Grzegorz Tobiszowski: Kraje, które zarzekały się, że koniec z węglem – do tego węgla wracają

Z GRZEGORZEM TOBISZOWSKIM, europosłem, byłym wiceministrem energii odpowiedzialnym za górnictwo, portal netTG.pl rozmawia m.in. o tym, jak przeorganizować unijną politykę surowcową w dobie kryzysu. 

- Atak wojsk Putina na Ukrainę i poprzedzające go wydarzenia związane z rosyjskim gazem sprawiły, że cała prowadzona przez UE polityka surowcowa powinna zostać przeorganizowana. Jak powinna pana zdaniem wyglądać?
- Teraz widać dobitnie, że unijny pakiet klimatyczny przegrał z kryzysem. Gdyby polityka klimatyczna była dobrze skonstruowana i przygotowana, także pod kątem możliwych kryzysów, nie mielibyśmy dziś aż takich problemów. Zwłaszcza że zaczęły się jeszcze przed atakiem Rosji na Ukrainę. Po pandemii Unia stała się w zasadzie bezbronna. Z jednej strony w odżywającej gospodarce gwałtownie rosło zapotrzebowanie na energię, a z drugiej „gra” Kremla spowodowała kryzys na rynku gazu. To doprowadziło do gwałtownego wzrostu cen energii. Mimo tego kryzysu europejscy komisarze, a w szczególności Frans Timmermans, wciąż mówili wyłącznie o ochronie klimatu, zamiast skupić się na rozwiązywaniu bieżących problemów. Bez wątpienia należy dbać o środowisko naturalne, ale cele te powinny być racjonalne i muszą brać pod uwagę gospodarkę, a także dobro i bezpieczeństwo obywateli.

Odnawialne źródła energii (OZE) bezwzględnie trzeba rozwijać, ale widzimy dziś wyraźnie, że nawet rządy krajów, które odeszły od energetyki opartej na węglu, teraz do niej wracają, i to węgiel ma być ratunkiem w tej kryzysowej sytuacji i chronić przed niedoborami energii i ciepła zimą.

Właśnie te kwestie zawarliśmy w „Rezolucji Energetycznej” podpisanej podczas kwietniowej konferencji Silesia 2030. Priorytetem jest zapewnienie Unii Europejskiej bezpieczeństwa energetycznego rozumianego jako stabilne dostawy energii w cenach, które nie będą obniżały konkurencyjności naszych firm na światowych rynkach i nie będą zbytnim obciążeniem dla obywateli. Widzimy, że obecna polityka klimatyczna forsowana przez Komisję Europejską grozi gospodarczą marginalizacją Unii oraz rosnącym, bardzo niebezpiecznym zjawiskiem ubóstwa energetycznego. Nie można do tego dopuścić.

- Jaka jest więc recepta?
- Państwa członkowskie muszą mieć swobodę w zakresie transformacji energetycznej, zgodnie z uwarunkowaniami społecznymi, gospodarczymi oraz surowcowymi. Powinniśmy zreformować europejski system handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS) i zrezygnować z włączenia do niego kolejnych sektorów gospodarki, jak transport i budownictwo. Bezpieczeństwo energetyczne Polski oraz Unii Europejskiej jest złożoną sprawą i jest to proces, który musi być na bieżąco korygowany. Można wytyczać jedynie kierunki zmian, ale nie konkretne cele na 2050 r., bo pandemia i wojna na Ukrainie pokazały, że sytuacja gospodarcza i polityczna może się diametralnie zmienić w ciągu kilku miesięcy, a nawet tygodni. Wyznaczanie sztywnych celów w tak długim okresie jest nieodpowiedzialne.

- Czy Unia i mieszkańcy zrzeszonych w niej krajów są gotowi na zmiany, czy je zaakceptują?
- W różnych krajach różnie to wygląda, bo też unijne państwa są na różnych etapach transformacji, różne są trendy i siły polityczne. W Polsce ta transformacja zaczęła się w latach 90. i naprawdę mamy w tym obszarze duże osiągnięcia. W Niemczech trwa znacznie dłużej, przeznaczono na nią niebotyczne kwoty, a mimo to pogórnicze regiony wciąż borykają się z ogromnymi problemami społecznymi i gospodarczymi. W Gelsenkirchen bezrobocie sięga 18 proc.! Dlatego transformacja musi być przeprowadzana rozważnie. Obecna polityka klimatyczna Komisji Europejskiej polega na wyznaczaniu bardzo ambitnych i bardzo kosztownych celów oraz nakładaniu różnego rodzaju obciążeń, podatków i kar na podmioty, które się nie dostosowują. Zamiast zostawić fundusze na inwestycje i rozwój, pieniądze są zabierane i tworzy się różnego rodzaju fundusze, tyle że pomniejszone o koszty administracji, a procedury związane z dotacjami ciągną się czasem nawet latami. Musimy też pamiętać, że polityka klimatyczna to nie tylko czyste idee. W ogromnym stopniu wpływają na nią interesy poszczególnych krajów, jak i lobby biznesowych.

- Górnictwo i węgiel wracają do łask. Wiele krajów, w tym Niemcy, jest gotowych powrócić do produkowania energii z węgla. Jak pan to skomentuje?
- Dziś widać, że kraje, które zarzekały się, że koniec z węglem – do tego węgla wracają. Niemcy, Austria, Holandia, Włochy, Francja zwiększają moce energetyki węglowej, bo widzą, że bez niej gospodarce grozi załamanie. W wystąpieniach w Parlamencie Europejskim podkreślam niezwykle ważną rolę konwencjonalnych źródeł energii. I nie chodzi o hołubienie węgla. Stabilny system energetyczny to taki, w którym różne źródła energii wzajemnie się uzupełniają. Rozwijajmy OZE, bo energia z nich jest czysta i coraz bardziej efektywna, ale zależna od pogody. Dlatego przy obecnym rozwoju technologii i w naszych warunkach geologicznych stabilizatorem systemu jest i jeszcze przez wiele lat będzie surowiec, który mamy – węgiel.

Energetyka węglowa nie jest konkurencją dla źródeł odnawialnych. To elementy jednego, stabilnego i bezpiecznego systemu obejmującego także energetykę gazową, a w przyszłości atomową. Jesienią zorganizujemy konferencję w ramach cyklu Silesia 2030, poświęconą właśnie współpracy węgla i OZE.

- Co z polskim górnictwem węgla kamiennego, planem zamykania kopalń? Czy jest szansa, że kopalnie popracują dłużej, a co za tym idzie – trzeba będzie wykonać niezbędne inwestycje w udostępnianie nowych złóż? Czy też rok 2049 to będzie koniec górnictwa na Górnym Śląsku?

Warto przywołać deklarację wicepremiera Jacka Sasina, który powiedział, że będziemy dłużej funkcjonować z energetyką opartą na węglu, oraz że przyjęta strategia stopniowego odchodzenia od węgla do 2049 r. musi być zmodyfikowana. To już nie jest pytanie, czy wygaszać kopalnie, ale jak i gdzie inwestować w nowe. Wciąż mamy bogate złoża, na przykład w okolicach Chełma, gdzie naprawdę warto przemyśleć budowę nowoczesnej kopalni.

Sektor wydobywczy bezwzględnie należy rozwijać. Nie tylko górnictwo węgla, ale i innych surowców. Obecnie transformacja Unii Europejskiej uzależniona jest od Chin, bo stamtąd właśnie pochodzi większość surowców koniecznych do produkcji elektrycznych samochodów czy źródeł odnawialnych.

Wróćmy do przykładu Niemiec. Kolejne rządy z pobudek biznesowych, ideologicznych i politycznych zlikwidowały górnictwo, zrezygnowały z energii atomowej i uzależniły kraj od dostaw gazu z Rosji. Teraz kraj ten boryka się z dramatycznymi konsekwencjami tych błędnych decyzji. Kanclerz Olaf Scholz desperacko szuka „gazowego” wsparcia, a unijna komisarz Ursula von der Leyen zaapelowała o ogólnoeuropejskie oszczędzanie gazu i solidarne dzielenie się własnymi zasobami z krajami zagrożonymi brakami tego paliwa.

Rozsądek nakazuje, żeby przeciwstawiać się ideologii i bezpieczeństwo opierać w maksymalnym stopniu na własnych surowcach. Dlatego ważne są inwestycje w kopalniach, bo ten surowiec mamy na Śląsku i Lubelszczyźnie. Możemy, dzięki nowoczesnym technologiom, spalać go w sposób efektywny i niskoemisyjny. Mamy możliwości i technologię wyłapywania i magazynowania dwutlenku węgla. Zdecydowanie musimy przeciwstawiać się Komisji Europejskiej, która węglowi mówi „nie, bo nie”. Mamy merytoryczne argumenty, a obecna sytuacja i powrót do węgla w wielu krajach pokazuje, że prowadzona w Polsce polityka jest słuszna.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.