Jakież było zaskoczenie zaopatrzeniowców w jednej z kopalń, kiedy okazało się, że w pudełkach z nożami kombajnowymi znaleźli etykiety informujące, iż produkty te pochodzą z rosyjskiego Nowokuźniecka. W naszych kopalniach coraz częściej używane są produkty z Rosji, Ukrainy, a nawet z odległych Chin. Dotyczy to zwłaszcza materiałów eksploatacyjnych, takich jak wspomniane noże, ale także wielu innych, jak choćby żerdzie wiertnicze, koronki, raczki, krążniki, rolki do taśmociągów, nie wspominając o odzieży roboczej. Zwykle jest to tzw. drobnica, czyli masowe produkty, których import nie stwarza większych problemów logistycznych, na których generowana jest wysoka marża.
Dzieje się to w tym samym czasie, kiedy górnicy domagają się skutecznych działań, które powstrzymają nadmierny import węgla.
„Na zwałach kopalni zalega tak dużo węgla, że wkrótce wydobycie na tychże kopalniach trzeba będzie zatrzymać, a górników odesłać na przymusowe postojowe. Sytuacja budzi słuszne niepokoje wśród załóg górniczych, które gotowe są blokować przejścia graniczne, aby chronić swoje miejsca pracy i nie dopuścić do masowego importu obcego węgla, głównie z Rosji” – tak jeden z górniczych związków zawodowych uzasadniał blokadę torów kolejowych kilka miesięcy temu.
– Dokładnie te same obawy mamy w naszych firmach, stając do nierównej walki z tanią konkurencją ze Wschodu – mówi jeden z lokalnych przedsiębiorców, który od lat dostarcza produkty dla polskich kopalń. Nie chce jednak zdradzać ani nazwy firmy, ani segmentu rynku, w którym działa. Woli pozostać anonimowy.
– Zdajemy sobie sprawę, że kopalnie szukając oszczędności sięgają po tanie produkty z importu, ale niska cena nie oznacza oszczędności, bo zwykle za niską ceną idzie słaba jakość wykonania i materiałów. Nasze produkty są droższe nawet o 50 proc. w stosunku do produktów z importu, za to ich żywotność jest wielokrotnie dłuższa, co pozwala przedsiębiorcom górniczym efektywnie wydawać pieniądze. Ale dyktat najniższej ceny nie pozwala nam się przebić z dobrym jakościowo produktem. Jak tak dalej pójdzie, trzeba będzie zamknąć interes.
Potwierdzają to sami przedsiębiorcy górniczy, którzy zdają sobie sprawę, że tanie produkty są niejednokrotnie znacząco droższe w eksploatacji. Jednak winę upatrują w prawie zamówień publicznych (PZP), tym bardziej że przemysł węglowy podlega pod reżim zamówień sektorowych, w którym powszechnie dominującym kryterium wyboru jest najniższa cena.
Jednakże nowelizowane w ostatnich latach prawo zamówień publicznych wprowadziło nowe mechanizmy, które dają zamawiającemu pewną swobodę działania. Jednym z nich są tzw. preferencje unijne. Zgodnie z art. 138c ust. 1 pkt 4 PZP zamawiający udzielając zamówienia sektorowego na dostawy może odrzucić ofertę, w której udział towarów pochodzących z państw UE lub państw, z którymi Wspólnota zawarła umowy o równym traktowaniu przedsiębiorców, nie przekracza 50 proc. Jednak odrzucenie oferty w tej sytuacji może nastąpić tylko wtedy, gdy zamawiający przewidział to w SIWZ.
Przepisy PZP wprowadzają na gruncie zamówień sektorowych tzw. preferencje wspólnotowe, jednakże zamawiający nie ma obowiązku stosować takich preferencji – podkreśla Urząd Zamówień Publicznych. Poza tym, rozwiązania te należy traktować ostrożnie, gdyż nasze firmy zaplecza górniczego w rynkach wschodnich także upatrują swoich szans eksportowych, więc pewnie nie chcą się spotkać z podobnymi retorsjami ze strony lokalnych władz.
Jak zatem uniknąć pułapki najniższej ceny, trzymając się zasady równego traktowania wykonawców, zachowania uczciwej konkurencji czy proporcjonalności?
Zastosowanie kryterium kosztu jest jednym ze sposobów uniknięcia pułapki wysokich kosztów eksploatacji przedmiotu zamówienia nabytego za najniższą cenę. Zgodnie z art. 91 ust. 3b PZP jednym z możliwych sposobów stosowania kryterium kosztu jest odwołanie się do kosztów cyklu życia. W świetle art. 2 ust. 1a PZP cykl życia obejmuje wszystkie fazy istnienia przedmiotu zamówienia – od samego początku (w tym np. B+R, projektowanie, produkcja) aż do końca (np. utylizacja). Mało tego, PZP przewiduje możliwość uwzględnienia w rachunku kosztów ekologicznych (np. ślad węglowy importowanych produktów). Cel nowelizowanych przepisów był szczytny – uwolnić zamówienia publiczne od wszechobecnego dyktatu ceny i zapewnić zamawiającym najlepszy stosunek jakości do ceny dla zamawianych dóbr i usług. Analiza praktyki zamówieniowej na przestrzeni ostatnich lat obowiązywania znowelizowanych przepisów prowadzi jednak do mało satysfakcjonujących wniosków.
Zamawiający nadal najchętniej sięgają po sprawdzone, niekontrowersyjne i nieprzysparzające zbyt wiele pracy rozwiązania stosowane od lat, które dodatkowo są czytelne i nie sprawiają większych problemów przy ocenie składanych ofert. Wydaje się, że wprowadzone nowości potraktowane zostały po macoszemu, konieczna była nowelizacja, więc obowiązek został spełniony, ale zamawiający po raz kolejny pozostawieni zostali sami sobie – bez wyraźnych zachęt, a także bez wsparcia, które pomogłoby im implementować nowe rozwiązania.
Powodów niechęci stosowania kryteriów innych niż cena jest wiele. Głównym powodem jest obawa przed trudnościami w uzasadnieniu wyboru zastosowanego kryterium pozacenowego podczas ewentualnej kontroli. Większość kryteriów pozacenowych ma charakter niewymierny, a ustalenie ich wagi na takim lub innym poziomie zawsze będzie generowało pytania, dlaczego akurat takie, a nie inne znaczenie przypisano danemu kryterium. Z takim podejściem organów kontroli zamawiający spotykają się niestety dosyć często.
Jednakże i na to jest recepta. Służyć temu mogą obiektywnie przeprowadzone testy produktów konkurencyjnych wykonywane w warunkach rzeczywistych, które pokazują, jaka jest relacja ceny do kosztu użytkowania danego produktu. Takie praktyki od lat prowadzi np. LW Bogdanka. I być może też dzięki temu od lat prowadzi efektywnie swoją działalność.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Przejęli Kopex za grosze 6 razy większy, okradając w ten sposób małych akcjonariuszy Kopexu i myśleli że to wystarczy?
To zmien robote jak Ci nie pasuje.
Potwierdzam ,na kopalni staszic pracownicy dostają łopaty jednorazówki , ubrania też coraz gorszej jakości , piły do niczego, jakby z plasteliny były.