Pod marką węgla z RPA zausznicy przedstawicieli władzy z Ukrainy i Rosji za publiczne pieniądze nielegalnie handlują antracytem z okupowanego Donbasu. Urzędnicy przymykają na przemyt oko - ujawniają dziennikarze największej gazety "Ukraińska Prawda", którzy prześledzili proceder.
Już drugi rok z rzędu Ukraina cierpi na deficyt węgla, bo kopalnie wydobywające antracyt potrzebny do kotłów większości elektrowni, działają pod okupacją separatystów. Rząd w zeszłym roku pokrywał niedobory importem z Rosji i RPA. Na początku tego sezonu grzewczego minister energetyki podał, że Ukraina kupi antracyt w Afryce za 80 dol./t.
Dziennikarze "Ukraińskiej Prawdy" ujawnili tymczasem, że zamiast afrykańskiego paliwa do elektrowni trafia węgiel z Donbasu. Co więcej, za dostawy odpowiadają osoby związane z Wiktorem Medwedczukiem, który bierze udział w negocjacjach politycznych między Rosją a Ukrainą.
Ukraińska energetyka uchodzi tradycyjnie za jedną z najbardziej skorumpowanych gałęzi gospodarki i wielu biznesmenów zbiło już na niej swoje majątki. Zbrojny konflikt na Donbasie owocuje nowymi oszustwami: przede wszystkim kontrabandą paliw wywożonych z terytoriów poza kontrolą rządu.
- Władza przymyka oczy i lekceważy doniesienia działaczy społecznych i mediów. Być może dlatego, że sama korzysta z wielu korupcyjnych schematów - piszą autorzy artykułu śledzego w "UP".
Import nagle konieczny
W 2014 r. pod okupacją znalazło się 88 kopalń węgla na Ukrainie. Po raz pierwszy od uzyskania niepodległości kraj musiał zmierzyć się z niedoborem węgla, a społeczeństwo doświadczyło oszczędnościowych wyłączeń prądu i ogrzewania.
Lekarstwem miał być import paliwa z RPA. W sierpniu 2014 r. przedsiębiorstwo państwowe Ukrinterenergo podpisało umowę z angielską spółką Steel Mont Trading na dostawe 250 tys. t południowoafrykańskiego antracytu. Jednak wkrótce Generalna Prokuratura obwiniła kierownictwo ukraińskiej firmy o to, że przepłaca 10-15 dol. za tonę w dodatku za węgiel złej jakości, który bardzo źle spala się w ukraińskich elektrowniach. Dostawy przerwano a na miejsce Steel Mont weszli mało znani dostawcy z Rosji pod przykrywką firm zagranicznych.
Jesienią 2014 r. cypryjskie spółki Neocar Contracts i Spolina oraz Arida Global z Hong Kongu usiłowały zawrzeć z państwową firmą Centrenergo kontrakty na rosyjski węgiel po cenie 86-87 dol./t (przy jego kaloryczności ok. 28 MJ/kg). Okazało się, że w negocjacjach uczestniczył m.in. Sergiej Kuzjara, były doradca byłego ministra energetyki i przemysłu węglowego. Później Ukraina zawarła umowę na import elektryczności z Rosji a kontrakt na dostawy węgla podpisała tylko spółka Arida z Hong Kongu.
W Donbasie taniej, lecz u separatystów
Ale import z zagranicy to niejedyny sposób na problem braku paliwa dla elektrowni. Antracyt można też wwozić z terytoriów okupowanych Donbasu, co byłoby dla Ukrainy dużo tańsze niż kupno w Rosji czy RPA. Tymczasem rząd od początku twardo obstawał przy tym, że nie wolno handlować z separatystami. Później, na początku sezonu grzewczego 2015/2016 w końcu władze przyznały, że bez węgla z Donbasu jednak się nie obejdzie.
Nie jest tajemnicą, że transporty z DRL i ŁRL trwają, co przyznaje samo ministerstwo, ale nie było dotąd wiadomo, które kompanie i na jakich zasadach uczestniczą w węglowym biznesie z Donbasem.
Państwowa Centrenergo utajniła dane o cenie kupna paliwa i innych szczegółach. Dziennikarze "UP" ustalili, że kupiła ona w zeszłym roku 4,5 mln t węgla a 37 proc. pochodziło z okupowanych terytoriów.
Tajemnicze pociągi w elektrowni
W listopadzie 2015 r. informatorzy "UP" z elektrowni Zmijewska w grupie Centrenergo donieśli o pociągach węgla bez jakiejkolwiek dokumentacji: - Nie wiemy, skąd pochodzi ten węgiel, ale ma on bardzo wysoką jakość i kaloryczność, tym dziwiniejsze więc , że przyjeżdża incognito - twierdzili.
Po kilku tygodniach odnalazły się podejrzane dokumenty transportowe: występowała w nich spółka Arida Global Limited z Hong Kongu (ta sama, która już wcześniej sprowadzała węgiel z Rosji, współpracując z Centrenergo). Tym razem Arida zadeklarowała, że w połowie listopada 2015 r. sprowadziła statkiem z RPA 76 tys. t węgla, który dotarł do Morza Czarnego. Statek nie zawinął jednak do portów Ukrainy, ale popłynął... do Rosji. Stamtąd pociągiem węgiel pojechał do granicy z Ukrainą na przejście Sołowiej-Topoli, gdzie odebrała go państwowa firma Ukrinterenergo, po czym... odsprzedała towar państwowej firmie Centrenergo, która dowiozła węgiel do elektrowni.
Tak dziwna marszruta węgla zdziwiła wielu obserwatorów rynku.
Statek płynął zygzakiem?
Po pierwsze: dlaczego wieziono antracyt przez Rostów, jeśli statek na Morzu Czarnym mógł bezpiecznie zawinąć do portu Piwdennij, oszczędzając tysiąc kilometrów na transporcie?
Ekspert, dyrektor grupy TIC Andrij Stawnicer ocenia: - Gdyby statek z importowanym węglem zawinął w porcie Rosji na Morzu Czarnym, byłoby to światową sensacją, bo nigdy nic podobnego nie miało jeszcze miejsca! Dlatego, że jednyny rosyjski port, który mógłby przyjąć taki tonaż, to Noworosyjsk, ale tamtejszy terminal precuje wyłącznie na eksport w załadunku a o wyładowaniu węgla ze statku nawet się tam nie śniło - dodaje.
Zdziwieni szlakiem węgla z RPA przez Rosję do ukraińskich elektrowni są także w kompani DTEK Rinata Achmetowa: - Opisana trasa przez Morze Czarne do Rosji i na Ukrainę kosztowałaby mnóstwo dodatkowych pieniędzy i czasu. Oprócz tego istnieją poważne ograniczenia infrastrukturalne w rosyjskich portach Morza Czarnego - komentuje prywatna kompania.
Węgiel w ładowniach na ziarno...
Po drugie: z dokumentów przewozowych wynika, że 76 tys. węgla płynęło jednym statkiem z RPA. Był nim MV MBA Moonray, który służy... do transportu ziarna. A maksymalny ładunek tego statku wynosi... 57 tys. t.
Dziennikarze prześledzili, gdzie statek znajdował się przez ostatnie pół roku. W żadnych wykazach nie figurują rosyjskie porty. Co więcej pod koniec października, gdy statek musiałby zbliżać się do brzegów Europy, w rzeczywistości płynął blisko... Ghany.
Afrykański, a swojsko płonie
Gdy dyrektora elektrowni Zmijewska zapytano wprost, czy pociągiem przyjechał węgiel z Afryki, Igor Babenko odpowiedział "nie" i przerwał rozmowę. Ale pracownicy elektrowni donieśli, że węgiel ten cechował się znacznie wyższą kalorycznością i znacznie niższą zawartościa popiołu, niż paliwo z RPA. Nie mogli jednak dotrzeć do danych laboratoryjnych: - Po prostu temperatura topliwości popiółu była zbyt niska jak na afrykański węgiel. Palił się on dokładnie tak, jak nasz ukraiński antracyt - zawiadomili pracownicy.
Jeden z przedsiębiorców handlujących węglem anonimowo potwierdził ustalenia dziennikarzy: - Rosyjskie porty nad Morzem Czarnym nie przyjmują importu. Rosjanie będą opowiadać bajki, że przeładowali węgiel na morzu, ze statku na barki, ale to idiotyczne. Węgiel pochodził z Donbasu. Wieziono go przez terytorium Rosji pod marką węgla z RPA, ponieważ wtedy można było określić jego cenę w dolarach USA, a dodatko zarobić jeszcze na "skomplikowanej logistyce" - skomentował biznesmen.
Rozszyfrowany schemat "legalizacji"
Według ustaleń gazety typowy schemat "legalizacji" donbaskiego węgla wygląda tak, że paliwo dowozi się z kopalń do stacji Gukowo w Rosji, z niej na przejście graniczne Sołowiej-Topoli w Obwodzie Charkowskim. Ukraińscy kolejarze potwierdzili, że węgiel jedzie z kopalń przedsiębiorstw państwowych Donbasanracyt i Ługańskantracyt na terytoriach okupowanych.
Tak oto państwowe ukraińskie przedsiębiorstwa energetyczne "legalnie" kupują węgiel ze strefy ATO przy pomocy rosyjskich pośredników, pod parawanem antarcytu z RPA. Minister pytany wprost przez dziennikarzy o aferę, poradził im "skorzystać ze standartowej procedury", tzn. skierować pytania do spółki państwowej Centrenergo.
Przez Hong Kong do Moskwy
Co wiadomo o zagadkowej firmie Arida z Hong Kongu? Istnieją informacje o powiązaniach firmy z rosyjskim Gazprombankiem. Media pisały też o związkach tej firmy z Sergiejem Kuzjarą (tan sam, który brał udział w negocjacjach ukraińsko-rosyjskich na dostawy paliwa z Rosji), który bardzo zdziwił się, gdy dziennikarze pokazali mu schemat kontrabandy. - To dla mnie niespodzianka. Nie było tajemnicą, że wszystkie wcześniejsze dostawy węgla z RPA szły na Ukrainę przez port Piwdennij - przyznał. Potwierdził też, że słyszał o przemycie antracytu z okupowanego Donbasu, ale jego zdaniem odbywa się on po partyzancku, bez dokumentów i podatków, za gotówkę z ręki do ręki.
Wszyscy ludzie prezydenta
Doświadczeni ukraińscy handlowcy rynku węglowego doprowadzili dziennikarzy "Ukraińskiej Prawdy" do Wiktora Medwedczuka, byłego szefa administracji prezydenta Leonida Kuczmy i dobrego znajomego prezydenta Federacji Rosyjskiej. Gazeta dotarła też do kontraktu Aridy z Centrenergo z 14 grudnia 2014 r. na zakup węgla z Rosji. Jako pełnomocnik Aridy figuruje w nim Mikita Poz, który jest właścicielem części akcji spółki Konsul-Ukraina w branży hotelarskiej. Firma ta swego czasu wydzierżawiła w sanatorium przeciwgruźliczym im. Bobrowa działkę, na której następnie zbudowano daczę Medwedczuka. U Mikity Poza zatrudnienie znalazł też w 2012 r. Taras Kozak, który przez długie lata pracował w Służbie Celnej Ukrainy jako zastępca naczelnika zachodniego regionu celnego. Obecnie jest on deputowanym opozycji i uchodzi za najbliższego doradcę Wiktora Medwedczuka. Kozak występował również po stronie Aridy w rozmowach biznesowych.
Na pytania dziennikarzy o kontrabandę udawał, że pomylili numer telefonu i przerywał rozmowę.
Pokój odebrałby im zyski
Sam Wiktor Medwedczuk uważany jest za głównego zarządcę interesów Włodymira Putina na Ukrainie, z którym przyjaźnisię. Obecnie Medwedczuk piastuje funkcję specjlanego przedstawiciela Ukrainy ds. humanitarnych i w trójstronnych kontaktach do uregulowania konfliktu na Donbasie. Bierze udział w negocjacjach na temat uwolnienia jeńców i twierdzi, że broni wyłącznie interesów państwa ukraińskiego. Wcześniej wielokrotnie politycy ukraińscy zarzucali mu jednak, że występuje w interesie Rosji i swojego przyjaciela Putina. Z całą pewnością - pisze "Ukraińska Prawda" - Medwedczuk ma też własne interesy na terytoriach okupowanych.
- Czy taki negocjator na pewno będzie zainteresowany szybkim zakończeniem konfliktu militarnego, jeśli w efekcie utraci obecne możliwości bogacenia się np. na handlu donbaskim węglem? - pytają retorycznie autorzy artykułu w "UP". Zwracają uwagę, że realizacja planu z przerzutem antracytu z Donbasu byłaby niemożliwa bez wsparcia ze strony ukraińskich urzędników, w tym bez ministra energetyki. Władza Ukrainy z zadowoleniem przepłaca za donbaski węgiel, który kompania z Hong Kongu sprzedaje jako południowoafrykański - stwierdzają.
- Dzieje się tak, bo przedstawiciele władzy mają w tym własny interes korupcyjny. Korupcja, jak widać, niesie dla kraju nie mniejsza groźbę, niż rosyjskie czołgi - konstatują autorzy artykułu Matwij Nikitin i Roman Kiriczenko.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
