- Wizja, że pewnego dnia będziemy korzystać z lokalnych zeroemisyjnych zasobów energetycznych, nie mamy smogu, a ciepłownictwo i transport są w pełni zelektryfikowane, jest kusząca. Nie musielibyśmy się układać z Rosją, Chinami i Arabią Saudyjską w zakresie dostaw surowców energetycznych - zauważa dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii w rozmowie z "Trybuną Górniczą".
Czy możliwa jest likwidacja kopalni węgla do 2035 r.?
- Pytanie, o jaki węgiel chodzi: kamienny czy brunatny? I czy chodzi o wydobycie, czy produkcję energii elektrycznej z węgla? Odejście od wydobycia węgla brunatnego do 2035 r. zostało już zapowiedziane w projekcie Polityki Energetycznej Państwa do 2040 r., więc uznaję, że to możliwe i realne. W przypadku węgla kamiennego wszystko zależy od ceny węgla na rynku międzynarodowym i kosztów wydobycia w Polsce. Od 2018 r. została znacznie ograniczona możliwość pomocy publicznej, więc gdy ceny węgla spadną, dużo trudniej będzie, nawet tymczasowo, pomóc górnictwu. Ceny węgla na rynku światowym kształtują Chiny, a na podaż i popyt na tym rynku niestety nie mamy wpływu. Niskie ceny są dobre dla odbiorców energii, ale niekorzystne dla sektora wydobywczego. Z drugiej strony w Polsce rosną koszty pracy wydobycia i dwutlenku węgla. Na pewno węgiel ma pod górkę. Wracając do pytania: czy możliwa jest rezygnacja z węgla do 2035 r.? Wszystko zależy od determinacji polityków, wizji nowego systemu, planu i dialogu ze społeczeństwem.
Czy bezpieczeństwo energetyczne kraju można oprzeć jedynie na OZE?
- Jest wiele krajów na świecie, które już teraz opierają niemal całkowicie bezpieczeństwo energetyczne na OZE, np. Austria, Norwegia, Gruzja czy Brazylia. To są jednak kraje, które korzystają z energetyki wodnej. Nikt nie mówi w Polsce o całkowitym przejściu na OZE, ale o stopniowej dywersyfikacji z uwzględnieniem źródeł odnawialnych. Jesteśmy trzecim najbardziej uzależnionym od węgla krajem na świecie i to również jest wyzwanie dla bezpieczeństwa energetycznego, np. w kontekście wahań cen tego surowca i rosnącego importu. Wszędzie na świecie widać dążenie do zróżnicowania wytwarzania. Każde źródło ma inny model pracy i zadanie w systemie, jedne są szczytowe, drugie pracują w podstawie.
Jakie zalety ma OZE?
- Może poprawić bezpieczeństwo energetyczne państwa, bo to zasoby lokalne, więc nie ma przynajmniej dylematu uzależnienia od dostaw surowców energetycznych (gazu, węgla, uranu) spoza Polski. Atutem, przy powszechnym wdrażaniu polityki ograniczania emisji, jest również zeroemisyjność. Trudno byłoby nam w ciągu 10 lat przejść całkowicie na źródła odnawialne, zwłaszcza zmienne (wiatr i słońce). Z drugiej strony, koszty magazynowania energii szybko spadają. W ostatnich latach o 70 proc. i trend jest nadal spadkowy. Można się spodziewać, że jesteśmy blisko punktu zwrotnego.
Zeroemisyjna energia – czy to realne?
- Wizja, że pewnego dnia będziemy korzystać z lokalnych zeroemisyjnych zasobów energetycznych, nie mamy smogu, a ciepłownictwo i transport są w pełni zelektryfikowane, jest kusząca. Nie musielibyśmy się układać z Rosją, Chinami i Arabią Saudyjską w zakresie dostaw surowców energetycznych. Koszty zmienne wytworzenia kWh są zerowe, energia jest tania. To wizja odległa, ale ciekawa – tym powinni się zajmować eksperci, ośrodki nauki i think tanki – taki jak nasz. Nad tą koncepcją pracuje wiele państw na świecie, angażowane są ogromne środki na innowacje. My też powinniśmy o tym myśleć, żebyśmy za parę lat nie byli jedynie pasywnym klientem innowacyjnych technologii powstałych poza naszym krajem.
Czy energetyka węglowa i energia pozyskiwana z OZE mogą się uzupełniać?
- Oczywiście. Do tego potrzebna jest jednak poprawa elastyczności systemu energetycznego – m.in. jednostek węglowych. Bardzo dobre doświadczenia w tej kwestii mają Duńczycy i Chiny. Problem polega na tym, że elastyczność nie jest teraz wynagradzana przez rynek energii, dlatego nie opłaca się modernizować bloków węglowych pod kątem poprawy elastyczności (choć sytuacja się powoli zmienia - zniesiono ograniczenia cenowe na rynku bilansującym). Źródła OZE mogą pełnić usługi regulacyjne. Elastyczność systemu można również zwiększać rozbudowując sieci, inwestując w magazyny i DSR. Przygotowaliśmy w ostatnich tygodniach wraz z Instytutem Energetyki z Gdańska duże opracowanie na ten temat. Elastyczność polskiego systemu energetycznego jest niewystarczająca i powinno się ją rozwijać – nie tylko ze względu na OZE, ale również bezpieczeństwo energetyczne i zwiększenie efektywności kosztowej.
W jakim kierunku zmierza polska energetyka? Kiedy realnie możemy pożegnać się z węglem?
- Byłoby dobrze, gdyby na pytanie o tę datę jasno odpowiadała rządowa strategia - polityka energetyczna Polski do 2040 r., czy krajowy plan na rzecz energii i klimatu. W perspektywie kolejnych 15 lat kluczowe jest stworzenie modelu współpracy energetyki węglowej ze źródłami OZE. Intensywnie dywersyfikujemy źródła dostaw gazu, więc można myśleć o umiarkowanym zwiększeniu jego zużycia – bardzo elastycznych jednostkach regulacyjnych i podszczytowych gazowych. Przyszłość jest na pewno przed energetyką morską. Powinniśmy też rozwijać energetykę solarną, zwłaszcza że mamy coraz większy problem z bilansowaniem systemu latem. Gdy jest bardzo gorąco, elektrownie konwencjonalne mają problem z chłodzeniem, a rośnie skokowo zapotrzebowanie na energię ze względu na klimatyzatory. Warto rozwijać również energetykę wiatrową na lądzie, bo to nadal najtańsze źródło energii. Ogromne i nie do końca rozpoznane możliwości wiążą się z digitalizacją sektora energetyki, taryfami elastycznymi i wytwarzaniem energii na własne potrzeby. Trzeba też myśleć o włączeniu ciepłownictwa i transportu do elektroenergetyki, zwłaszcza ze względu na problem złej jakości powietrza w Polsce. Rozwój elektromobilności i elektryfikacja ciepłownictwa – to przyszłość nowoczesnego systemu energetycznego. Kluczem do przebudowy energetyki jest efektywność energetyczna. Energetycy nie powinni się martwić, że rynek będzie się kurczył, bo elektryfikacja transportu i ciepłownictwa będzie zwiększać zapotrzebowanie. Jednak bez efektywności energetycznej trudno będzie ponieść koszty transformacji energetycznej.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
