Nowoczesnej młot na związki zawodowe

Czy związki zawodowe powinny utrzymywać się wyłącznie ze składek członkowskich czy też wymagają wsparcia ze strony pracodawców, jak to dzieje się obecnie? Dyskusja nad tym dylematem trwa od lat, a tymczasem z projektem zmian ustawy o związkach zawodowych i kodeksu pracy występuje Nowoczesna Ryszarda Petru. Mało prawdopodobne jest, by projekt zyskał większościowe poparcie w Sejmie.

Chyba ani przez chwilę w Nowoczesnej nie pomyśleli, że mogą doprowadzić do zmian w rzeczonej ustawie. Partii rywalizującej o wpływy z Platformą Obywatelską wypada, co jej nie wypada i wystarczy, że ich projekt wywoła dyskusję. Tak w parlamencie, jak i poza nim. I tak się już dzieje.

"Poselski projekt zmiany ustawy o związkach zawodowych i kodeksu pracy autorstwa Nowoczesnej narusza fundamentalne wolności w zakresie swobody tworzenia, działania i rozwiązywania organizacji zrzeszających pracowników. Zaś rzeczywistym celem nowelizacji jest doprowadzenie do likwidacji związków zawodowych w Polsceˮ - uważa Solidarność.

I ma się rozumieć, negatywnie wyraża się o projekcie (co łatwo było przewidzieć) i domaga się jego odrzucenia (co też i stanie się).

I cóż takiego chcą zmienić posłowie Nowoczesnej w ustawie o związkach zawodowych powstałej w 1991 r. i później wielokroć nowelizowanej, ale nie tak, jakby sobie tego życzyły siły polityczne, dla których działalność związkowa w formie przewidzianej przez ustawę jest anachroniczna, niekorzystna dla gospodarki i tak dalej.

Oto projekt Nowoczesnej
Prezentujemy go w brzmieniu oryginalnym.

"USTAWA z dnia ......... o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy ‒ Kodeks pracyˮ.

Art. 1.W ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1881) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 13 pkt 10 otrzymuje brzmienie:
"10) źródła finansowania działalności związku, sposób ustanawiania i zbierania składek członkowskich oraz zasady prowadzenia gospodarki finansowej związku;";
2) w art. 25 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Za czas wykonywania takiej doraźnej czynności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą.";
3) w art. 31 ust. 2 i 3 otrzymują brzmienie:
"2. Zwolnienia od pracy, o których mowa w ust. 1, udzielane są bezpłatnie na wniosek zarządu zakładowej organizacji związkowej. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania zwolnień od pracy oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi w czasie tych zwolnień, uwzględniając konieczność udokumentowania przesłanek do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy oraz zachowania przez pracownika uprawnień niezwiązanych z należnym od pracodawcy wynagrodzeniem.
3. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Za czas wykonywania takiej doraźnej czynności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą.";
4) art. 33 otrzymuje brzmienie:
"Art. 33. 1. Zakładowa organizacja związkowa ma prawo zwoływania na terenie zakładu pracy spotkań pracowników w celu omówienia spraw dotyczących ogółu członków organizacji związkowej lub ogółu pracowników.
2. Na uzasadniony wniosek zarządu zakładowej organizacji związkowej pracodawca ma obowiązek udostępnić dla przeprowadzenia spotkania, o którym mowa w ust. 1, położone na terenie zakładu pracy odpowiednie pomieszczenie wyposażone w urządzenia techniczne niezbędne do przeprowadzenia spotkania.
3. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku, o którym mowa w ust. 2, jeżeli nie dysponuje pomieszczeniem odpowiednim dla przeprowadzenia spotkania, o którym mowa w ust. 1.";
5) art. 331 otrzymuje brzmienie:
"Art. 331. 1. Zakładowa organizacja związkowa i pracodawca mogą zawrzeć porozumienie w sprawie pobierania przez pracodawcę na rzecz zakładowej organizacji związkowej składek związkowych od pracowników.
2. W przypadku zawarcia porozumienia, o którym mowa w ust. 1, pobieranie przez pracodawcę składek związkowych jest uzależnione od pisemnej zgody każdego z pracowników.
3. Pracodawca, z którym zakładowa organizacja związkowa zawarła porozumienie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany niezwłocznie przekazywać kwoty pobranych składek związkowych na rachunek bankowy wskazany przez zakładową organizację związkową w treści porozumienia.";
6) art. 341 otrzymuje brzmienie:
"Art. 341. 1. Pracodawcy objęci działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej mają obowiązek zwolnić:
1) bezpłatnie z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej - na podstawie art. 31 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 2,
2) od pracy zawodowej, bez zachowania prawa do wynagrodzenia - na podstawie art. 31 ust. 3
- odpowiednio do udziału liczby członków tej organizacji zatrudnionych u danego pracodawcy w łącznej liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji - w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.
2. Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej przedstawia pracodawcy, który zwolni pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej, informacje o liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji oraz u każdego z tych pracodawców - w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, według stanu na ostatni dzień miesiąca.";
7) po rozdziale 4 dodaje się rozdział 4a w brzmieniu
"Rozdział 4a
Jawność gospodarki finansowej związków zawodowych
"Art. 343.Gospodarka finansowa związków zawodowych jest jawna.
Art. 344 Związek zawodowy podaje sprawozdanie finansowe, sporządzone na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330, z późn. zm.1 do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw pracy.
1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2013 r. poz. 613, z 2014 r. poz. 768 i 1100 oraz z 2015 r. poz. 4, 978, 1045, 1166, 1333 i 1844.
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 1662 oraz z 2015 r. poz. 1066, 1220, 1224, 1240, 1268, 1735.
2. Sprawozdanie finansowe, o którym mowa w ust. 1, podawane jest do publicznej wiadomości w terminie miesiąca od upływu terminu, do którego powinno być sporządzone.".
Art. 2. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) w art. 258 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Wydatki związane z działalnością komisji pojednawczej ponoszą w częściach równych pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - w całości pracodawca. Wydatki te obejmują również równowartość utraconego wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przez pracownika w związku z udziałem w postępowaniu pojednawczym."
Art. 3. Związki zawodowe, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dostosują statuty do przepisów ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 4. Do końca kadencji osób zwolnionych przed dniem wejścia w życie ustawy z obowiązku świadczenia pracy na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy dotychczasowe, nie dłużej jednak niż przez rok od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 5. Umowy, o których mowa w art. 33 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zachowują moc przez okres na jaki zostały zawarte, nie dłużej jednak niż przez rok od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 6. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.ˮ.

Nowoczesnej co i dlaczego
Dlaczego? Dlatego choćby, że "obecnie, ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych przewiduje w art. 31 prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przez funkcyjnych członków zarządu zakładowej organizacji związkowej. W przedziale 150-500 członków zakładowej organizacji związkowej jest to jeden pracownik, a w przedziale 1001-2000 członków - 3 pracowników. Tacy pracownicy, zależnie od wniosku związku, mogą być zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenie lub bezpłatnie. W pierwszym przypadku koszty ponosi pracodawca. Nadto, art. 31 ust. 3 nakłada na pracodawcę obowiązek zwolnienia pracownika od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas wykonania doraźnej czynności związanej z funkcją związkowąˮ - stwierdzają autorzy projektu.

A o to kilka wyjaśnień z wielu (gdyby ktoś chciał zapoznać się ze wszystkimi, można uczynić to w tym miejscu).

• "Przyjęcie proponowanego projektu ustawy wynika z potrzeby ograniczenia niektórych uprawnień związków zawodowych i ich organizacji oraz wprowadzenia pełnej transparentności gospodarki finansowej związków zawodowych. Prawo do zrzeszania się pracowników i zbiorowego reprezentowania ich interesów wobec pracodawców i ustawodawców nie może być kwestionowane w rozwiniętym, demokratycznym społeczeństwie. Istnienie reprezentacji związkowej zwiększa efektywność negocjacji i egzekwowania praw pracowniczych, zarówno na szczeblu publicznym, jak i na poziomie zakładu pracy. Przynależność i działalność w związku zawodowym ma charakter działalności społecznej, dobrowolnego zaangażowania swojego czasu i środków dla wspólnego dobra - w tym przypadku dobra swojego i współpracowników oraz przyszłych pracowników...ˮ.

• "Jednocześnie autorzy zwracają uwagę, że w obecnym stanie prawnym związki zawodowe w Polsce wyposażone są w przywileje, których nie mają inne organizacje społeczne. Efektem tego jest obciążenie pracodawców kosztami funkcjonowania związków, a w ostateczności - klientów (w postaci wyższych cen lub gorszej jakości usług) i podatników (uzwiązkowienie najwyższe jest w sektorze publicznym). Powoduje to również zupełnie zbędną antagonizację związków z pracodawcami, niezrzeszonymi pracownikami oraz społeczeństwem - czego wyrazem może być systematycznie spadające uzwiązkowienie (z 19% w 1991 do 6 % w 2014), czy wysoki odsetek niezadowolonych z funkcjonowania związków, zarówno wśród pracowników, jak i ogółu społeczeństwa, na jaki wskazują badania CBOS (106/2014)...ˮ.

• "Wg GUS w 2014 r. spośród 19,5 tys. zarejestrowanych związków zawodowych aktywną działalność prowadziło 12,9 tys. organizacji. Jedynie 2 tys. z nich nie wchodziło w skład organizacji międzyzakładowych. Związki zrzeszają 1,6 mln osób, co stanowi 5% dorosłych Polaków, 11% wszystkich zatrudnionych i 17% zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Największe uzwiązkowienie wykazywane jest w górnictwie (72%), sektorze energetycznym (31%) i oświacie (25%). Uzwiązkowienie w transporcie sięga 24%, służbie zdrowia - 21%, gospodarce wodno-kanalizacyjnej - 18% i administracji publicznej - 15% Biorąc pod uwagę liczbę pracowników w danych branżach, oznacza to, że najwięcej spośród związkowców to nauczyciele (24%), po 12% związkowców zatrudnionych jest w przemyśle i ochronie zdrowia, 10% w górnictwie. Na podstawie tych danych, przy dopuszczalnych uproszczeniach, można przyjąć że sektor publiczny jest pracodawcą (bezpośrednio, jak w administracji i oświacie, lub pośrednio - w spółkach z dominującym udziałem Skarbu Państwa) dla około 3/4 związkowców...ˮ.

• "Z badania GUS wynika również, że 18% związków korzystało z pracy swoich członków, wykonywanej w godzinach pracy, opłacanej przez pracodawcę. Jednocześnie jedynie 17% związków zrzesza powyżej 150 członków, zatem przysługuje im prawo do pełnego etatu związkowego. Można zatem założyć, że wszystkie duże zawiązki zawodowe korzystają z tego prawa oraz niektóre z małych związków, korzystają z niepełnego wymiaru czasu pracy dla związkowców. Z drugiej strony 95% związków deklarowało korzystanie z wolontariackiej pracy ich członków, zatem zlikwidowanie tego przywileju nie wpłynie znacząco na możliwości ich działania, ponieważ członkowie związków chętnie angażują swój wolny czas w pracę na rzecz związku. Pracowników etatowych zatrudniają z reguły krajowe centralne związków, co wydaje się być uzasadnione, ze względu na ich prace w Komisji Trójstronnej (kiedy jeszcze działała), opiniowanie projektów ustaw itp.ˮ.

Nowoczesna wylicza, ile na jej projekcie zyska kraj, gospodarka i same... związki zawodowe. "Efekty ustawy będą najbardziej widoczne w górnictwie - w kopalniach działa po kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt związków zawodowych, liczbę etatów związkowych liczy się w setkach, a ich koszty to kilkadziesiąt milionów rocznie. Likwidacja tych kosztów pozwoli zmniejszyć straty kopalń o około 5% rocznieˮ - oszacowali autorzy projektu.

Związkowcy mówią veto!
Zdaniem Solidarności (zamiast niej można wstawić dowolną nazwę związku zawodowego), która jako pierwsza zareagowała na ofertę legislacyjną Nowoczesnej, proponowana nowelizacja ogranicza prawa związków zawodowych i stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla ich funkcjonowania, ale również do ich istnienia.

Związkom zawodowym grozi uzależnienie ich działalności do pracodawcy. A to stoi "w sprzeczności z wolnościami zapisanymi w Konstytucji RP oraz szeregu norm międzynarodowych m.in.: w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Konstytucji MOP oraz licznych Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych czy Europejskiej Karcie Społecznejˮ.

W decyzji prezydium KK NSZZ Solidarność nr 27/16 ws. opinii o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy - Kodeks pracy napisano m.in.:

"Wolność związkowa mieści w sobie samorządność i niezależność. Zasada niezależności oznacza, że związek zawodowy w swojej działalności nie podlega żadnym podmiotom. Związek nie jest zatem nikomu podporządkowany, w tym organom administracji państwowej, samorządu terytorialnego, partiom politycznym, stowarzyszeniom a tym bardziej pracodawcy - czytamy w uzasadnieniu opinii. Poza pozytywną oceną próby ustawowego uregulowania wewnątrzzakładowych zasad współdziałania pracodawcy i organizacji związkowej, "Solidarność" krytykuje wszystkie zgłoszone przez Nowoczesną zmiany w projekcie nowelizacji i domaga się jego odrzucenia w całościˮ.

Wydaje się, że na tym oświadczeniu dyskusja wokół projektu Nowoczesnej, odbieranej przez ruch związkowy jako zamach nań, raczej nie skończy się.

PS. Uprzejmie prosimy ewentaualnych komentatorów o powstrzymanie się od emocji w opiniach odnoszących się tak do związków zawodowych, jak i Nowoczessnej oraz jej projektu zmiany ustawy.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.