Brakuje górniczej specustawy

Rozmowa ze STANISŁAWEM ŻUKIEM, prezesem Związku Pracodawców Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego

Aby móc inwestować w wydobycie surowca, górnictwu odkrywkowemu niezbędna jest społeczna akceptacja dla tego rodzaju działalności.
Myślę, że problem leży w niewiedzy i podsycaniu wrogości do odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego. To dotyczy przede wszystkim województwa lubuskiego (złoże Gubin-Brody) i Dolnego Śląska - okolic Legnicy i Lubina. Nieznajomość obecnych technologii eksploatacji złóż i działań rekultywacyjnych prowadzi do protestów, pisania różnych petycji czy nawet wprowadzania w błąd urzędników wojewódzkich i państwowych. Trzeba przyznać, że mieszkańcy Bogatyni, Bełchatowa, Konina czy Turku nie wyobrażają sobie życia bez swoich kopalń. Podobnie jest w innych krajach Unii Europejskiej, np. w Niemczech (okolice Cottbus, blisko granicy z Polską), gdzie kopalnie odkrywkowe mogą funkcjonować bez przeszkód, nawet przy obszarach Natura 2000. Ludzie mieszkający obok tych odkrywek wiedzą, że wydobycie węgla jest koniecznością, bo z niego wytwarza się prąd, który jest potrzebny w coraz szybszym rozwoju cywilizacyjnym.

Czy rodzima energetyka możne funkcjonować bez węgla?
Planowana i realizowana budowa nowych mocy wytwórczych w istniejących już elektrowniach opartych na węglu, rozwój energetyki jądrowej oraz nawet największe inwestycje w odnawialne źródła energii nie zaspokoją wzrastającego zapotrzebowania na energię elektryczną. Bardzo ważną sprawą są zapisy w Polityce Energetycznej Polski do 2030 r., mówiące o tym, iż to właśnie węgiel będzie pełnił rolę ważnego stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego. Polska posiada bardzo znaczące zasoby węgla brunatnego, a wobec uzależnienia polskiej gospodarki od importu gazu w ponad 70 proc. i ropy w ponad 95 proc., to właśnie węgiel brunatny powinien w dalszym ciągu stanowić główny surowiec energetyczny. Węgiel brunatny, z którego wytwarzana jest obecnie najtańsza energia elektryczna i którego Polska posiada ogromne zasoby, to nie wszystko, albowiem mamy również doskonałe zaplecze do jego eksploatacji w postaci wybitnej kadry naukowej, inżynieryjnej i technicznej, a także instytuty badawcze, biura konstrukcyjne i projektowe oraz zakłady specjalizujące się w budowie maszyn i urządzeń niezbędnych do eksploatacji węgla. Cały ten potencjał powinniśmy odpowiednio wykorzystać, ponieważ niesie on ze sobą nie tylko rozwój górnictwa, ale także wielu innych gałęzi gospodarki i pozwoli w większym stopniu zachować bezpieczeństwo energetyczne, uniezależniając nas od dostaw surowców z zagranicy. Kluczowym problemem dla energetyki opartej na węglu jest emisja CO2, ale dzięki zastosowaniu najnowszych technologii można ją w znacznym stopniu ograniczyć, a zapisy w pakiecie klimatycznym Unii Europejskiej nie powinny stawiać na straconej pozycji energetyki opartej na węglu, co jest bardzo ważne w szczególności dla krajów spoza starej Unii.

Czy to prawda, że bez konkretnych decyzji odnośnie przyszłości górnictwa odkrywkowego węgla brunatnego w Polsce wystarczy nam go jeszcze na 25 lat? Jakich potrzeba decyzji?
Oczywiście, że jest to prawda. Obecnie złoża surowców energetycznych nie są skutecznie zabezpieczane, co powoduje, że mogą być stracone dla gospodarczego wykorzystania. Nie zawsze lokalne "interesy gospodarcze" pokrywają się ze "strategicznymi interesami" kraju. Dlatego racja stanu - rozwój gospodarczy i bezpieczeństwo energetyczne, zachowanie krajowych miejsc pracy - przemawia za koniecznością opracowania i wdrożenia skutecznych zasad zabezpieczania wybranych złóż węgla brunatnego przed nieodwracalnym zablokowaniem tych zasobów. Dlatego wyzwaniem jest przede wszystkim skomplikowana i czasochłonna procedura formalnoprawna przy zagospodarowaniu nowych złóż. Proces ten trwa bardzo długo, nawet kilka lat. Jednym z najtrudniejszych etapów jest zmiana w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obejmująca działalność górniczą.

W jaki sposób można byłoby nadać przyspieszenia procedurom formalnoprawnym?
Dobrym pomysłem byłoby przygotowanie na szczeblu rządowym oraz przyjęcie specustawy dla całej branży górniczej na wzór ustaw drogowych lub pakietu ustaw, jakie wdrożono w Polsce przed piłkarskimi mistrzostwami Euro 2012. Chronimy różne dobra, na przykład przyrodę, ale to nie wyklucza konieczności ochrony bogactwa narodowego, jakim są kopaliny, czyli w naszym przypadku węgiel brunatny. Te sprawy powinny być rozstrzygane na szczeblu krajowym. Nie może tak być, że pojedyncza gmina chce lub nie chce ochrony lub wykorzystania jakiegoś złoża. Przykładem jest Legnica, gdzie są zlokalizowane i udokumentowane złoża węgla brunatnego, które przy intensywnym wydobyciu ok. 25 mln ton rocznie wystarczą na 200 lat. To doskonały zasób energii, ale okazuje się, że protest jednej gminy może to wszystko zmarnować. W ten sposób niewielka społeczność decyduje o bogactwie narodowym, które powinno być wspólne. Węgiel jest naszym polskim dobrem narodowym, które wymaga szczególnego traktowania.

Przed jakimi wyzwaniami stoi polskie górnictwo węgla brunatnego?
Do podstawowych wyzwań górnictwa odkrywkowego na najbliższe lata trzeba zaliczyć m.in. zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju poprzez możliwość dostarczenia odpowiedniej ilości i jakości tego paliwa. Od możliwości pokrycia zapotrzebowania na ten surowiec uzależnione jest bezpieczeństwo energetyczne Polski. Zresztą bezpieczeństwo energetyczne jest obecnie jednym z głównych priorytetów polityki gospodarczej wielu krajów Unii Europejskiej. Dynamiczny wzrost gospodarczy Polski sprawia, że zapotrzebowanie na surowce energetyczne znacząco wzrasta i będzie nadal rosło. Niestety wiele jest również zagrożeń dla dalszego rozwoju górnictwa odkrywkowego. Są to przede wszystkim ograniczenia wynikające z realizacji w UE polityki "ekologicznego" rozwoju, co szczególnie utrudnia pozyskiwanie nowych złóż pod eksploatację odkrywkową.

Czy warto inwestować w kopalnie węgla brunatnego?
Uważam, że dotychczasowe osiągnięcia eksploatacyjne i wyniki ekonomiczne związane z wykorzystaniem węgla brunatnego w energetyce najlepiej dowodzą, że jest to paliwo przede wszystkim strategiczne, odgrywające znaczącą rolę w pokrywaniu potrzeb energetycznych Polski. Węgiel brunatny jest obecnie najtańszym nośnikiem energii. Pochodzący z lokalnych źródeł, pozwala unikać wysokich kosztów transportu, co czyni go atrakcyjnym pod względem ekonomicznym. Niskie koszty wytwarzania energii elektrycznej z węgla brunatnego wskazują, że również w najbliższych latach rozwój energetyki krajowej powinien być oparty na tym surowcu.
Według posiadanych przez nas ekspertyz mogę stwierdzić, że nasze krajowe zasoby węgla brunatnego mogą pokryć zapotrzebowanie na ponad 30 proc. energii elektrycznej w okresie następnych 40-50 lat, dając także, co nie jest bez znaczenia, kilkanaście tysięcy miejsc pracy. Utrzymanie i rozwój produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego zapewni krajowej energetyce konkurencyjną pozycję na rynku energii Unii Europejskiej. Moim zdaniem strategicznym zadaniem dla polskiej energetyki musi być więc przygotowanie się do eksploatacji nowego zagłębia górniczo-energetycznego, mogącego w przyszłości zastąpić produkcję energii elektrycznej pochodzącej z dotychczas eksploatowanych złóż. Najlepiej nadającymi się do górniczego zagospodarowania są złoża: Złoczew, Gubin-Brody, Poniec-Krobia czy największe złoże - Legnica.
Bezpieczeństwo energetyczne kraju wymaga dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia w energię, przy utrzymaniu istotnej roli krajowych paliw stałych. Ze względu na niewielkie zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego oraz coraz trudniejsze warunki eksploatacji i znaczące koszty pozyskiwania węgla kamiennego, krajowa baza surowców energetycznych musi być nadal uzupełniana węglem brunatnym, spełniającym kryteria ekonomicznej konkurencyjności.
W Polsce branża węgla brunatnego i związana z nią energetyka jest nowoczesna i opiera swoje funkcjonowanie na najnowszych rozwiązaniach naukowych, projektowych i eksploatacyjnych. Elektrownie dzięki wdrażaniu nowych rozwiązań osiągają wysoką sprawność pozyskiwania energii. Prowadzone i planowane do przeprowadzenia działania zapewniają spełnienie warunków ochrony środowiska, w tym odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej. Istotnym dowodem potwierdzającym możliwości uczynienia węgla brunatnego bardziej "przyjaznym" dla środowiska jest fakt, że pozostaje on istotnym surowcem energetycznym w Niemczech, Grecji czy Australii, choć przepisy dotyczące ochrony środowiska są w tych państwach bardzo restrykcyjne.

Jaką rolę w branży węgla brunatnego odgrywa Związek Pracodawców Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego i jakie cele mu przyświecają?
Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego jest samorządnym i niezależnym związkiem pracodawców. Jego podstawowym zadaniem jest ochrona praw i reprezentowanie interesów zrzeszonych w nim członków wobec organów władzy państwowej oraz samorządowej. Celem Porozumienia jest podejmowanie wszelkich działań na rzecz wszechstronnego rozwoju przemysłu węgla brunatnego, wielokierunkowego wykorzystania kopaliny głównej i kopalin towarzyszących oraz zmniejszenia ujemnych skutków działalności górniczej na środowisko. Członkami PPWB są polskie kopalnie węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwa i biura projektowe pracujące na rzecz górnictwa węgla brunatnego. Wspomnę jeszcze, że Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego jest członkiem Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Węgla Kamiennego i Brunatnego Euracoal.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.