Musimy czerpać z nowoczesnych wzorców i wykorzystywać nowoczesne środki ochrony środowiska

Moim marzeniem jest, żeby Inspekcja funkcjonowała w formule zbliżonej do Krajowej Administracji Skarbowej, czyli jako centralny organ kontrolno-interwencyjny posiadający szereg uprawnień zbliżonych do Policji – mówi MICHAŁ MISTRZAK, Główny Inspektor Ochrony Środowiska.

Czy praca na stanowisku Głównego Inspektora Ochrony Środowiska to duże wyzwanie?
Kierowanie tak dużą, zarówno pod względem pracowniczym jak i wykonywanych zadań, organizacją jest zawsze dużym wyzwaniem. Traktuję to powołanie jako wielkie wyróżnienie i docenienie mojej obecnej pracy, zarówno tej, którą wykonywałem będąc funkcjonariuszem Centralnego Biura Śledczego, jak i zastępcą dyrektora w Departamencie Zwalczania Przestępczości Środowiskowej. Warto nadmienić, że w trakcie mojej dotychczasowej pracy w GIOŚ udało się wprowadzić szereg zmian w zakresie funkcjonowania Inspekcji w tak trudnym obszarze jakim jest zwalczanie przestępczości środowiskowej. Razem z zespołem udało się w 2021 r. m. in. uruchomić na stronie internetowej GIOŚ formularz „zgłoś interwencję”, doprowadzić do podpisania porozumienia pomiędzy GIOŚ i Komendą Główną Policji w zakresie współpracy przy zwalczaniu przestępczości środowiskowej. Wzmocniliśmy współpracę z Prokuraturą Krajową oraz z innymi służbami przez utworzenie zespołu koordynacyjnego w skład którego wchodzą oprócz przedstawicieli Prokuratury, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Krajowej Administracji Skarbowej, Straży Pożarnej, Inspekcji Transportu Drogowego oraz przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości.

Ponadto z inicjatywy Departamentu, którym współkierowałem, zainicjowano utworzenie w każdym wojewódzkim inspektoracie specjalnej grupy zadaniowej zajmującej się zwalczaniem przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku, a także zainicjowano i opracowano szereg zmian legislacyjnych w zakresie przeciwdziałania przestępczości środowiskowej oraz dołączenia do systemu SENT odpadów w strumieniu transgranicznym. Współorganizowałem również szereg działań prewencyjnych, np. działania „Nielegalne Odpady 2021” polegające na kontroli transportów odpadów oraz działań informacyjno-szkoleniowych, takich jak konferencje naukowe. Zainicjowano również utworzenie wspólnie ze Szkołą Wyższą Wymiaru Sprawiedliwości utworzenie nowego kierunku studiów – Ekokryminologia. Jako Główny Inspektor Ochrony Środowiska chciałbym kontynuować rozwój Inspekcji w obszarze zwalczania przestępczości środowiskowej, przy jednoczesnym wzmacnianiu innych istotnych działań, jakim jest kontrola podmiotów korzystających ze środowiska, przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym, prowadzenie państwowego monitoringu środowiska oraz wykonywanie szeregu specjalistycznych badań laboratoryjnych. Chciałbym budować wizerunek Inspekcji, jako skutecznej, otwartej na współdziałanie ze społeczeństwem oraz innymi organami administracji publicznej, instytucji. Musimy czerpać z nowoczesnych wzorców i wykorzystywać nowoczesne środki ochrony środowiska. Moim marzeniem jest, żeby Inspekcja funkcjonowała w formule zbliżonej do Krajowej Administracji Skarbowej, czyli jako centralny organ kontrolno-interwencyjny posiadający szereg uprawnień zbliżonych do Policji.

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu, do 2050 r. Unia Europejska zdecydowała się zostać pierwszym na świecie blokiem państw neutralnych dla klimatu. Czy jest to realne?

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że Unia Europejska prowadzi bardzo ambitną politykę klimatyczną. Faktycznie, w ramach Europejskiego Zielonego Ładu Unia Europejska chce, aby do 2050 r. jej państwa członkowskie były w stanie usuwać tyle emisji CO2, ile wytworzą. Natomiast trzeba pamiętać, że cel ten jest określony dla całej wspólnoty europejskiej a nie dla poszczególnych państw członkowskich. Oznacza to, że bilans emisji wszystkich państw członkowskich musi być zerowy. Faktem również jest, że klimat na świecie się zmienia. Skutki tych zmian odczuwane są w Europie i co raz częściej w Polsce. Powoli przyzwyczajamy się do ekstremalnych zjawisk pogodowych, którą są efektem właśnie zmian klimatycznych. Trzeba też być świadomym, że działalność człowieka ma wpływ na te zmiany.

Obecnie nie da się już uciec od odpowiedzialności za zmiany klimatu i konieczne jest podejmowanie coraz większych wysiłków, aby im przeciwdziałać. Na pewno nie jest to proste zagadnienie a rozwiązania, które trzeba będzie zastosować z pewnością będą miały wpływ na gospodarkę i nasze życie. Osiągnięcie neutralności klimatycznej jest ogromnym wyzwaniem. Musimy podejmować odpowiednie działania, w tym w zakresie produkcji energii. Sposoby na eliminowanie emisji to m.in. inwestowanie w energię odnawialną, efektywność energetyczną lub inne czyste technologie niskoemisyjne. Niemniej jednak ewolucja ta musi odbywać się w sposób bezpieczny dla obywateli i gospodarki Polski.

Przed nami czas transformacji i zmian struktury w szczególności wytwarzania oraz zużycia energii. Ten wielopłaszczyznowy proces będzie miał wpływ na zmiany w społeczeństwie, stylu życia mieszkańców oraz gospodarce. Nie ma jednakowej recepty na neutralność klimatyczną dla wszystkich państw członkowskich UE, ze względu na różne uwarunkowania gospodarcze i społeczne.

Tym samym odpowiedź na pytanie, czy cele jakie stawia przed sobą Unia Europejska są realne, pokaże czas.

Proszę się pokusić o prognozę stanu polskiego powietrza w 2049 r. już po odejściu od węgla i pełnej dekarbonizacji polskiej energetyki.
Jak wskazują wykonywane corocznie oceny jakości powietrza, w Polsce problemem są występujące, szczególnie w okresie zimowym, wysokie stężenia pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu występującego w pyle zawieszonym PM10. Głównym źródłem tych zanieczyszczeń są emisje z indywidualnych palenisk domowych. W mniejszym stopniu odpowiada za jakość powietrza energetyka, przemysł oraz transport. Przykładem jest tutaj przywołane wcześniej województwo śląskie, gdzie dane dotyczące emisji za 2020 r. wskazują, że emisja z sektora komunalno-bytowego ma 68 proc. udziału w przypadku zawartego w naszym otoczeniu pyłu zawieszonego PM10, 81 proc. udziału w przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 i 97 proc. udziału w przypadku benzo(a)pirenu. W skali całego kraju, według KOBiZE (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami) w 2018 r. emisja z tego źródła stanowiła ok. 44 proc. całkowitej emisji pyłu PM10 (przemysł jest źródłem ok. 28 proc. całkowitych emisji pyłu zawieszonego PM10 w Polsce) i ponad 91 proc. całkowitej emisji benzo(a)pirenu.

W związku z tym, w najbliższych latach działania zmierzające do poprawy jakości powietrza są i powinny dalej być ukierunkowane głównie na organicznie emisji z palenisk domowych. Emisje te bezpośrednio kształtują stężenia zanieczyszczeń w miejscach przebywania ludzi i decydują o występowaniu przekroczeń norm jakości powietrza dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. Skuteczne obniżenie emisji z sektora ogrzewania komunalno-bytowego, a także stopniowa wymiana pojazdów na bezemisyjne, w perspektywie wieloletniej przyczyni się, do znaczącej poprawy jakości powietrza w Polsce. W roku 2049 zjawisko smogu w okresie jesienno-zimowym będzie prawdopodobnie zjawiskiem incydentalnym.

Czy już może Pan powiedzieć, że sobie poradziliśmy z oczyszczaniem ścieków i mamy czyste rzeki?
Ocena stanu rzek jako dobry lub zły jest wypadkową klasyfikacji stanu lub potencjału ekologicznego – na podstawie biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych wskaźników jakości wód, oraz klasyfikacji stanu chemicznego – tu wskaźnikami jakości są zanieczyszczenia chemiczne szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, głównie tzw. substancje priorytetowe. W ocenie wód stosowana jest zasada „najgorszy decyduje”, to znaczy, że o jej wyniku decyduje ten stan składowy, który sklasyfikowano jako poniżej dobrego – o czym z kolei decyduje najgorzej sklasyfikowany wskaźnik danego stanu. Wskaźnikami, które najczęściej determinowały stan chemiczny rzek poniżej dobrego były zanieczyszczenia kumulujące się w tkankach ryb i innych zwierząt wodnych, w stężeniach przekraczających normy: benzo(a)piren, który trafia do wód głównie w wyniku depozycji z powietrza oraz difenyloetery bromowane – substancje wycofane z użytku, których obecność w ściekach przemysłowych jest mało prawdopodobna. Natomiast decydujące znaczenie w przypadku oceny stanu ekologicznego jako poniżej dobrego miały – spośród elementów fizykochemicznych – przekraczające dopuszczalne normy stężenia w wodach substancje biogenne (związki azotu i fosforu, których źródłem najczęściej jest rolnictwo i ścieki komunalne) oraz zasolenie, na które wpływ mają m. in. wody kopalniane odprowadzane do Wisły i Odry.

Nie możemy jednak skutecznie zapobiec „importowi” różnego rodzaju odpadów poprzemysłowych, szkodliwych chemikaliów.
Przywóz odpadów do Polski regulują obowiązujące wprost we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej przepisy unijnego rozporządzenia nr 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów. Polska wprowadziła wszystkie, możliwe do wprowadzenia, zakazy przywozu odpadów na terytorium naszego kraju, jakie przewidują te przepisy europejskie. Zabroniony jest przywóz do Polski wszelkich odpadów przeznaczonych do operacji unieszkodliwiania, w tym do składowania oraz odpadów komunalnych, nawet tych przeznaczonych do odzysku. Odpady przyjeżdżające do kraju trafiają do recyklingu, jako cenne surowce wtórne przetwarzane w procesach produkcyjnych.

Przywóz odpadów z tzw. zielonej listy,np. złom, makulatura, szkło, niezanieczyszczone tworzywa sztuczne, w ogóle nie jest objęty obowiązkiem uzyskania zezwolenia w żadnych z państw członkowskich na podstawie przepisów europejskich. Natomiast pozostałe odpady, które nie są objęte zakazem, mogą być przywożone do Polski w ramach procedury uprzedniego pisemnego zgłoszenia i zgody wszystkich zainteresowanych organów (w kraju wysyłki, przeznaczenia i, odpowiednio, tranzytu). Wydanie zezwolenia na wysyłkę odpadów do Polski poprzedzone jest dokładnym sprawdzeniem wskazanego odbiorcy odpadów. W tym celu Główny Inspektor Ochrony Środowiska zasięga informacji: u właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na temat przestrzegania przepisów o ochronie środowiska przez planowanego odbiorcę odpadów; u organu właściwego do wydania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku na temat zgodności działalności prowadzonej przez odbiorcę odpadów z przepisami prawa; u komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej na temat przestrzegania przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej w instalacji odzysku odpadów, w tym w miejscach magazynowania odpadów.

To gwarantuje, że odpady przywożone do Polski w procedurze zgłoszenia trafiają z zagranicy wyłącznie do legalnie działających zakładów, przestrzegających wszystkich wymogów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska i gospodarki odpadami, a także, w przypadku odpadów palnych, przepisów przeciwpożarowych. Masa odpadów przywożona rocznie do Polski na podstawie zezwoleń GIOŚ jest porównywalna do rocznych mocy przerobowych jednej dużej instalacji i stanowi margines w skali kraju. Przykładowo, w roku 2017, masa odpadów przywiezionych z zagranicy na podstawie zezwoleń GIOŚ wyniosła 0,31 proc. masy odpadów wytworzonych w Polsce. Obowiązujące przepisy unijne określają przesłanki, na podstawie których właściwe organy mogą zgłaszać sprzeciwy wobec planowanych przemieszczeń odpadów. GIOŚ może sprzeciwić się planowanemu przywozowi odpadów do Polski, tylko w sytuacji, gdy w konkretnej sprawie zachodzi co najmniej jedna z przesłanek określonych w przepisach europejskich m.in. niezgodność planowanego przemieszczenia odpadów z przepisami dyrektywy odpadowej, przepisami krajowymi, planami gospodarki odpadami czy też stwierdzone wcześniejsze nielegalne przemieszczanie odpadów.

GIOŚ koordynuje działania związane ze zwalczaniem nielegalnego przemieszczania odpadów na terenie kraju i jako organ odpowiedzialny za wykonanie unijnego rozporządzenia nr 1013/2016 prowadzi sprawy zwrotu do kraju wysyłki nielegalnie przemieszczonych odpadów. Przypadki nielegalnego przywozu odpadów zgłaszane są do GIOŚ przez organy uprawione do kontroli międzynarodowego przemieszczania odpadów - inspektorzy WIOŚ kontrolują podmioty gospodarcze, a transporty odpadów kontrolowane są przez Inspekcję Transportu Drogowego, Straż Graniczną, Krajową Administrację Skarbową czy Policję. Wzmacnianiu systemu kontroli przemieszczania odpadów służą cykliczne szkolenia organizowane przez GIOŚ dla funkcjonariuszy tych służb oraz organów ścigania, co podnosi wykrywalność i skuteczność zwalczania nielegalnego obrotu odpadami. Organy inspekcji ochrony środowiska prowadzą wspólnie z innymi służbami kontrole transgranicznego przemieszczania odpadów, ukierunkowane na przeciwdziałanie nielegalnemu przywozowi odpadów oraz kontrole prawidłowej realizacji przemieszczeń legalnych.

Jakie są główne cele strategiczne GIOŚ na najbliższe lata?
Przede wszystkim wzmocnienie instytucjonalne całej Inspekcji oraz podejmowanie skoordynowanych działań mających na celu budowanie wizerunku Inspekcji jako skutecznego organu działającego w służbie środowisku, a tym samym na rzecz zdrowia i życia ludzi. I właśnie dlatego chcemy się otworzyć na społeczeństwo np. przez kampanie informacyjne i filmy pokazujące ciężką pracę jaką na co dzień wykonują pracownicy Inspekcji. Oczywiście chcemy nadal rozwijać się w zakresie wykrywania i zwalczania przestępstw środowiskowych. To będzie jeden z priorytetowych celów na najbliższe lata. Kolejne priorytety do zwiększenie skuteczności i transparentności Inspekcji w zakresie kontrolnym, profesjonalizacja i zwiększenie zakresu badań wykonywanych przez Centralne Laboratorium Badawcze oraz usprawnianie działań prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Ważnym celem w działalności GIOŚ będzie również większe otwarcie na współpracę z innymi organami, w tym z PGW Wody Polskie. Chcemy wspólnie zintensyfikować działań działania w celu ograniczenia zanieczyszczenia wód np. przez nielegalne zrzuty ścieków do wód powierzchniowych. GIOŚ będzie również dążył do wykorzystywania nowoczesnych urządzeń technicznych w celu usprawnienia wykonywania zadań ustawowych. Dodatkowo będę dążył również do poprawy warunków pracy i budowania etosu Inspektora Ochrony Środowiska jako niezależnego eksperta działającego dla dobra wspólnego jakim jest środowisko.

Elektrownia Bełchatów to największy w Europie producent energii, ale i CO2. Jakie powinna podjąć działania, aby ograniczyła ilości emitowanych gazów cieplarnianych?
Wynika to z faktu, iż jest to największa w Polsce i Europie ale i jedna z największych na świecie elektrowni produkująca energię elektryczną w oparciu o węgiel brunatny. Skumulowanie emisji w jednym miejscu powoduje osiąganie znaczących wartości. Trzeba jednak pamiętać, że Elektrownia Bełchatów jest wytwórcą około 18 proc. energii elektrycznej w Polsce i pełni ważną stabilizującą rolę w polskim systemie elektroenergetycznym. Elektrownia jest pod stałym nadzorem Inspekcji Ochrony Środowiska. Z ustaleń kontroli wiemy, że elektrownia stale realizuje szereg działań modernizacyjnych i inwestycyjnych takich jak m.in. optymalizacja procesów spalania, modernizacje istniejących bloków energetycznych, które mają na celu poprawę wytwarzania, zwiększenia efektywności wykorzystania surowców oraz ograniczenie energochłonności procesów wytwórczych i potrzeb własnych, co wpływa na zmniejszenie jednostkowej emisji CO2 ze spalanego węgla.

PGE raportuje, że w latach 1989–2020 Elektrownia Bełchatów znacząco zredukowała wielkość emisji CO2 w przeliczeniu na jednostkę produkowanej energii. Warto również wspomnieć, że Elektrownia prowadzi stały nadzór nad systemem pomiarów ciągłych i okresowych emisji do powietrza, a także terminowo wykonuje zaplanowane działania modernizacyjne i inwestycyjne (jako sposoby redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza Marszałek Województwa Łódzkiego w udzielonym Elektrowni pozwoleniu wskazał m.in. na wyposażanie wszystkich bloków w elektrofiltry o wysokiej skuteczności odpylania gazów spalinowych, ograniczenie emisji, dwutlenku siarki, rtęci, tlenków azotu a także dążenie do optymalizacji spalania co przyczyni się do ograniczenia tlenku węgla) umożliwiające m.in. spełnianie wymagań wynikających z unijnej decyzji ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do dużych obiektów energetycznego spalania, co może pozwolić na zachowanie już wcześniej notowanego spadkowego trendu emisji CO2.

Od 1991 r. działa Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ), który zapewnienia wiarygodne informacji o stanie środowiska. W jakim zakresie od tego czasu, a więc przez 30 lat, poprawił się stan powietrza w Polsce?
Inspekcja Ochrony Środowiska zajmuje się realizacją zadań z zakresu monitoringu jakości powietrza od początku lat 90. XX wieku i dysponuje ogromnym zasobem informacji o jakości powietrza z ostatnich 30 lat. Prowadzone pomiary w ramach monitoringu jakości powietrza są rzetelne i wiarygodne oraz potwierdzają, że jakość powietrza w Polsce ulega stopniowej poprawie. Stężenia zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, w ostatnich latach systematycznie się zmniejszały. Ostatnie dwa lata to okres bardzo wyraźnego obniżania się stężeń zanieczyszczeń. Duże znaczenie dla redukcji stężeń zanieczyszczeń miały działania naprawcze podejmowane zarówno na poziomie krajowym, regionalnym, jak i lokalnym – tak w dużych miastach, jak i w mniejszych miejscowościach. Obok nakładów finansowych, mających głównie na celu modernizację systemu ogrzewania zbiorowego, jak i indywidualnego, ważnym elementem podejmowanych działań była edukacja społeczeństwa. Jej istotność widać zwłaszcza na przykładzie małych miejscowości, ze względu na znacznie większy udział indywidualnego ogrzewania budynków, aniżeli na obszarach zurbanizowanych, z rozwiniętą siecią ciepłowniczą.

Pozytywnym przykładem skuteczności działań na rzecz czystego powietrza w województwie małopolskim jest Kraków, który od kilku lat aktywnie realizuje działania na rzecz czystego powietrza. W tym celu wdrażane są m.in. przepisy uchwały antysmogowej dla Małopolski i uchwały antysmogowej dla Krakowa. Radykalne ograniczenie emisji pochodzącej ze spalania paliw stałych było w Krakowie warunkiem koniecznym, aby stopniowo poprawić jakość powietrza i działanie to przyniosło bardzo istotną poprawę jakości powietrza w mieście. Potrzebne są jednak dalsze działania np. ograniczenie emisji ze spalania paliw stałych w gminach sąsiadujących z Krakowem. Pozytywnym przykładem skuteczności działań na rzecz czystego powietrza w województwie śląskim jest m.in. miasto Rybnik, w którym od lat prowadzone są działania na rzecz poprawy jakości powietrza. W tym celu miasto realizuje obowiązki wynikające z Programów Ochrony Powietrza i uchwały antysmogowej dla województwa śląskiego. Miasto realizuje szereg inwestycji poprawiających jakość powietrza, wspiera ekologiczne przedsięwzięcia mieszkańców i pozyskuje środki zewnętrzne. Przeprowadza termomodernizację i wymianę kotłów w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. W mieście działa punkt konsultacyjny programu „Czyste powietrze”, w ramach którego mieszkańcy Rybnika mogą uzyskać pomoc w uzyskaniu dotacji z WFOŚiGW. Miasto realizuje projekt „Gminy z dobrą energią”, program STOP SMOG. Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM10 w Rybniku w roku 2020 po raz pierwszy nie przekroczyło poziomu dopuszczalnego 40 µg/m3.

Województwo śląskie, oprócz Małopolskiego, należy do jednych z najbardziej zanieczyszczonych w Polsce. Jakie kroki są podejmowane, by to zmienić? 
Województwa śląskie i małopolskie, ze względu na swoją specyfikę, jaką jest chociażby ich położenie, uwarunkowania gospodarcze i przemysłowe, gęstość zaludnienia, rzeczywiście są rejonami w Polsce najbardziej zmagającymi się z problemem jakości powietrza. W rejonach tych od wielu lat prowadzone są systematyczne działania mające na celu poprawę jakości powietrza. Działania te są prowadzone na poziomie krajowym, głównie przez zmianę prawa w zakresie jakości paliw i wymagań dotyczących kotłów oraz centralne programy dofinansowywania wymiany źródeł ciepła na ekologiczne, których przykładem jest program „Czyste powietrze”, jak i uchwalanie prawa lokalnego, uchwał antysmogowych czy programów ochrony powietrza. W województwie małopolskim wdrażane są m.in. przepisy uchwały antysmogowej dla Małopolski i uchwały antysmogowej dla Krakowa.

Uchwała antysmogowa dla Małopolski ogranicza powstawanie nowych źródeł zanieczyszczeń. Od 1 września 2019 r. na obszarze Krakowa w instalacjach spalania paliw dopuszczone jest stosowanie wyłącznie paliw gazowych lub lekkiego oleju opałowego. Oznacza to zakaz stosowania paliw stałych: węgla, drewna i innej biomasy. Do końca 2022 r. konieczna jest wymiana kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych. Do końca 2026 r. trzeba wymienić kotły, które spełniają podstawowe wymagania emisyjne, czyli posiadają klasę 3 lub klasę 4. Uchwała wprowadza także obowiązek wymiany lub doposażenia kominków w urządzenia redukujące emisję. Od 27 października 2020 r. w województwie małopolskim zaczął obowiązywać uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego nowy Program Ochrony Powietrza. Kompleksowy projekt działań na rzecz poprawy jakości powietrza w regionie pozwoli osiągnąć znaczącą redukcję emisji pyłów i dwutlenku azotu do 2023 r. oraz benzo(a)pirenu do 2026 r.

Do najważniejszych zadań określonych w Programie ochrony powietrza należą przyspieszenie wymiany przestarzałych pieców, promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii poprzez zapewnienie wyższego dofinansowania dla nich oraz usprawnienie systemu kontroli. W celu finansowego wsparcia mieszkańców Urząd Miasta Krakowa w ramach Programu Ograniczania Niskiej Emisji oferuje dotacje do wymiany ogrzewania na paliwa stałe na ogrzewanie ekologiczne. Dla osób, które ponoszą zwiększone koszty ogrzewania lokalu po wymianie ogrzewania węglowego oferowany jest również Program osłonowy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krakowie. W latach 2013–2019 na obszarze województwa małopolskiego zlikwidowano 58,6 tys. kotłów i pieców wykorzystujących paliwa stałe. Prawie połowa z tej ilości to paleniska zlikwidowane w samym Krakowie (26,6 tys.).W przypadku województwa śląskiego obecnie obowiązuje „Program ochrony powietrza dla województwa śląskiego” przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego w 2020 r. Program określa zakres działań mających doprowadzić do poprawy jakości powietrza, w tym przede wszystkim: likwidacja palenisk węglowych, prace termomodernizacyjne, inwestowanie w odnawialne źródła energii oraz ograniczenie emisji przemysłowej i z transportu. Ponadto Sejmik Województwa Śląskiego przyjął uchwałę w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa śląskiego ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, czyli tzw. uchwałę antysmogową, zgodnie z którą, sukcesywnie, do końca 2028 r. w województwie śląskim powinny być zlikwidowane wszystkie paleniska węglowe, nie spełniające co najmniej 5 klasy jakości. Zgodnie z tą uchwałą, do końca 2021 roku powinny były być zlikwidowane w województwie śląskim paleniska węglowe, które w 2017 r. miały powyżej 10 lat lub nie miały tabliczki znamionowej, co w znaczący sposób powinno przyczynić się do dalszej poprawy jakości powietrza.

Czy mamy dobre przepisy o gospodarce opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi i recykling nimi?
Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce regulowana jest m. in. obowiązującą od 2014 r. ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, która stanowi wdrożenie postanowień unijnej dyrektywy 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Głównym celem ustawy jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych oraz osiągania poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Ponadto obowiązujące przepisy stanowią zharmonizowanie krajowych środków dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, tak aby zapobiegały negatywnemu wpływowi opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko lub aby zmniejszały go bez ujemnych konsekwencji dla funkcjonowania wewnętrznego rynku krajowego i konkurencji w UE.

Osiąganie w/w celów następuje stopniowo przez zwiększenie wielokrotnego użytku opakowań oraz recyklingu i innych form odzysku odpadów opakowaniowych, prowadzących do zmniejszenia ilości ostatecznie unieszkodliwianych odpadów. Ponadto obowiązujące w kraju regulacje prawne nakładają obowiązek ustanowienia systemów zwrotu, zbierania i odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych. Określają także wymagania, jakie powinny spełniać opakowania w szczególności dotyczące oznakowania opakowań.

W przypadku stwierdzenia naruszeń lub nieprawidłowości związanych z nieprzestrzeganiem przepisów prawa przez podmioty zajmujące się gospodarowaniem opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi, ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi daje organom Inspekcji Ochrony Środowiska oraz organom Inspekcji Handlowej wachlarz narzędzi dyscyplinujących w postaci m.in. administracyjnych kar pieniężnych, których wartości oscylują w granicach nawet do 1 000 000 zł np. za nieprzyjmowanie od użytkowników odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych będących środkami ochrony roślin. Inspektorzy mogą również nakładać grzywny wymierzane w drodze mandatu karnego np. za utrudnianie wykonywania czynności kontrolnych upoważnionym inspektorom. Ponadto w przypadku niezapewnienia przez wprowadzającego produkty w opakowaniach bądź organizację odzysku opakowań, która wykonuje obowiązki za wprowadzającego, odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych marszałek województwa jest zobligowany do określenia wysokości zaległości z tytułu opłaty produktowej za nieosiągnięte w danych roku kalendarzowym poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.

Podsumowując, jesteśmy świadomi, iż nadal stwierdzane są nieprawidłowości na rynku przetwarzania odpadów opakowaniowych, jednak obowiązujący w kraju system prawny, dotyczący gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi spełnia swoje zadanie, gdyż zawiera niezbędne przepisy, zapewniające sprawne funkcjonowanie całego systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych, gwarantującego osiągnięcie celów wskazanych w przepisach unijnych.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.