Początkowo porozumienie o współpracy trzech państw Czechosłowacji, Polski i Węgier nosiło nazwę Trójkąta Wszehradzkiego. Nazwa ta pochodziła od węgierskiego zamku na którym porozumienie to zawarto po raz pierwszy. Od chwili rozpadu Czechosłowacji jest to porozumienie czterech państw Czech, Polski, Słowacji oraz Węgier i nosi obecnie nazwę Grupy Wyszehradzkiej.
Nie relacjonując jej zadań politycznych w skali europejskiej i światowej warto zastanowić się, czy tylko polityka może być interesującym zagadnieniem dla tych czterech państw? Czy ich wzajemna współpraca gospodarcza nie przyniosłaby równie interesujących efektów? Jest to o tyle ważne pytanie, że w dzisiejszym świecie pozycja gospodarcza wyznacza rolę polityczną danego państwa, a nie odwrotnie.
Tymczasem o żadnych tego rodzaju inicjatywach nic nie słychać. Przynajmniej komunikaty ze spotkań tej grupy nic o tym nie wspominają. Porozumienie to jest też o tyle istotne, że w jego ramach mieści się duże terytorium: od Bałtyku po Dunaj. Obszar jaki tworzą te państwa wynosi 533 tys. km kwadratowych i jest ok. 50 procent większy od terytorium Niemiec. Odwrotnie rzecz się ma z ilością ludności Niemcy liczą 82 miliony, Grupa Wyszechradzka - 64,3 miliony. Całkowity dochód PKB Niemiec jest ponad trzy i pół razy większy. Różnice te są do odrobienia. Porównanie Grupy Wyszehradzkiej do Niemiec ma ukazać jej skalę możliwości zbliżoną do tego europejskiego i światowego mocarstwa. Jednak nie chęć konkurencji z Niemcami, ani próba ich zastąpienia w Europie winna przyświecać gospodarczej współpracy Grupy Wyszehradzkiej. Głównym celem winne być wzajemne korzyści, które są nie do zastąpienia przez żaden polityczny splendor.
Węglowe kłopoty
Polska energetyka w ok. 90 procentach oparta jest na węglu. Jest to najtańsze źródło prądu elektrycznego. Rola węgla jest tu niepodważalna. Jednak musimy poszukiwać alternatywnych źródeł energii, gdyż każdy monopol jest łatwo zarówno zaatakować, jak i zniszczyć, lub przynajmniej sparaliżować.
Kto mógłby to zrobić?
Wszak jest pokój i wszystko wskazuje, że będzie on jeszcze przez długie następne lata? Po co więc zmieniać naszą energetykę? Wojny militarnej nie ma. Jest za to równie bezwzględna wojna gospodarcza i ekonomiczna. Ta doprowadza do tego, że z roku na rok kurczy się nasze wydobycie węgla.
Już dziś znaczna jej ilość pochodzi z dostawy zagranicznego węgla, którego import osiągną rekordową wielkość ok. 15 milionów ton. Po prostu polski węgiel kamienny jest likwidowany. Czy proces ten uda się zatrzymać? Jest to wielce wątpliwe. Nie widać, żadnych przesłanek zarówno ze strony rządu, jak i prywatnych oraz zagranicznych kapitałów, aby proces mógł być zahamowany.
Podobnie rysuje się przyszłość węgla brunatnego. Na dużą skalę organizowane protesty społeczne (nie odkrywkom) rząd ignoruje. Powoduje to, że skala sprzeciwu narasta. Osiągnęła ona już poziom poparcia Parlamentu UE. Jak tak dalej pójdzie, to wydanie przez struktury UE zakazu jego eksploatacji jest już bliskie. W ten sposób zarówno węgiel kamienny, jak i brunatny za kilkanaście lat mogą być już tylko wspomnieniem.
Atomowe problemy
W tej sytuacji trzeba szukać również innych rozwiązań energetycznych nie czekając, aż krajowy węgiel przestanie pełnić rolę kluczowego paliwa dla energetyki. Wiadomo, że wszystkie źródła energii odnawialnej nie są wstanie dorównać ciągłością, mocą i niezawodnością jaką gwarantuje energetyka jądrowa.
Dla Polski wycofanie się Niemiec z elektrowni atomowych jest złą nowiną. Może ją tylko łagodzić większe zapotrzebowanie tego państwa na węgiel kamienny, dla ich elektrowni. Choć i tu jest dostatecznie duża dla nas konkurencja z Australii, a ostatnio również z USA.
Wdrożenie energetyki jądrowej w Polsce napotyka jednak na coraz poważniejsze problemy. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że nasz kraj w tej materii dysponuje doświadczeniem zaledwie elementarnym. Nasza pierwsza elektrownia jądrowa ma powstać w okolicach 2020 - 2025 roku. Nasi sąsiedzi postawili je blisko pół wieku wcześniej. Obecnie na pierwszy plan wysuwa się nieporadność rządowych decydentów w debacie społecznej na ten temat. Przyjęte w tej sprawie procedury powodują odwrotny skutek od zamierzonego. Opór społeczny przeciwko energetyce jądrowej zamiast maleć, to raczej narasta. Jego symbolem są protesty i sprzeciwy dla tego rodzaju siłowni na terenie wszystkich projektowanych lokalizacji na Pomorzu Zachodnim. Dochodzi do tego stanowczy protest niemieckich landów graniczących z Polską. I wszystko jasne.
Wyszehrad atomowy
Za wyjątkiem Polski, wszystkie państwa tej grupy dawno już postawiły na energetykę jądrową. Największe doświadczenie mają tu Węgrzy. Ich pierwsza siłownia w Paks położonym ok. 100 km na południe od Budapesztu została zbudowana jeszcze w 1976 roku. Składa się ona z czterech bloków wyposażonych w rosyjskie reaktory o łącznej macy 1860 MW. Chłodzone są one wodą pobieraną bezpośrednio z Dunaju. Minister gospodarki tego kraju Gyorgy Matolcsy zapowiedział budowę kolejnych bloków w tej elektrowni. Jej moc po rozbudowie ma osiągnąć ok. 3000 MW mniej więcej w tym samym czasie, jak nowa siłownia jądrowa w Polsce.
Podobne stanowisko zajmują Czechy. Przyjęły one niedawno nową koncepcję rrozwoju swojej energetyki opartej na rozbudowie dwu istniejących już elektrowni jądrowych Temelin i Dukovany. Wytwarzają one obecnie około jednej trzeciej energii w tym kraju, a po ich rozbudowie mają zapewnić dostawy na poziomie 50 procent zapotrzebowania. Wraz z przyjęciem tego programu planuje się drastyczne ograniczenie dofinansowywania energetyki odnawialnej, przede wszystkim solarnej i wiatrowej. Zwolennikiem tego programu jest prezydent Vaclav Klaus.
W rozwoju energetyki jądrowej krajom tym dotrzymuje kroku również Słowacja. Posiada ona cztery reaktory jądrowe: dwa w elektrowni jądrowej w Mochovcach oraz Jaslovskich Bohunicach. Kolejne dwa reaktory w Mochovcach są obecnie budowane a ich dokończenie przewidziane jest na lata 2012 i 2013. Z inicjatywy Komisji Europejskiej powołano Forum Energetyki Jądrowej, które w maju tego roku na przemian obradowało w Pradze i w Bratysławie.
Pytasz, nie błądzisz
O polskich propozycjach w skali europejskiej nic nie słychać. To nic dziwnego. Wszak nie mamy w tej materii żadnego dorobku i nie ma się czym pochwalić. Najbliżsi sąsiedzi i polityczni sojusznicy z Grupy Wyszehradzkiej mają czym się chwalić w rzeczonej materii. Czy z ich doświadczenia nie należałoby skorzystać? Czy kraje te za tego rodzaju konsultacje nie zażyczą sobie sowitej zapłaty?
Prawdopodobnie tak! Jednak zapłata ta zaoszczędzić nam może wielokrotnych pomyłek i błędnych decyzji, które mogą skutkować kosztami i stratami wielokrotnie większymi. Wystarczy przyjrzeć się tu tyko jednej sprawie, jaka są protesty społeczne. Dlaczego nie ma ich w Czechach, Słowacji i na Węgrzech? Przecież elektrownia jądrowa jest takim samym zagrożeniem dla Polaków, jak i dla innych nacji narodowych.
Czy nie nastał już czas, aby powołać Wyszehradzkie Porozumienie Jądrowe? Polska mogłaby na nim tylko skorzystać. Jako największemu sygnatariuszowi tego porozumienia jest trochę niezręcznie korzystać z bogatego doświadczenia krajów mniejszych. Jednak dumę narodową czas najwyższy schować do kieszeni, a naszych partnerów traktować jako doświadczonych specjalistów klasy światowej. Na dodatek nam życzliwych i podziwiających Polskę za jej osiągnięcia na innych polach polityki i gospodarki...
Pomijanie naszych naturalnych przyjaciół, sąsiadów i państw (nie będących z nami w jakimkolwiek konflikcie) w sprawach energetyki jądrowej jest dziwną polityką naszego Ministerstwa Gospodarki i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Chcąc pokonać piętrzące się trudności, jakie napotyka nasz program jądrowy, trzeba przypomnieć starą maksymę: kto pyta, nie błądzi!
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
