Surowcowy charakter rosyjskiej gospodarki był dotąd postrzegany jako symbol zacofania technologicznego. Niskie na ogół ich ceny eksportowe powodowały stagnację gospodarczą tego kraju. Dopiero w XXI w. wejście na rynek niezwykle chłonnej gospodarki chińskiej bardzo powoli zaczynało działać na korzyść ekonomicznie uzasadnionych inwestycji w tym sektorze. Ponieważ Chiny prowadziły gospodarkę otwartą na import kopalin ze wszystkich innych krajów, rosyjski eksport do Chin stale był poniżej ich możliwości. Dopiero lata dwudzieste tego wieku, a szczególnie zaostrzająca się polityka konfrontacji na linii USA – Chiny spowodowała większe inwestycje, umowy i dostawy rosyjskich surowców do Chin.
Drugim może nawet bardziej decydującym elementem promocji rosyjskiego górnictwa metali stała się globalna polityka klimatyczna, która spowodowała, że ceny surowców poszybowały do góry, a ich rosyjski eksport zaczął przynosić nienotowane dotąd dochody. Dla Rosji, jak i dla Chin, jest to sytuacja z jednej strony bardzo korzystna, gdyż oba te kraje należą do ścisłej światowej czołówki w wydobyciu wszelkich surowców niezbędnych do rozwoju gospodarki.
I właśnie ten ostatni powód sprawia, że surowce te potrzebne są nie tyko dla zaspokojenia ich importerów, ale decydują też o rozwoju ich własnej gospodarki. Wysokie ich ceny dają duże dochody, ale sprawiają one na rynku wewnętrznym trudności w coraz droższych inwestycjach, które choćby dlatego stają się coraz mniej opłacalne.
Chiny, aby ograniczyć wzrost ich cen, uruchomiły wszystkie swoje rezerwy, w ten sposób ograniczając popyt, a tym samym hamując wzrastające ceny metali. Rosja nie ma tak dużych rezerw, dlatego zapowiedziała, że z dniem 1 sierpnia 2021 r. wprowadzi cło na eksportowane metale w wysokości 15 proc. ich wartości. Wstępnie będzie ono obowiązywać do końca tego roku.
Zalety i wady ceł na rosyjskie metale
Jedyną zaletą wprowadzenia rosyjskich ceł na eksport metali jest zachowanie ich stabilnych cen na rosyjskim rynku. Dzięki temu ich własne inwestycje infrastrukturalne stają się tańsze przy dodatkowych wpływach do budżetu ok. 2,3 mld USD opłat celnych. Tych inwestycji infrastrukturalnych jest sporo, przede wszystkim związanych z zagospodarowaniem rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Trwa modernizacja głównych magistrali kolejowych liczących tysiące kilometrów, a także budowa nowych odcinków kolei, co ma w przyszłości ułatwić dostęp do kolejnych złóż najbardziej poszukiwanych surowców.
Znacznym konsumentem rosyjskich metali jest przemysł obronny tego kraju, który ze względów strategicznych nie może sobie pozwolić na ograniczenie swojego rozwoju. Według rosyjskiego ministerstwa rozwoju gospodarczego w ciągu pierwszych pięciu miesięcy 2021 r. ceny eksportowe rosyjskich metali żelaznych wzrosły o 30 proc., a metali nieżelaznych o 50 proc. rok do roku, zagrażając projektom budowlanym finansowanym ze środków publicznych.
Na tym kończą się zalety tego podatku celnego. Do negatywów należy „wściekłość” prywatnych właścicieli rosyjskich przedsiębiorstw górniczych. Ceny nadal eksportowanych rosyjskich metali wzrosną o owe 15 proc. Ich dotychczasowi klienci zapewne będą starli się kupić je gdzie indziej po niższej cenie. Rosyjscy oligarchowie, którzy są właścicielami tych kopalń, tracą w ten sposób zachodnie rynki.
Na światowych giełdach już sama zapowiedź tych ceł spowodowała kilkuprocentowy wzrost cen metali. Jest to korzystna sytuacja dla rosyjskich konkurentów w handlu metalami. Przede wszystkim dla Australii, która po Chinach jest drugim górniczym ich dostawcą na światowym rynku. Skorzystają też inni, jak kraje afrykańskie, a przede wszystkim DRK, Zambia i RPA. Nie są oni jednak w stanie zapełnić rosyjski ubytek dostaw metali, dlatego ich ceny nadal będą piąć się w górę.
Wstrząs na rynku metali
Brytyjski koncern medialny Argus Media Group w komentarzu na ten temat pisze (25.06.2021 r.), że rosyjska decyzja o wprowadzeniu cła na eksport metali wstrząśnie ich rynkami na całym świecie. Według tego medium stawki na eksport wzrosną odpowiednio dla miedzi - 1226 USD/t, dla żelazostopów – 150 USD/t, dla niklu – 2231 USD/t i dla aluminium - 224 USD/t.
Zagraniczne firmy wysyłają ciężarówki w celu importu rosyjskich metali – żelazo-tytanu i niektórych innych produktów – i przewożenia ich przez granicę, zanim jakiekolwiek cła wejdą w życie. Przy tak dużej koncentracji zamówień dostarczanych ciężarówkami niektóre inne dostawy metalu w Europie Wschodniej i Polsce są wstrzymane, a handlowiec z Estonii powiedział, że właśnie stracił planowaną dostawę do Niemiec, ponieważ nie ma dostępnych ciężarówek.
Rosyjski producent żelazo-tytanu rozważa zmniejszenie produkcji, jeśli cła zostaną wprowadzone, ponieważ ceny krajowe nie są wystarczająco wysokie, aby ich hutnicze odzyskiwanie było opłacalne. Zachodni producenci i handlowcy żelazo-tytanu informują, że niektórzy rosyjscy producenci zwrócili się do nich, aby zawrzeć umowy na długoterminowe kontrakty, obawiając się, że nie będą w stanie dostarczyć wystarczającej ilości materiału przed 1 sierpnia. Prawdopodobnie stan ten odczuje też rynek miedzi. Był on do tej pory mniej aktywny, ale nadal może mieć duże znaczenie, biorąc pod uwagę rolę Rosji jako głównego eksportera. Rosja wyeksportowała 775 848 t miedzi rafinowanej w 2020 r., z czego około połowa trafiła do Europy.
Trudna sytuacja na ryku niklu
Rosja jest największym dostawcą niklu do Europy, a Europa jest największym rosyjskim rynkiem eksportowym niklu. Rosja dostarczyła 180 000 t lub 28 proc. całego importu niklu w 2020 r. i 19,4 proc. importu nieobrobionego niklu do bloku handlowego UE. Biorąc pod uwagę stopień uzależnienia Europy od rosyjskiego niklu, prawdopodobne jest, że cło eksportowe spowoduje wzrost europejskich premii za nikiel.
Jeśli taryfa ta będzie miała zastosowanie do koncentratu surowego niklu lub innych surowców, może to zakłócić ich dostawy z rosyjskich kopalń Nornickel do rafinerii Harjavalta w Finlandii. Zakład ten produkuje obecnie 65 000 t rafinowanego niklu rocznie. Na początek tej ilości niklu może zabraknie w krajach UE.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
