W Gilowicach niedaleko Pszczyny trwają przygotowania do kolejnego eksperymentu, mającego na celu pozyskanie metanu z dziewiczego pokładu węgla. Tym razem obok Państwowego Instytutu Badawczego w projekt zaangażowało się Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo.
- W polskich zagłębiach węglowych metan z pokładów węgla do tej pory nie był przedmiotem eksploatacji przemysłowej. Rozwój technologii wierceń horyzontalnych otwiera nowe perspektywy dla jego eksploatacji, zwłaszcza w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. (...) W złożach eksploatowanych lub przewidzianych do eksploatacji istotne znaczenie ma wyprzedzające odmetanowanie pokładów węgla, które pozwoli na wcześniejsze ujęcie cennego surowca energetycznego, a następnie na eksploatację węgla w korzystniejszej sytuacji górniczej i ekonomicznej - wyjaśniał w 2013 r. dr Janusz Jureczka z Oddziału Górnośląskiego Państwowego Instytutu Badawczego przed rozpoczęciem ostatniego (ze zrealizowanych od początku do końca) projektu przedeksploatacyjnego odzysku metanu z pokładów węgla przy zastosowaniu hydroszczelinowania i wiercenia poziomego.
Szczelinowanie hydrauliczne, zwane także hydroszczelinowaniem, amatorom kojarzy się najczęściej z gazem łupkowym. Tymczasem mieszaniny wody z piaskiem oraz z dodatkami chemicznymi, wprowadzanej pod wysokim ciśnieniem dla powiększenia i utrzymania w nowym położeniu szczelin w skałach, używa się nie tylko dla pozyskania gazu zwanego potocznie łupkowym.
TG szeroko informowała o eksperymencie prowadzonym pod kierownictwem dr. Jureczki. Przypomnijmy więc, że przeprowadzono go na nieudostępnionych jeszcze do eksploatacji pokładach węgla w kopalni Wesoła (Mysłowice). Eksperyment zakończono w listopadzie 2014 r. Teraz pora na drugi.
W spadku po Australijczykach
Prezes PGNiG Piotr Woźniak (notabene mocno zaangażowany w poszukiwania gazu łupkowego w czasach, gdy był Głównym Geologiem Kraju) ogłosił z początkiem lutego, że rozpocznie eksperymentalne odmetanowanie pokładów węgla kamiennego przy zastosowaniu odwiertów poziomych i hydroszczelinowania. W Gilowicach k. Pszczyny. Wyniki powinniśmy poznać przed końcem tego roku. Projekt będzie realizowany do spółki z Oddziałem Górnośląskim PIG.
- To w istocie będzie kontynuacja eksperymentu z Wesołej z tą różnicą, że w Mysłowicach jako proppantu używaliśmy wyselekcjonowanego piasku, a w Gilowicach szczelinować będziemy żelami azotowymi, które powinny skuteczniej rozcinać złoże. Mówiąc skrótowo i obrazowo: stosując tę metodę, powinniśmy pozyskać więcej metanu - wyjaśnia dr Jureczka.
W Mysłowicach trzeba było wywiercić otwory, co trwało i kosztowało. W Gilowicach przed paru laty australijska spółka Dart Energy wykonała dwa odwierty: Gilowice-1 i Gilowice-2, każdy z nich pionowy wraz z horyzontalnym. Omawiany eksperyment badawczy przeprowadzony zostanie w otworze Gilowice-1.
- Otwór ma ponad 1000 m głębokości. Odcinek poziomy biegnie przez pokład węgla na długości ok. 800 m i głębokości 580 m. Australijczycy przekazali oba otwory PIG za symboliczną złotówkę i Instytut dzierżawi teren od prywatnych właścicieli. Oczywiście otwór, jeśli zajdzie taka potrzeba, zostanie zrekonstruowany. Obecnie tworzony jest projekt robót geologicznych. Jeśli zostanie zatwierdzony przez ministra środowiska, będzie można przystąpić do prac logistycznych. Do szczelinowania złoża doszłoby latem. Potrwałoby to miesiąc. Dwa, trzy miesiące potrwają testy produkcyjne, m.in. pomiary wydajności wydobywanego metanu - informuje dr Jureczka.
- Jeżeli wyniki będą satysfakcjonujące, PGNiG będzie starał się wystandaryzować stosowaną technologię i zastosować ją w innych lokalizacjach - zapowiedział prezes Woźniak.
W rękach ekonomistów i polityków
Dr Jureczka nie ukrywa, że to od ekonomii i polityki będzie zależało, czy przedeksploatacyjny odzysk metanu w przyszłości przejdzie z fazy badawczej w produkcyjną. Od ekonomii - bo by osiągnąć w przyszłości korzyści, wcześniej trzeba zainwestować. Od polityki - bo to ona musi określić, czy górnictwo węgla kamiennego będzie schodzić do nowych pokładów, zalegających 1000 m i niżej (im głębiej tym więcej metanu).
Metan pokładów węgla, gaz ziemny w najczystszej z możliwych postaci, występuje w formie cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. Pod wpływem eksploatacji górniczej obniża się ciśnienie w górotworze, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. A to oznacza, że tak czy inaczej kopalnie muszą odprowadzać go na powierzchnię. Problemem jest zagospodarowanie metanu odprowadzonego z istniejących wyrobisk. Rocznie pozyskuje się ok. 900 mln m sześc. metanu, z czego ok. 270 mln udaje się wykorzystać komercyjnie.
Metanu odprowadzonego przybywa, bo im głębiej się fedruje, tym więcej jest tego gazu. Dr Jureczka uważa, że idealnie byłoby, gdyby koszty przedeksploatacyjnego odzysku metanu pokryć przychodami ze sprzedanego pozyskanego gazu. Doświadczenia w tej materii, tyle że z metanem pobranym w trakcie eksploatacji, mamy. Na przykład: w latach 1973-1994 prawie cała ilość ujmowanego metanu z pokładów węgla w kopalniach jastrzębskich i rybnickich była przesyłana rurociągiem do gliwickiej huty Łabędy i zużywana tam w instalacjach ciepłowniczo-hutniczych. Notabene właścicielem i operatorem rurociągu przesyłowego do huty było PGNiG, które w 1994 r. zrezygnowało z odbioru gazu z odmetanowania kopalń.
"Metan pokładów węgla eksploatuje się na skalę przemysłową tylko w kilku krajach na świecie. Absolutnym liderem są Stany Zjednoczone, gdzie rocznie wydobywa się ok. 50 mld m sześc. metanu z 15 zagłębi węglowych, ale niskie ceny gazu i konkurencja gazu z łupków powodują powolny spadek wydobycia. Obecnie największy przyrost produkcji metanu z pokładów węgla występuje w Australii, gdzie siłą napędową jest eksport gazu skroplonego" - pisali w 2013 r. w Przeglądzie Geologicznym Jerzy Hadro i Izabela Wójcik.
Szacuje się, że w polskich złożach węgla tkwi 250 mld m sześc. metanu, z czego ok. 95 mld m sześc. to zasoby bilansowe, czyli potencjalnie nadające się do eksploatacji. Prof. Jan Drzewiecki z Głównego Instytutu Górnictwa uważa, że udokumentowane zasoby metanu w Polsce gwarantują niezależność energetyczną kraju. Nawet jeśli to jest opinia przesadzona, to wynika z niej, że eksperymenty prowadzone przez PIG we współpracy ze spółkami górniczymi mają sens.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
