- W latach 1997-2000 przeprowadzono pierwszą poważną restrukturyzację górnictwa tzw. Plan Steinhoffa-Balcerowicza i udowodniono, że kolejne reformy, jak dekarbonizacja, są możliwe - mówi w rozmowie z portalem netTG.pl Gospodarka i Ludzie dr JAKUB KARNOWSKI, adiunkt w SGH w Warszawie, ekspert Banku Światowego, były zastępcą dyrektora wykonawczego w Banku Światowym.
Czy pomoc finansowa Rządu polskim firmom, w tym górniczym, w okresie pandemii była dobrym, skutecznym rozwiązaniem?
Udzielenie przez państwo pomocy przedsiębiorcom w warunkach bezprecedensowego wygaszenia aktywności gospodarczej w pandemii Covdid-19 było niezbędne. Jednak z przykrością stwierdzam, że rząd PiS nie sprawdził się tym trudnym czasie. Nie zapominajmy o chaosie jaki towarzyszył wprowadzaniu restrykcji, przyznawaniu kolejnych transz antykryzysowych i organizacji szczepień.
Pamiętajmy o działaniach rządu na granicy lub poza granicami prawa: gdy nie wprowadzono stanu klęski żywiołowej i zakupiono respiratory od bliżej nieznanego handlarza bronią. To czemu miało służyć wprowadzenie bezkarności urzędniczej? Przyjdzie czas na niezależny audyt wszystkich działań, jakie polski rząd podjął w czasie pandemii Covid-19.
W jakim zakresie rosnąca inflacja zagraża polskiemu przemysłowi i wzrostowi gospodarczemu?
Inflacja w Polsce jest najwyższa od 20 lat oraz najwyższa w Unii Europejskiej. Inflacja jest najbardziej dotkliwa dla osób o niższych dochodach, które przeważającą część swego dochodu przeznaczają na bieżącą konsumpcję, a ewentualną nadwyżkę lokują w depozytach bieżących lub lokatach, których realne oprocentowanie -przy obecnych stopach procentowych bliskich zera – jest ujemne.
W krótkim okresie inflacja jest korzystna dla rządzących, gdyż rośnie baza podatkowa, a tym samym państwo osiąga wyższe przychody z tytułu podatku VAT. Inflacja jest więc formą podatku, wprowadzanego „po cichu”, bez ustaw. Tym bardziej zastanawia postawa Rady Polityki Pieniężnej, która powinna stać na straży wartości polskiego pieniądza, a nie realizować politykę monetarną napędzającą inflację i umożliwiającą ekspansję fiskalną rządu.
Jest pan absolwentem sosnowieckiego, renomowanego liceum im. Staszica, zna pan region, choć od lat mieszka w Warszawie. Czy budżet państwa jest w stanie sfinansować zapowiadaną dekarbonizację polskiego przemysłu, która dotyczy głównie Metropolii Śląsko-Zagłębiowskiej?
Z Sosnowca wyjechałem w 1992 r., ale regularnie odwiedzam moją rodzinę i z uznaniem obserwuje intensywny rozwój naszego regionu. Według GUS dochód na głowę w województwie śląskim w latach 2000-2018 wzrósł o 176 proc. -i to pomimo spadającego wydobycia węgla kamiennego. Śląsk i Zagłębie mogą rozwijać się bez węgla. W latach 1997-2000 przeprowadzono pierwsza poważną restrukturyzację górnictwa (Plan Steinhoffa-Balcerowicza) udowodniono, że to możliwe, co znajduje potwierdzenie w przytoczonych przeze mnie liczbach. To są oczywiste wyzwania współczesnego świata. Musimy w tym uczestniczyć.
Rząd zapowiada budowę, ze środków budżetowych, fabryki samochodów elektrycznych Izera w Jaworznie, w której docelowo ma znaleźć zatrudnienie aż 15 tys. osób, a pierwsze auta wyjadą już za 3 lata. To dobry pomysł z punktu ekonomicznego państwa?
Tego rodzaju inwestycje państwowe z zasady obciążone są istotnym ryzykiem: nad zdrowym rozsądkiem i rachunkiem ekonomicznym będzie przeważać chęć osiągnięcia politycznych korzyści. Pieniądze będą przepalone, a samochód elektryczny nie powstanie. Państwo nie ma najmniejszych szans w konkurencji z prywatnymi koncernami samochodowymi. Przy okazji spodziewam się, niestety, zatrudniania pociotków i nadużyć finansowych, do których obecna władza nas przyzwyczaiła.
Proszę przyjrzeć się europejskiemu rynkowi samochodów osobowych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nie pojawił się nowy, masowy producent. Z kolei samochody elektryczne sprzedawane są pod markami globalnych koncernów, kontrolowanych przez podmioty prywatne. Posiadają one ugruntowaną pozycję na rynku, globalne łańcuchy dostaw oraz rozwinięte zaplecze technologiczne. Ale co najważniejsze dysponują kapitałem lub dzięki swojej wiarygodności mają zdolność do jego pozyskania. Czerpią też z korzyści skali i efektów synergii.
Przykładami takich przedsiębiorstw są: FCA z zakładami w Bielsku-Białej i Tychach oraz Opel, z fabryką w Gliwicach. Obydwie marki wchodzą w skład koncernu Stelantis, który powołano na początku obecnego roku, m.in. po to by czerpać korzyści z synergii FCA (Fiat) oraz PSA (Opel) .
W latach 2012-15 był pan prezesem polskich kolei. Jak pan dziś ocenia ich kondycję finansowo-organizacyjną?
Jako konsultant Banku Światowego uczestniczyłem ostatnio w projektach restrukturyzacji kolei w Tajlandii, Tanzanii, Kazachstanie i Arabii Saudyjskiej. W PKP w latach 2012-15 dzięki skutecznemu programowi prywatyzacji zyskaliśmy 880 milionów euro, które przeznaczyliśmy na inwestycje w tabor PKP Intercity i spłatę historycznego długu PKP. Co istotne, skuteczność naszych działań odzwierciedla także poprawa satysfakcji klientów.
Plany budowy CPK i współtowarzyszące mu inwestycje kolejowe póki co są szumnymi obietnicami, którym brakuje uzasadnienia. Nie znalazłem go w dostępnych dokumentach. Z przykrością obserwuje całkowite odwrócenie reform w grupie PKP. Drastycznym przykładem jest spółka PKP Cargo, tak ważna dla Śląska i Zagłębia, którą z powodzeniem wprowadziliśmy na Warszawską Giełdę Papierów Wartościowych – i to z zachowaniem pełnej kontroli przez Skarb Państwa. Cena akcji w 2015 r. przekroczyła 90 zł, a wartość spółki 4 mld zł. Dziś akcja kosztuje 18 zł a wartość spółki to 800 mln. Bez uwzględnienia inflacji przepalono ponad 3 mld zł.
W latach 2003–2008 pracował pan w grupie Banku Światowego w Waszyngtonie jako zastępca dyrektora wykonawczego i obserwował z bliska amerykańską gospodarkę. Czy obrana przez Polską droga rozwoju po 1989 r. jest dobrze wybranym kierunkiem, podobnym do amerykańskiego?
Z wielu względów trudno porównywać realia gospodarki USA i Polski. Stany Zjednoczone są wielokrotnie większe i zamożniejsze niż większość krajów świata. Amerykanie posługują się dolarem, wciąż najważniejszą walutą na świecie, co de facto umożliwia im kształtowanie trendów w globalnej polityce pieniężnej. Poza tym, nie ciąży na nich bagaż 45 lat socjalizmu. Polska osiągnęła po 1989 r. ogromny sukces. Rozwojowo był to najlepszy okres w jej historii. Niestety od 2015 r. zmierzamy w przeciwnym kierunku.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Są teksty i wywiady dot. m in. fotowoltaiki i innych tematów związanych z przemysłem
Śląsk i Zagłębie mogą rozwijać się bez węgla - no na tym portalu nie wolno tak pisać! Tu tylko węgiel, szyby, ściany