Dyskusja o górnictwie: dr Jerzy Kicki, PAN

Nakładem Wydawnictwa Górniczego ukazał się „Węglowy remanent”, który przedstawia najważniejsze informacje o branży po okresie transformacji ustrojowej, światowe trendy w przemyśle wydobywczym i energetyce, a także perspektywy i scenariusze dla polskiego węgla. To pierwsza taka publikacja.

Mamy nadzieję, że „Węglowy remanent” stanie się przyczynkiem do dyskusji o branży. W związku z tym zaprosiliśmy do udziału w wymianie poglądów na temat górnictwa węgla kamiennego przedstawicieli biznesu, nauki, polityki i strony społecznej. Zadaliśmy wszystkim trzy identyczne pytania. Poniżej odpowiedzi dr Jerzego Kickiego.

Dr Jerzy Kicki, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Naukowej, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego IV Polskiego Kongresu Górniczego z ramienia Akademii Górniczo-Hutniczej:

1. Czy jesteśmy w stanie przygotować się na dekoniunkturę węglową? Co robić, aby w polskim górnictwie węgla kamiennego nie powtórzyła się sytuacja z lat 2013-2015, kiedy spółki węglowe stanęły na skraju bankructwa?

Kluczowym działaniem, przygotowującym górnictwo węgla kamiennego na dekoniunkturę węglową, winna być poprawa efektywności jego funkcjonowania, rozumiana jako skuteczne obniżanie kosztów wydobycia, poprawa wydajności. Obniżenie kosztów jest wręcz nakazem chwili. Część recept jest znana od lat. Warto przypomnieć niektóre z nich o strategicznym znaczeniu w codziennej działalności kopalń: lepsze wykorzystanie majątku produkcyjnego kopalń (7 dni pracy kopalń- 5 dni pracy załóg, w tym przypadku wychodzimy naprzeciw działaniom restrukturyzacyjnym), - przemyślane decyzje i analizy dotyczące rentowności wydobycia uwzględniające aktualną i perspektywiczną bazę zasobową kopalń, powiązanie wynagrodzeń pracowników z wydajnością pracy, jak też te o mniejszej skali, ale też istotne dla prowadzenia działalności wydobywczej, jak np. szersze wdrożenie obudowy kotwowej i liczne działania na rzecz poprawy efektywności drążenia wyrobisk korytarzowych, o czym ciągle mówimy , ale niewiele czynimy.

To tylko niektóre, te najprostsze i najbardziej oczywiste. Niewątpliwie dobrym pomysłem jest propozycja Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA utworzenia funduszu stabilizacyjnego, chociaż nie sposób w tym momencie nie wspomnieć o katastrofalnym rozwiązaniu, jakim było całkowite przejęcie przez Skarb Państwa środków z prywatyzacji.

2. W jakim kierunku należy pójść, aby mimo zmniejszania się ilości węgla kamiennego w miksie energetycznym , nie zmniejszyć zapotrzebowania na ten surowiec?

Wiele wskazuje, że zmniejszenie udziału węgla w miksie energetycznym nie zmniejszy zapotrzebowania, bo będzie rosło zużycie energii w ślad za planowanym wzrostem PKB. Wprawdzie tak jak w wielu krajach nie będzie to się odbywało przy stałym przyroście zużycia energii, a raczej przy trendzie malejącym w relacji do wzrostu gospodarczego. Sądzę, że możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdzie gospodarka przez długi okres oczekuje stabilnej wielkości wydobycia węgla kamiennego. W dalszym ciągu nie możemy się doczekać strategii energetycznej w jednoznacznych zapisach. Mówimy o pokryciu wzrostu zapotrzebowania na energię przez energetykę jądrową, nie do końca chyba zdając sobie sprawę, jak skomplikowanym przedsięwzięciem będzie budowa elektrowni jądrowej. Należy też zauważyć, że w dalszym ciągu nie jest jasna sytuacja dotycząca miejsca energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym Polski. Nie spotkały się z entuzjazmem, a raczej rozczarowaniem rozwiązania prawne, jakie zostały przyjęte w ostatnim czasie.

3. Czy węgiel odzyska dobrą opinię w Unii i na świecie? Czy światowe gospodarki wrócą do tego surowca?

Węgiel w dalszym ciągu będzie odgrywał znaczącą rolę w światowym i unijnym bilansie energetycznym. Trudno jednak wyobrazić sobie znaczący wzrost jego roli. Jest uważany za najsłabsze ogniwo wśród paliw kopalnych, które będą wykazywały tendencję wzrostową. Według BP Statistical Review globalna konsumpcja węgla spadła w 2015 roku o 1,8 procent i w 2016 o 1,7 proc. i były to największe spadki od połowy lat 60., kiedy BP po raz pierwszy ogłosiło swoje dane. Główni producenci i konsumenci, jakimi są Chiny i USA, znacznie ograniczyli jego rolę. Chiny w 2016 r. zużyły o 4,7 proc. mniej węgla i był to trzeci rok z rzędu (wcześniejsze lata 2014 i 2015 wykazały spadek odpowiednio o 2,9 proc. i 3,7 proc.). Wzrost gospodarczy w wielu krajach, jak już wspomniałem, w coraz mniejszym stopniu jest powiązany proporcjonalnie ze zużyciem energii (dotyczy to szczególnie krajów OECD, ale także Polski), co jest wynikiem działań m.in. na rzecz poprawy efektywności energetycznej. Efektywność energetyczną w znakomitej publikacji „The Quest. W poszukiwaniu energii. O energii, bezpieczeństwie i definiowaniu świata na nowo” ( Kurhaus Publishing, 2013), poświęconej światowej energetyce, David Yergin nazwał piątym paliwem, które ma szansę stać się najważniejszym ze wszystkich w ciągu następnych kilku lat. Chiny wiele czynią, aby poprawić efektywność energetyczną. W Chinach, które wkroczyły na drogę rewolucji, rozwijając energetykę odnawialną, przewiduje się dalsze obniżenie udziału węgla w bilansie energetycznym z 62 proc. w roku 2015 do 58 proc. w roku 2020, przy stałym trendzie spadkowym. USA odnotowały spadek wydobycia węgla tak w roku 2015, jak i w 2016, przy czym w tym ostatnim roku do najniższego poziomu od roku 1986. W 2017 oczekuje się nieznacznego wzrostu. Zużycie energii elektrycznej opartej na węglu odnotowało spadek do 30,4 proc. Te rezultaty wpisują się w jeden z kluczowych megatrendów gospodarki światowej, jakim jest zmniejszenie roli węgla w światowym bilansie energii. Przypomnijmy pojęcie megatrendów, czyli zjawisk i procesów, wydarzeń mających charakter trwałych tendencji oddziałujących na całą ludzkość. Jak się powszechnie uważa, wprowadził je do gospodarki John Naisbitt w słynnej publikacji „Megatrendy. Dziesięć kierunków zmieniających nasze życie”, która ukazała się na polskim rynku wydawniczym w 1997 r. (15 lat od pierwszego wydania). Innym megatrendem w skali światowej jest wzrost roli energii odnawialnej, której produkcja w ciągu najbliższych pięciu lat znacznie wzrośnie. Nie powinniśmy stać z boku w roli widza w odniesieniu do tych trendów, które niosą ze sobą znaczne zmiany w rozwoju cywilizacji.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.