Przejęcie przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię od 1 stycznia 2019 r. organizacji całości komunikacji miejskiej w tym regionie oznacza likwidację m.in. największego dotychczasowego organizatora - istniejącego przez ponad 27 lat Komunikacyjnego Związku Komunalnego GOP.
W minionym tygodniu zgromadzenie KZK GOP przyjęło uchwałę w sprawie postępowania likwidacyjnego tego związku. Od 1 stycznia za komunikację publiczną będzie odpowiadała jednostka organizacyjna GZM - Zarząd Transportu Metropolitalnego. Choć KZK GOP był przez lata krytykowany w związku ze sposobem realizacji swojej podstawowej funkcji, jego działalność ściśle wiązała się z historią starań o utworzenie Metropolii.
Zebranie założycielskie KZK GOP miało miejsce 19 września 1991 r. Jego utworzenie wiązało się ze zmianami wynikającymi z podziału Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Katowicach. Gminy przejmujące w drodze komunalizacji mienie przedsiębiorstw powstałych z podziału państwowego WPK (wcześniej zakładów komunikacyjnych WPK) zawierały porozumienia komunalne lub wstępowały do związków międzygminnych.
KZK GOP miał od początku zrzeszyć gminy centralnej części regionu, gdzie skala powiązań uniemożliwia samodzielne organizowanie komunikacji przez poszczególne samorządy. Początkowo przystąpiło do niego jednak tylko 11 gmin, liczba ta - z wahaniami - potem wzrosła. Jako organizator Związek zaczął funkcjonować w połowie 1993 r. - koordynując system, emitując bilety i zawierając umowy przewozowe. Dopiero od 2000 r. przejął organizację komunikacji tramwajowej - wykonywanej przez spółkę tramwajową nieskomunalizowaną aż do 2007 r.
Od początku KZK GOP zmagał się z poważnymi problemami finansowymi. W latach 90. region kilkakrotnie dotykały strajki pracowników samorządowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej - domagających się m.in. podwyżek płac i odnawiania coraz bardziej zniszczonego taboru. Brak środków wynikał m.in. z braku jasnych reguł finansowania komunikacji w specyficznym regionie, gdzie znaczna część połączeń to dotąd faktycznie połączenia międzymiastowe, które zgodnie z ówczesnym prawem powinno było dotować państwo.
W 1999 r. obejmujący wówczas 23 gminy KZK GOP przygotował program naprawczy zakładający uczynienie go jedynym zarządcą dla systemu komunikacyjnego w aglomeracji, a także wprowadzenie wspólnego biletu w miejsce oddzielnych biletów tramwajowego i autobusowych. Bilet taki zaczął obowiązywać od lutego 2000 r., m.in. dzięki porozumieniu ustalającemu wkład finansowy dofinansowującego wtedy przewozy ponadlokalne samorządu województwa.
W kolejnych latach, wobec tarć finansowych między reprezentującym gminy KZK GOP, a samorządem województwa, nie udało się doprowadzić do objęcia wspólnym biletem także kolei - z wyjątkiem dostępnego w latach 2002-2004 tzw. biletu miesięcznego ATP. W 2003 r. pracownicy przedsiębiorstw komunikacyjnych po raz kolejny ostro protestowali - na tle braku jasnego systemu finansowania transportu publicznego w regionie.
Od 2004 r. górnośląskie samorządy starały się o przejęcie wciąż państwowej tramwajowej spółki, wobec znacznego jej niedofinansowania i idącej za tym degradacji taboru i infrastruktury. Udało się to sfinalizować w maju 2007 r., gdy właścicielem wszystkich akcji Tramwajów Śląskich stał się na półtora roku KZK GOP - z końcem 2008 r. przekazując nieodpłatnie akcje 12 gminom.
Mimo członkostwa w Unii Europejskiej i pojawienia się szans na dodatkowe fundusze modernizacyjne, coraz więcej środowisk regionu wskazywało w tym czasie na wciąż nierozwiązywane problemy wiążące się z zarządzaniem komunikacją publiczną w specyficznym regionie. Z opracowania firmy doradczej Ernst&Young z końca 2007 r. wynikało, że aby sprostać wyzwaniom, gminy tworzące KZK GOP powinny zwiększyć zaangażowanie finansowe transportu; wówczas przeznaczały na to bowiem 2-4 razy mniej, niż inne polskie miasta.
Eksperci postulowali też, by zarządzanie infrastrukturą transportową przejął docelowo stworzony w połowie 2007 r. przez 14 gmin aglomeracji protoplasta obecnej Metropolii - Górnośląski Związek Metropolitalny (GZM).
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Komunikacja na Ślasku powinna być darmowa , problem smogu zostałby znacznie zmniejszony.