Człowiek boi się czasu, a czas - piramid. Sęk tylko w tym, że czas jako wielkość służąca do chronologicznego szeregowania zdarzeń, choć zawsze ten sam, od tysięcy lat różnie jest mierzony i przedstawiany. Stąd też niech nam się nie wydaje, że wszędzie jest ten sam dzień, miesiąc i rok.
1 stycznia to początek kolejnego odliczania do końca następnego roku wyłącznie w kulturze chrześcijańskiej lub innych na niej opartych. Ale nawet w ramach tej chrześcijańskiej kultury mamy rozbieżności. 1 stycznia Zachód będzie miał pierwszy dzień nowego roku, a na Wschodzie będzie dwoistość: i współczesność, i tradycja. W sferze kultury prawosławnej, liczonej wg kalendarza juliańskiego (od Juliusza Cezara, który wprowadził go 46 r. p.n.e.), czas płynie o 13 dni "wolniej" niż w naszym kalendarzu gregoriańskim, uniwersalnym współcześnie, lecz nie jedynym. Tak na marginesie: prawosławni mają dzień św. Sylwestra nie 31 grudnia, lecz 2 stycznia, czyli wg kalendarza gregioriańskiego - 15 stycznia.
Skąd ten galimatias?
Kiedy papież Grzegorz XIII wprowadzał w roku 1582 modyfikację kalendarza rzymskiego, różnica między kalendarzem juliańskim, a stanem faktycznym wynosiła 10 dni. Papież nie cackał się, tylko zarządził, że tę dekadę pomija się i w ten sposób po 4 października nastąpił 15. Skąd zatem 13 dni różnicy? Stąd, że w kalendarzu gregoriańskim wprowadzono dodatkowo zmianę w naliczaniu lat przestępnych. Od momentu jego wprowadzenia lata o numerach podzielnych przez 100, a niepodzielnych przez 400 nie są przestępne. Sytuacja taka miała miejsce trzykrotnie, w latach 1700, 1800, 1900. I stąd te dodatkowe trzy dni różnicy.
Ta poprawka sprawia, że kalendarz gregoriański spóźnia się jedynie jeden dzień na 3322 lata, natomiast juliański - o dzień na 128 lat. Różnice zatem będą narastać, a wszystko przez to, że rok - czyli jeden pełny obrót Ziemi wokół Słońca - trwa 365 dni 5 h 48 min i 54,5 s.
Ludziom cywilizacji europejskiej wydaje się, że są pępkiem świata i wszystko, łącznie z czasem, musi się kręcić wokół tego, co oni ustanowią. No i poniekąd tak jest, ale nie do końca. Zobaczmy, jak inni wyliczają sobie początek i koniec.
Który był pierwszy?
Na początek kilka zdań o prekalendarzu. Możliwe, że najstarszym, jak uważa Erich von Däniken, jest ten uwieczniony w kamieniu (wg Szwajcara 10 tys. lat p.n.e.) nad jeziorem Titicaca. Zdecydowana większość palmę pierwszeństwa w porządkowaniu czasu przyznaje starożytnym Egipcjanom. U nich rok w kalendarzu miał 365 dni, był podzielony na 12 30-dniowych miesięcy. Cztery miesiące tworzyły porę roku. Był to system ściśle związany z wylewami Nilu (dlatego nazywany jest kalendarzem agrarnym).
Z nadliczbowymi dniami poradzono sobie w prosty sposób: uznano je za feralne, przeto nie miały swojej nazwy i był to okres poświęcony na szczególnie wzmożone modlitwy. Proszę sobie teraz wyobrazić, jak wygląda wzór do konwersji kalendarza egipskiego na gregoriański! Makabra.
Od powstania świata
Z kalendarzem żydowskim sprawa jest nieco mniej skomplikowana. Tym bardziej, że jest on systemem nadal funkcjonującym. Mędrcy narodu wybranego ustalili, że czas powinno się liczyć od początku świata, co samo w sobie jest jak najbardziej słuszne. Przyjęto, że początek nastąpił (po przeliczeniu na terminologię gregoriańską) 7 października 3761 p.n.e. I dlatego w roku 2015 jest żydowski rok 5775/5776.
Rok hebrajski ma 12 miesięcy po 29 lub 30 dni (przeciętnie 354 dni).
Gdy powstają różnice między obliczeniami wynikającymi z długości roku księżycowego i słonecznego, to co trzy, czasem co dwa lata dodaje się 13. miesiąc. I wszystko gra. Oczywiście do czasu.
To stosunkowo luźne podejście do czasu sprawia, że pierwszy dzień nowego roku żydowskiego po konwersji do roku gregoriańskiego różnie wypada, ale... zawsze we wrześniu.
Piątek jak niedziela
Na roku księżycowym oparty jest również kalendarz islamski, zreformowany notabene przez samego proroka Mahometa. Reforma polegała na tym, że Mahomet zlikwidował 13. miesiąc wyrównujący do roku słonecznego i odtąd miesiące przestały odpowiadać przypisanym porom roku. Początek kalendarza muzułmańskiego wyznacza data ucieczki (hidżry) Mahometa z Mekki do Medyny, co wg kalendarza juliańskiego miało miejsce w 622 roku (dokładna data ginie w mrokach dziejów). Wskutek różnicy w długości roku podanie aktualnej daty na podstawie kalendarza gregoriańskiego jest możliwe dopiero po zastosowaniu specjalnego wzoru. Obliczyliśmy, że muzułmanie mają teraz 1437 rok od hidżry.
Trzeba dodać jeszcze, że arabski tydzień zaczyna się w niedzielę (tak samo jak u nas, choć każdemu wydaje się, że pierwszym dniem jest poniedziałek), ale dniem szczególnym, prawie tak świętym jak chrześcijańska niedziela i żydowska sobota, jest piątek, zwany dniem zgromadzenia. Wówczas w południe prowadzone są wspólne dla całej gminy modły i każdy muzułmanin, jeśli tylko ma siłę, ma obowiązek w nich uczestniczyć.
Ile trwa chińska godzina?
No to teraz kolej na Chiny i kolejny kalendarz inny niż ten, do którego jesteśmy przyzwyczajeni. Jeśli przyjmie się legendarne podania za fakt, jest niewiele młodszy od egipskiego. Faktycznie jednak obowiązuje od II w p.n.e. Jako system księżycowo-słoneczny charakteryzuje się typowymi dla niego ułomnościami. Chińczycy się tym nie przejmują.
Chiński kalendarz jest równie skomplikowany jak chińskie pismo i chińska historia, więc by nie pisać bzdur, pomińmy szczegóły (np. siódmy pień niebiański, trzecia gałąź ziemska, Rok Tygrysa, ósmy miesiąc, 27. dzień). Jeśli mojżeszowi nie nazywają dni, tylko mówią: pierwszy, drugi, trzeci dzień (tylko szabas, dzień odpoczynku, ma swoją własną nazwę), o tyle Chińczycy wszystko opatrują w swoim kalendarzu nazwami... zwierząt, nawet godziny (trwa ona... 120 minut). Od 19 lutego 2015 r. do 7 lutego 2016 r. mają Rok Kozy. Chińczycy nie są tak ortodoksyjnie przywiązani do swojego kalendarza, jak muzułmanie, więc Nowy Rok mają dwukrotnie.
Propozycja dla bogatych
Jak wynika z powyżej przedstawionego, jeśli ktoś się uprze, to może świętować wigilię nowego roku, zwaną u nas "sylwestrem", co najmniej pięć razy w ciągu roku. A jeśli dodać, że w państwach buddyjskich (Tajlandia, Birma, Sri Lanka, Laos, Kambodża) nowy rok witają 13 kwietnia, to nawet i sześć razy!
Co tam! Można (teoretycznie) i częściej. Skoro Ziemię podzielono na 24 strefy czasowe (z grubsza co 15 stopni długości geograficznej), to przy odpowiednio szybkiej komunikacji można przez całą dobę fetować koniec starego i początek nowego roku. Żeby tylko pieniędzy starczyło na takie szybkie podróże i zdrowia, bo z pewnością byłyby one nader męczące!
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
