Pierwsze dni stanu wojennego we wspomnieniach ludzi bezpośrednio zaangażowanych w akcje protestacyjne w śląskich hutach i kopalniach - były tematem dzisiejszej sesji naukowej zatytułowanej "Strajki grudniowe 1981 roku w województwie katowickim. Geneza. Przebieg. Konsekwencje". Zorganizował ją katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej przy współpracy Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Swoimi refleksjami podzielili się m.in.: Stanisław Płatek, Krzysztof Młodzik, Jan Bożek i Zenon Szmidtke.
- Nie wyobrażam sobie, żeby taki strajk, jak nasz, przeprowadzić w kopalni o dużym zagrożeniu metanowym ze względu na bezpieczeństwo. Myśmy zdecydowali się zostać na dole. Pamiętam jak zjechała po nas delegacja wysłana przez dyrektora kopalni, żeby nas wyciągnąć. Nie daliśmy się. Załoga powiedziała: jak oni internowali naszych, to my was internujemy. Kolegom z łączności na powierzchni udało się uchronić przed przecięciem dwa kable. Dzięki temu mogliśmy wysłuchać pasterki wraz z homilią, mieliśmy również dostęp do informacji o sytuacji w kraju z Głosu Ameryki. Na wieść o tym, co stało się na Wujku, ludzie bardzo spoważnieli, ale strajk się nie załamał. Kilku kolegów chodziło z modlitwą po punktach zbornych. Zostanie mi to do końca życia w pamięci, jak zobaczyłem sto pięćdziesiąt chłopa odmawia różaniec. Robiliśmy też podziemne wycieczki na Ziemowit. Tamci koledzy wyjechali z księżmi, myśmy zostali. Dziwiono się nam opowiadał. Gdy w końcu wyjeżdżaliśmy na powierzchnię wszyscy śpiewaliśmy hymn w klatkach. To było niesamowite uczucie - wspominał strajk w kopalni Piast Krzysztof Młodzik.
- Myśmy się spodziewali ogłoszenia stanu wyjątkowego, jeszcze przed nowym rokiem, a tu 13 grudnia rano słyszymy, że Jaruzelski ogłosił stan wojenny. Dwa dni później dowiedzieliśmy się, że rozbito strajk w Jastrzębiu i trwa akcja na Moszczenicy. Mieliśmy czas na przygotowanie. Powiedzieliśmy sobie, że jak przybędzie wojsko, to nie będziemy stawiać oporu, a w razie, gdy wysłali milicję, to będziemy przygotowani na opór. Czołgi podjechały około 10 rano. Do akcji wkroczyło ZOMO. Zaczęli wrzucać świece dymne i strzelali. Wycofaliśmy się. Jak milicja weszła na teren zakładu, to my zepchnęliśmy ich z powrotem. I tak kilka razy. Jakiś czas później udałem się do punktu medycznego. Tam lekarz powiedział mi, że czas przerwać strajk, bo zomowcy strzelają z ostrej amunicji. Odpowiedziałem: nie możliwe, coś się panu pomyliło, to są raczej ślepaki. A on na to do mnie: "ja w wojsku byłem to wiem, poza tym dziś już jedną kulę wyjąłem z nogi. To jest ostra amunicja".
W tym momencie postanowiłem, że trzeba zakończyć opór. Tym bardziej, że nastroje stawały coraz bardziej napięte. Teraz najważniejszym problemem było, jak powstrzymać górników, żeby nie wybili zomowców. Mając dynamit, obudowę hydrauliczną i wiele innych narzędzi można było skonstruować groźną armatę. Na szczęście do tego nie doszło - wspominał pacyfikacje kopalni Manifest Lipcowy Jan Bożek.
- Byliśmy świadomi, że strajki raczej nie wymusza na władzach zmiany decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego, ale postanowiliśmy strajkować, aby wyrazić swój protest. W końcu jednak załoga zdecydowała w głosowaniu o zakończeniu akcji protestacyjnej i rozeszliśmy się do domów. Ja poszedłem w kierunku domu górnika kopalni Staszic, gdzie mieszkałem. Nie miałem pojęcia, że ZOMO przypuści tam kolejny swój atak. Do mojego pokoju wpadł funkcjonariusz, kiedy już spałem i zaczął okładać mnie pałką. Następnie spędzono nas na dół i zaczęła się ścieżka zdrowia. Kazano nam biec pośrodku ustawionych w dwóch szeregach milicjantów, a następnie stanąć przy ścianie stołówki z podniesionymi rękami. Ja nie mogłem biec, bo kulałem. Postanowiłem, że przejdę się. W momencie, kiedy zainkasowałem z dziesięć pał autentycznie pomyślałem, że przecież na tej ścieżce mogą mnie zabić. Zacząłem biec, bo nie miałem wyjścia. Przy ścianie staliśmy ze 40 minut. Wreszcie zjawił się jakiś oficer milicji i oświadczył, że grozi nam kara śmierci, za to, co zrobiliśmy, ponieważ Staszic został zmilitaryzowany. Jeśli jednak zabierzemy się do roboty, to przysługuje nam akt łaski. Wydobył też pistolet z kabury na znak, że może nas powystrzelać - tłumaczył Zenon Szmidtke.
Wydarzenia tamtych dni skłoniły go do podjęcia studiów w kierunku historii. Dziś pracuje jako kustosz w zabrzańskim Muzeum Górnictwa.
- Decyzja o ewentualnym strajku należała do załogi. Przygotowano masówkę. Pamiętam jak wszedłem na ławkę, bo trzeba było podjąć jakąś decyzję. Wiedzieliśmy, co grozi za strajk. Zapytałem ludzi, czy idziemy do pracy? Wówczas weszli pobici w nocy przez ZOMO koledzy. Zabandażowane głowy, porozcinane. Załoga zadecydowała: strajkujemy. Na rozmowy z komisarzem wojskowym przygotowane były trzy postulaty: uwolnienie Jana Ludwiczaka, niewyciąganie konsekwencji w stosunku do protestujących i przestrzeganie postanowień porozumień z Gdańska, Szczecina i Jastrzębia. Wystarczyło, żeby ten pierwszy postulat został spełniony i Ludwiczaka przywieziono by na kopalnię, załoga przestałaby strajkować - mówił Stanisław Płatek.
Jak przyznał, najbardziej utkwiła mu w pamięci scena mszy świętej w łaźni łańcuszkowej. - Księdzu brakowało komunikantów, ostatnie dzielone były na dwie, trzy cząstki- opowiadał ze wzruszeniem Płatek.
Podczas sesji wyświetlono również film dokumentalny Agnieszki Świdzińskiej pt. Życiorysy z bliznami o pacyfikacji kopalni Wujek.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
