Przesłanie Świąt Bożego Narodzenia jest uniwersalne w całej swej rozciągłości. Z historycznego faktu zbawczego wychodzi bowiem wezwanie, apel, do którego mogą się przyznać wszyscy. Czyż nie potrzeba nam wszystkim lepszych rodzin? Czyż nie bardziej powinniśmy się troszczyć o dzieci, ubogich, zapomnianych, poniżanych czy pogardzanych? - stwierdza w rozmowie z Trybuną Górniczą biskup sosnowiecki Grzegorz Kaszak...
Czym jest Boże Narodzenie dla wierzących wiadomo. A czym są święta Bożego Narodzenia nie tylko dla wierzących?
Jako chrześcijanie świętujemy 25 grudnia przyjście na ziemię jednorodzonego Syna Boga - Jezusa Chrystusa, który w tajemnicy wcielenia pokazuje najgłębszą solidarność Boga z człowiekiem, tak wielką, że On - Bóg przyjmuje ludzkie ciało jako coś swojego. To oznacza z jednej strony, jak bardzo człowiek jest bliski Bogu, a z drugiej - jak Bóg jest bliski każdemu człowiekowi. W drugiej warstwie znaczeniowej Święta Bożego Narodzenia to święta rodziny, święta najsłabszych, święta najbardziej potrzebujących, święta bliźnich, innych, którzy czasem są obcy, a powinni nam być bliscy. Myślę, że właśnie te znaczenia i to przesłanie, wynikające z wydarzenia stricte religijnego, mogą i powinny być aktualne dla wszystkich.
A na ile przesłanie Świąt Bożego Narodzenia jest uniwersalne?
Przesłanie Świąt Bożego Narodzenia jest uniwersalne w całej swej rozciągłości. Z historycznego faktu zbawczego wychodzi bowiem wezwanie, apel, do którego mogą się przyznać wszyscy. Czyż nie potrzeba nam wszystkim lepszych rodzin? Czyż nie bardziej powinniśmy się troszczyć o dzieci, ubogich, zapomnianych, poniżanych czy pogardzanych? To są w sposób oczywisty pytania retoryczne. Myślę, że wszyscy powiedzą: Tak, trzeba! Te święta są więc - można powiedzieć - najbardziej ludzkie, uniwersalne, bo wartości, jakie z sobą niosą: podkreślenie znaczenia pięknego człowieczeństwa, wzajemnej solidarność i wynikającej z prawa naturalnego rodzinności, sprawiają, że przesłanie jest aktualne i możliwe do przyjęcia przez wszystkich, także przez ludzi przyznających się do innych tradycji religijnych czy kulturowych.
Raczej jednak można mówić o desakralizacji Świąt Bożego Narodzenia, zważywszy że we współczesnej Polsce bardziej donośna zdaje się być ich komercjalizacja w rodzaju świątecznych elementów w hipermarketach, widocznych już tuż po Wszystkich Świętych, niż uniwersalizm w tych świętach tkwiący?
Tak. Komercjalizacja, właściwa naszym czasom, nie sprzyja głębokiemu przeżyciu świąt. Narzekamy na to niemal wszyscy. Nachalność komercjalizacji wszystko spłyca i trywializuje, zachęca i skłania, aby zatrzymać się tylko na tym, co na wierzchu. To realne zagrożenie i przeszkoda, ale mimo tego, a nawet wbrew temu możemy dać odpór tym trendom, bo nadal pozostajemy ludźmi wolnymi. Komercjalizacja jest jak pokusa, której człowiek może ulec albo w swej wolności ją odrzucić.
To jak w takiej sytuacji zachować tradycję, jak ją chronić przed tym wszystkim, co sprowadzać może Boże Narodzenie do dwóch dni wolnych od pracy i prezentów pod choinką? Jest na to sposób?
Zachować tradycję to znaczy kultywować wszelkie wypracowane przez pokolenia zwyczaje i obrzędy. Każdy z nich ma swój głęboki sens i znaczenie. Najprościej mówiąc: zachować tradycję to nie rezygnować łatwo ze zwyczajów, a czasem się to zdarza, jak choćby przy okrajaniu rytuału wieczerzy wigilijnej z czytania Pisma Świętego czy wspólnego śpiewu kolęd i rodzinnej modlitwy. Był czas, że te i inne zwyczaje pomagały zachować tożsamość kulturową Polaków pod zaborami czy w czasie okupacji. To niby niewielkie znaki i gesty, ale mające takie wielkie znaczenie...
Z tym że kiedyś śpiewało się kolędy nie tylko w kościele, ale i w domach, przy stole. Pewnie gdzieś ten zwyczaj przetrwał, ale dlaczego się zmarginalizował lub zmarginalizowanym został?
Polacy nadal lubią śpiewać kolędy. Słychać to w kościołach, kiedy śpiew zgromadzenia liturgicznego w czasie bożonarodzeniowym brzmi szczególnie doniośle. Rozmawiamy w czasie licznych spotkań wigilijnych czy to w szkołach, w zakładach pracy, czy w urzędach. W tych, w których dane mi było uczestniczyć, zawsze był czas na kolędowanie. Myślę, że w niektórych domach też śpiewa się kolędy. Na pewno jednak śpiewa się rzadziej. Czemu? Pewnie wielu woli słuchać, a dziś takich możliwości jest bez liku.
Najważniejszym świętem dla chrześcijaństwa jest Wielkanoc. Tymczasem można odnieść wrażenie, że jest nim Boże Narodzenie. Ktoś mi kiedyś chciał wytłumaczyć, że nie byłoby śmierci na krzyżu, gdyby nie było narodzin w grocie.
To tylko wrażenie. Święta Wielkiej Nocy nie są jedynie otoczone tak wielką liczbą zwyczajów, stąd może czasem powstawać wrażenie - myślę, że trochę mylne - iż są dla kogoś ważniejsze. Myślę, że polscy katolicy mają w tej kwestii wystarczającą jasność.
A co do tego kiedy i gdzie narodził się Jezus? Nie byłoby dobrze wiedzieć, że grudniowa data jest czysto umowna, bo faktyczna to...
Historyczność narodzin Pana Jezusa jest bezwzględnie udowodniona. Co do daty, dokładnej nie znamy. Biedna Rodzina z Nazaretu nie przyciągała uwagi współczesnych jej historyków. Co zatem wiemy? Jest raczej pewne, że Chrystus urodził się w miesiącu grudniu. Skąd to akurat wiemy? Bo spisy ludności odbywały się w Cesarstwie Rzymskim właśnie w tym miesiącu. Co do roku, mamy trochę zamieszania. W 525 r., kiedy mnich Dionizy Mały ustalał nową rachubę czasu, mierząc ją od roku narodzin Chrystusa, popełnił błąd. Uznał, że Chrystus urodził się w 754 r. po założeniu Rzymu. Pomylił się o sześć-siedem lat. Prawdziwie więc Pan Jezus narodził się siedem lat p.n.e. Skąd dzień 25 grudnia? Racje były teologiczne, ale jak wspomniałem wyżej, także historyczne. 25 grudnia to dzień zimowego przesilenia, w którym zwycięża słońce. Chrystus był często określany przez pierwszych chrześcijan jako Wschodzące Słońce.
Wesołych Świąt Bożego Narodzenia - tradycyjna formułka. Czego poza wesołością powinniśmy sobie w te święta życzyć?
Przede wszystkim byśmy na co dzień byli tak bliscy Bogu jak On jest blisko nas, czego dowodzi właśnie Boże Narodzenie, a wtedy wszystko będzie dobrze. Spełni się nasze największe marzenie, a jest nim marzenie o szczęściu.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
