Stabilnie, ciągle i bez szkodzenia, czyli zalety energetyki jądrowej

- Wraz ze wzrostem rzetelnej wiedzy o energetyce jądrowej, zmniejszają się obawy przed nią. Przeprowadzając cykliczne badania opinii społecznej, czy też konsultacje publiczne, widzimy jak zmienia się podejście do energetyki jądrowej – powiedział portalowi netTG.pl Gospodarka i Ludzie Tomasz Nowacki, dyrektor Departamentu Energii Jądrowej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.

Czy najlepszą alternatywą dla węgla w polskiej energetyce, jest energia jądrowa?
Górnictwo i energetyka oparta na węglu to część naszego dziedzictwa. Jesteśmy wdzięczni górnikom za trud, bo dzięki ich pracy odbudowaliśmy nasz kraj po obu wojnach światowych, a przemysł wydobywczy węgla kamiennego i brunatnego oraz energetyka węglowa były niezbędne do rozwoju naszego państwa. Teraz czekają nas zmiany w sektorze energetycznym. Musimy jednak pamiętać, że powinny być one przeprowadzone bez szkody dla społeczeństwa i gospodarki. Trzeba znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Jesteśmy przekonani, że to energetyka jądrowa pomoże nam w procesie transformacji polskiej energetyki w okresie najbliższych kilku dekad. Podobnie jak elektrownie węglowe oferuje ona stabilny prąd, dostarczany w sposób ciągły, ale bez emisji CO2 i innych szkodliwych substancji.

Pamiętajmy jednak, że najbardziej korzystny dla Polski będzie miks różnych źródeł wytwórczych, czyli energetyki jądrowej i odnawialnych źródeł energii z mniejszą domieszką gazu i węgla. Polska będzie rozwijać energetykę wiatrową na lądzie i morzu oraz fotowoltaikę, ale to elektrownie jądrowe będą pełnić rolę stabilizatora systemu. Jednocześnie, to właśnie one zapewnią zdecydowane obniżenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery z sektora elektroenergetycznego oraz niskie środowiskowe koszty zewnętrzne. Przykłady dużych, uprzemysłowionych i wysokorozwiniętych państw oraz regionów, takich jak: Francja, Szwajcaria, Szwecja oraz kanadyjska prowincja Ontario dowodzą, że energetyka jądrowa przyczynia się do skutecznej, szybkiej i głębokiej dekarbonizacji elektroenergetyki. We wszystkich tych przypadkach radykalnie zredukowano emisje do poziomu znacznie poniżej 100 kg CO2/MWh, opierając się głównie na energetyce jądrowej (Francja) lub na kombinacji energetyki jądrowej i dużej energetyki wodnej (Szwajcaria, Szwecja, Ontario).

W kontekście gospodarczym elektrownie jądrowe mogą zahamować wzrost kosztów energii dla odbiorców, a nawet je obniżyć, licząc pełny rachunek dla odbiorcy końcowego. Wynika to z faktu, że są one najtańszymi źródłami energii przy uwzględnieniu pełnego rachunku kosztów (inwestorskie, systemowe, sieciowe, środowiskowe, zdrowotne, inne zewnętrzne) oraz czynnika długiego czasu pracy po okresie amortyzacji. Dotyczy to zarówno odbiorców indywidualnych, jak i biznesowych, a w szczególności zabezpiecza rozwój przedsiębiorstw energochłonnych (np. przemysłów hutniczego, chemicznego).

Najważniejsze zalety energetyki jądrowej, to…
Energetyka jądrowa, z uwagi na nawet ponad osiemdziesięcioletni okres pracy instalacji jest też ważną inwestycją, dzięki której realizowana jest solidarność międzypokoleniowa. Elektrownia jądrowa zapewnia stabilne wytwarzanie energii niezależnie od pogody oraz ma niewielkie zapotrzebowanie na paliwo jądrowe. Roczne zapotrzebowanie na paliwo jądrowe do elektrowni o mocy ok. 3000 MW (2-3 bloki) to zaledwie zawartość 4 do 6 ciężarówek. Należy także pamiętać, że energetyka jądrowa jest bezemisyjna, ma najmniejsze wykorzystanie powierzchni oraz najmniejsze zużycie betonu i stali na jednostkę na jednostkę wyprodukowanej energii, chroni bioróżnorodność, a także zapewnia oszczędność cennych surowców: metali ziem rzadkich i srebra, bez których nie może się obejść sektor OZE, a obecna technologia daje możliwość recyklingu wypalonego paliwa jądrowego. Sprawność termodynamiczna nowych elektrowni jądrowych wynosi 33-37 proc., co jest wynikiem zbliżonym do obecnie pracujących w Polsce bloków węglowych, w tym również najnowszych wysokosprawnych w czasie, gdy pracują w trybie regulacyjnym. Co ważne dla ochrony środowiska, elektrownie jądrowe nie emitują CO2, ponieważ w ich procesie technologicznym nie wykorzystuje się reakcji spalania paliw.

Jak Polska przygotowuje się do budowy elektrowni jądrowej?
W październiku 2020 r. rząd przyjął zaktualizowany Program polskiej energetyki jądrowej a w lutym 2021 r. nową Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. PEP 2040 przewiduje, że w 2033 r. uruchomiony zostanie pierwszy blok elektrowni jądrowej o mocy ok. 1-1,6 GW. Kolejne bloki będą wdrażane co 2-3 lata, a cały program jądrowy zakłada budowę 6 bloków. Wdrożenie w Polsce energetyki jądrowej to wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego głównie poprzez dywersyfikację bazy paliwowej i kierunków dostaw nośników energii oraz zastąpienie starzejącego się parku wysokoemisyjnych bloków węglowych. To także inwestycja strategiczna niezbędna dla zrównoważonego rozwoju całego kraju. Przyczyni się do reindustrializacji kraju, wdrożenia nowych technologii i zwiększenia potencjału eksportowego polskich przedsiębiorstw. Spowoduje także utworzenie tysięcy miejsc pracy, zarówno dla wysoko wykwalifikowanych specjalistów, jak i popularnych zawodów.

Wdrożenie energetyki jądrowej to inwestycja w rozwój polskiej myśli technicznej i gospodarkę opartą na wiedzy. Dla polskiego przemysłu to możliwość realizacji zaawansowanych technologicznie projektów, które w skali całej gospodarki mogą przyczynić się do powstania stabilnych miejsc pracy o wysokiej wartości dodanej. Rozwój sektora jądrowego w Polsce może stanowić także istotny czynnik przyśpieszenia transferu technologii. Aby jeszcze bardziej usprawnić proces inwestycyjny związany z budową pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej, Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących oraz niektórych innych ustaw (zwany „specustawą” jądrową). 26 marca 2021 r. projekt został wprowadzony do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.

Przeprowadzono ponadto szeroki proces uzgodnień wewnątrzresortowych oraz prekonsultacji projektu. Po zatwierdzeniu projektu przez kierownictwo resortu zostanie on skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych. Duży nacisk kładziemy także na bezpieczeństwo. Równolegle do nowej specustawy jądrowej opracowujemy Strategię bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, która leży w gestii Państwowej Agencji Atomistyki. Patrzymy na polski program jądrowy kompleksowo, dlatego oba dokumenty zostaną przekazane do konsultacji publicznych jednocześnie.

Czy wyobraża Pan sobie polskie OZE bez elektrowni jądrowej?
Jednym z głównych celów przyjętej w lutym br. przez Radę Ministrów „Polityki Energetycznej Polski do 2040 r.” jest zmniejszenie emisyjności sektora energetycznego poprzez wdrożenie energetyki jądrowej i energetyki wiatrowej na morzu oraz zwiększenie roli energetyki rozproszonej i obywatelskiej. System energetyczny państwa musi być oparty na różnych źródłach wytwarzania energii elektrycznej, zapewniając współpracę między nimi.

Prąd potrzebny jest bowiem w każdej chwili i musi być dostarczany nieprzerwanie nie tylko do domów i mieszkań, ale również do fabryk, które nie mogą nagle przerwać produkcji. Z tego powodu mniej stabilne źródła odnawialne, jak wiatr czy PV, muszą współdziałać z tymi stabilnymi. W Niemczech wykorzystuje się do tego głownie węgiel i gaz, natomiast w Szwecji, Szwajcarii i Ontario - energetykę wodną i jądrową. W polskich warunkach nie możemy wykorzystać hydroenergetyki na dużą skalę, dlatego w przypadku nieodpowiedniej pogody (braku wiatru czy słońca) połączenie OZE z energetyką jądrową zapewni stabilne i nieprzerwane dostawy prądu, zarówno dla mieszkańców, jak i biznesu i przemysłu. Łącząc niestabilne odnawialne źródła energii ze stabilną energią jądrową, chcemy zmniejszać emisyjność systemu elektroenergetycznego, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej.

Czy nie ma obaw, że kiedy będzie już znana lokalizacja elektrowni atomowej, mogą protestować mieszkańcy, bo po katastrofie w Czarnobylu, panicznie boimy się elektrowni atomowej?
Z naszych obserwacji wynika, że wraz ze wzrostem rzetelnej wiedzy o energetyce jądrowej, zmniejszają się obawy przed nią. Przeprowadzając cykliczne badania opinii społecznej, czy też konsultacje publiczne, widzimy jak zmienia się podejście do energetyki jądrowej. Oczywiście na korzyść. Cieszy zwłaszcza fakt, że coraz więcej organizacji ekologicznych widzi w elektrowniach jądrowych szansę na ochronę bioróżnorodności i zachowanie krajobrazu.

Najnowsze badanie opinii publicznej przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska w listopadzie 2020 r. wykazało, że 62,5 proc. popiera budowę elektrowni jądrowych w Polsce. To najlepszy wynik w historii badań realizowanych od 2012 r. Poparcie wśród mieszkańców gmin lokalizacyjnych dla pierwszej elektrowni na Pomorzu (Choczewo, Gniewino i Krokowa) konsekwentnie rośnie i wynosi obecnie 71 proc., tak wynika z badania dla PGE EJ1 przeprowadzonego jesienią 2019 r. Projekt aktualizacji „Programu polskiej energetyki jądrowej" został poddany konsultacjom publicznym. 88 podmiotów, w tym także spoza Polski, zgłosiło 539 uwag, nie licząc tych powtarzających się. Otrzymano liczne głosy poparcia od organizacji społecznych, w tym ekologicznych, jak np.: Stowarzyszenie „Prawo do Przyrody”, Stowarzyszenie MOST, Fundacja Dzika Polska, Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej, FOTA4Climate.

Głównym powodem jest rola, jaką energetyka jądrowa odgrywa w walce ze zmianami klimatycznymi z uwagi na bezemisyjną pracę i inne korzyści dla środowiska (np. ochrona przyrody, w tym bioróżnorodności w porównaniu do innych źródeł, z uwagi na małą powierzchnię oraz małe zużycie materiałów w przeliczeniu na moc). Warto także pamiętać, że energetyka jądrowa to najbezpieczniejsze, bezemisyjne i stabilne źródło wytwarzania, w przeliczeniu na ilość wyprodukowanej energii elektrycznej. Potwierdzają to: Massachusetts Institute of Technology (MIT), magazyn „Forbes” i prestiżowy medyczny „Lancet”, który porównuje poziom emisji dwutlenku węgla i liczbę ofiar śmiertelnych przypadających na terawatogodzinę wytworzonej energii elektrycznej. Jak podaje klimatolog James Hansen w magazynie „Nature”, wykorzystanie energetyki jądrowej pozwoliło uniknąć emisji 64 gigaton CO2 (jako zamiennik paliw kopalnych), co uratowało życie niemal 2 milionów osób na całym świecie.

Prof. Andrzej Strupczewski z Narodowego Centrum Badań Jądrowych, przekonuje, że taka awaria jak Czarnobylu jest dziś niemożliwa, bo reaktory proponowane dla Polski mają potężne obudowy odporne nawet na uderzenie samolotu.
Tak, to prawda. Reaktory RMBK mają całkowicie inną konstrukcję niż te, które zbudujemy w Polsce. PPEJ zakłada budowę sprawdzonych, wielkoskalowych reaktorów jądrowych (PWR) generacji III(+). Wynika to faktu, że takie reaktory są najczęściej budowane na świecie, a doświadczenia z ich eksploatacji są najbardziej powszechne. Nigdy również nie wydarzyła się awaria z dużymi uwolnieniami do środowiska dla tego typu reaktorów. Ponadto powszechna jest znajomość technologii PWR przez instytucje dozoru jądrowego. Technologia ta daje też większe możliwości wyboru lokalizacji, dzięki mniejszej strefie ograniczonego użytkowania.

Technologia dużych reaktorów PWR ma ponadto konkurencyjny rynek dostawców na świecie. Pamiętajmy ponadto, że elektrownie jądrowe są doskonale zabezpieczone – mają skuteczne bariery ochronne, są strzeżone przez 24 godziny na dobę, w końcu same betonowe osłony reaktorów są grube i trudne do zniszczenia. W 1988 r. w USA przeprowadzono symulację podobną do ataku terrorystycznego na elektrownię jądrową. Samolot wojskowy F-4 Phantom rozpędzono do 774 km/godz. i zderzono go z betonową ścianą podobną do tych stosowanych jako osłony reaktorów jądrowych. Po zderzeniu ściana pozostała nienaruszona.

Planuje się, że po podjęciu decyzji, na budowę elektrowni jądrowej, potrzeba 12 lat. Kiedy realne możemy mieć energię z elektrowni atomowej?
Zgodnie z „Polityką Energetyczną Polski do 2040 r.” pierwszy blok pierwszej polskiej elektrowni jądrowej zostanie uruchomiony w 2033 r. Cały program jądrowy zakłada budowę 6 bloków do 2043 r. Jest to plan ambitny i przy dużej mobilizacji wszystkich zainteresowanych podmiotów oraz instytucji, możliwy do zrealizowania. W przyszłym roku wybierzemy dostawcę technologii dla polskich elektrowni jądrowych. Wśród dostawców sprawdzonych technologii PWR należy wymienić przede wszystkim USA, Koreę Południową. i Francję.

Specjaliści mówią, że w odwodzie energii z atomu jest opcja z SMR, czyli małymi reaktorami do produkcji ciepła i energii. To dobra alternatywa?
pamiętać, że nowe technologie, jak np. małe reaktory modułowe (SMR) obecnie znajdują się w fazie projektowej i nie zostały jeszcze sprawdzone w eksploatacji. Rząd nie opiera programu jądrowego na reaktorach SMR, bo potrzebujemy dużych ilości bezemisyjnej energii bardzo szybko, więc musimy brać pod uwagę technologie sprawdzone i bezpieczne, a właśnie takie są duże reaktory PWR. Małe reaktory modułowe mają też co do zasady inną rolę do spełnienia. Raczej jako uzupełnienie, budowane na własne potrzeby lub w systemach izolowanych, jak daleka Północ, obszary pustynne czy wyspy. Jednak najważniejszy fakt jest taki, że tych rektorów teraz najzwyczajniej po prostu nie ma. Są rozwijane poszczególne konstrukcje, ale jak dotąd tylko na papierze. Niektóre z nich znajdują się w różnych fazach uzyskiwania certyfikacji, ale do budowy jeszcze daleka droga. A w Polsce można budować tylko technologie już sprawdzone. Aby rozważać technologie SMR muszą one być dostępne komercyjnie, co oznacza, że muszą zostać nie tylko wybudowane, ale również eksploatowane przynajmniej kilka lat, aby udowodnić niezawodność w praktyce i stać się komercyjnie dostępnym produktem.

Kibicujemy rozwojowi różnych technologii jądrowych, a także innych technologii energetycznych w ogóle (magazyny, zastosowanie wodoru itp.), bo im większy wybór, tym elastyczniejsze decyzje, ale państwa nie planują swoich polityk na bazie rozwiązań nieistniejących, co do których są tylko nadzieje, że kiedyś będą w użyciu.

Innym aspektem SMR jest ich moc. Pamiętajmy, że planowana moc zainstalowana w energetyce jądrowej w Polsce to 6-9 GWe, co oznacza 4 do 9 klasycznych dużych reaktorów LWR. W przypadku reaktorów SMR to nawet do 150 jednostek. W takim przypadku należałoby zadać pytanie o wiarygodne łańcuchy dostaw, bo kto na przykład odkuje 150 zbiorników w tak krótkim czasie?

Na marginesie warto też zauważyć, że reaktory SMR wcale nie są takie małe. Ich rozmiar jest zbliżony lub wręcz identyczny z rozmiarem zbiorników klasycznych reaktorów PWR, choć pamiętać należy, że reaktory SMR mają być „modułowe”, a więc zintegrowane w jednej obudowie.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.