG najważniejsze?
Dla mnie takim ważkim wydarzeniem było m.in. nadzorowanie przez nas pionierskiego, eksperymentalnego odmetanowania pokładów węgla otworami powierzchniowymi. Był to projekt badawczy Państwowego Instytutu Geologicznego. Eksperyment był realizowany w kopalni Mysłowice-Wesoła. Niektóre metody z tego eksperymentu są adoptowane do warunków kilku kopalń. Jest to istotne, ponieważ wszystkie największe katastrofy górnicze w ostatnich 20 latach miały związek z metanem. Technologia wiercenia horyzontalnego stwarza nowe perspektywy odzysku metanu i poprawy bezpieczeństwa pracy w polskim górnictwie podziemnym. Zagrożenie metanowe w 2014 r. było bardzo wysokie i osiągnęło wartość wcześniej nie spotykaną. A mianowicie, w ciągu roku wydzieliło się z górotworu objętego eksploatacją ok. 891 mln m sześc. metanu. Co istotne, pomimo spadku wydobycia węgla kamiennego w ostatnich latach wzrasta wskaźnik charakteryzujący stan zagrożenia, to jest ilość wydzielanego metanu przypadającego na jedną tonę wydobytego węgla, który wynosił w ub.r. 12,3 m sześc. Natomiast nie można tego powiedzieć o podstawowej profilaktyce metanowej czyli odmetanowaniu, którego efektywność tylko nieznacznie wzrasta - w ub.r. o 3,4 proc. i wynosiła 36 proc. Innym ważnym wydarzeniem było wrześniowe spotkania Szefów Urzędów Górniczych Państw Europejskich, które odbyło się w Finlandii. Przekonałem się, że nasze działania i metody w budowaniu akceptacji społecznej dla działalności górniczej w Polsce mogą być przykładem dla innych. Sami często siebie nie doceniamy, a na forum międzynarodowym okazuje się, że możemy doradzać innym.
Z satysfakcją obserwujemy zaangażowanie przedstawicieli nadzoru górniczego w pracach ciał doradczych i zespołów roboczych powoływanych przez instytucje europejskie. Współpracujemy przy tworzeniu nowych dyrektyw europejskich regulujących różne aspekty działalności górniczej. Przedstawiciel Wyższego Urzędu Górniczego objął przewodnictwo w Stałej Grupie Roboczej ds. Górnictwa, działającej w ramach Komitetu Doradczego ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy Komisji Europejskiej. Pracownik WUG został powołany przez ministra środowiska jako przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej do prac Komitetu Doradczego, utworzonego na podstawie przepisów dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich. Pracownicy naszego Urzędu są również członkami Grupy Współpracy Administracyjnej ATEX - ADCO dla Dyrektywy 94/9/WE dot. budowy, konstrukcji i zasad wprowadzania do obrotu urządzeń budowy przeciwwybuchowej.

Efektami pracy nadzoru górniczego są wnioski, które wyciąga się z prowadzonych postępowań, a następnie wciela w życie. Jakie wnioski przyniósł 2015 r?
W 2015 r. wystąpił szereg wstrząsów, które spowodowały zaniepokojenie i zagrożenie na powierzchni. Wstrząsy wysokoenergetyczne w kopalniach Ziemowit, Piast i Janina spowodowały, że konieczne było zlecenie przeze mnie niezależnych ekspertyz dotyczących profilaktyki przeciwtąpaniowej. Konieczne były też decyzje o zaprzestaniu wydobycia w rejonie Panewnickim, prowadzone przez KHW oraz wstrzymanie ściany w kopalni Janina należącej do Turona Wydobycie. Dużym wyzwaniem jest też nowe nasze zadanie - ukrócenie nielegalnej eksploatacji kopalin, czyli nazwijmy to po imieniu ich kradzieży. Musimy tu łączyć techniki śledcze z postępowaniem geologicznym oraz prawnym.

I to wszystko w - delikatnie mówiąc - nieprzyjaznej dla branży atmosferze ekonomicznej.
Postępujący kryzys w branży górniczej może spowodować przeznaczania coraz mniejszych środków finansowych na inwestycje. Nie wyobrażam sobie, żeby zabrakło pieniędzy na podstawowa profilaktykę prowadzona w ramach minimalizowania zagrożeń: metanowego, pożarowego, tąpaniami i wybuchem pyłu węglowego. Monitorujemy ten proces i dotychczas na szczęście nie stwierdzamy uchybień w podstawowej profilaktyce.

Co jeszcze z wydarzeń mijających miesięcy warto podkreślić?
Wkrótce zakończy się realizacja strategicznego projektu badawczego pt. Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach, który był realizowany od 2010 roku z inicjatywy prezesa WUG. Wyniki kilkunastu tematów badawczych zmienią polskie górnictwo. W przyszłym roku będziemy je przekładali na projekty zmian przepisów dotyczących profilaktyki zagrożenia metanowego. Efektem nowych opracowań będzie także m.in. bezprzewodowa łączność ratownicza i odzież ochronna dla górników. Mijający rok był testem bojowym dla wytrzymałości naszych czarnych skrzynek, czyli unikatowych w świecie AZPR, które monitorują stężenia wszystkich gazów w wyrobiskach oraz sprawność wentylacji i temperaturę. Takie urządzenie przetrwało katastrofę w kopalni Wujek. Dostarczyło nam wiedzy, co się działo w wyrobisku po wstrząsie. Po wymianie elementów zasilania zostało zamontowane w innym rejonie, w którym kumulują się różne zagrożenia.

Nadzór górniczy to nie tylko Śląsk. Co istotnego wydarzyło się w ostatnim czasie w strukturach poza Śląskiem?
Zmieniliśmy strukturę nadzoru górniczego, żeby być bliżej przedsiębiorców. Mamy obecnie 11 OUG na ternie całego kraju, a także SUG (Specjalistyczny Urząd Górniczy - red.). W kwietniu utworzono OUG w Gdańsku, obejmujący zasięgiem swego działania dwa województwa i jednocześnie zmniejszyliśmy właściwości OUG w Poznaniu. Wynikało to m.in. z potrzeby objęcia bardziej wnikliwym nadzorem robót wiertniczych związanych z poszukiwaniem złóż węglowodorów, a także konieczności zwiększenia efektywności działań nadzorczych i kontrolnych w związku z dodatkowymi zadaniami, które otrzymaliśmy wraz z wejściem w życie nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego.

No a przyszłość? Przed jakimi wyzwaniami i planami staje Urząd?
Na pewno jakimś wyzwaniem będzie dla nas trwająca restrukturyzacja spółek węglowych, do której będziemy musieli dostosować swoje działania. Chcielibyśmy też zakończyć postępowanie dochodzeniowe w sprawie katastrofy z 2014 r. w KWK Mysłowice-Wesoła. Na osoby odpowiedzialne za przyczynienie się do tego zdarzenia nakładamy sankcje. Nasze wystąpienia do sądów już kończą się wyrokami. Są decyzje o zawieszeniu w czynnościach dla kilkunastu osób kopalnianego dozoru. Ciągle jednak czekamy na możliwość przeprowadzenia wizji na miejscu zdarzenia, która musi poprzedzić zakończenie postępowania dochodzeniowego. Jak wspomniałem, dobiega końca realizacja strategicznego projektu badawczego pt. Poprawa bezpieczeństwa pracy w górnictwie. W przyszłym roku chcielibyśmy doposażyć naszych pracowników inspekcyjno-techniczny w kolejne urządzenia kontrolno-pomiarowe, głównie do postępowań w sprawach nielegalnych eksploatacji kopalin. Mamy obiecane na ten cel pieniądze z NFOŚiGW. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z naszymi planami to kupimy: 12 sztuk zestawów pomiarowych GPS RTK, 12 szt. laptopów i tyleż samo drukarek mobilnych oraz cyfrowych aparatów fotograficznych.

WUG jest instytucją podlegającą pod Ministerstwo Środowiska. Proszę na koniec powiedzieć, co pana zdaniem jest najważniejsze we współpracy na linii nadzór górniczy-właściciel?
Najważniejsze są bieżące kontakty i rozwiązywanie kłopotów nim urosną do rangi problemów. Jeśli otoczenie prawne nie daje wątpliwości interpretacyjnych, to jest stabilność działania i możliwość podejmowania decyzji adekwatnych do sytuacji.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.