Zwiększyć konkurencyjność, nie stracić potencjału

Polska energetyka opiera się w ponad 80 proc. na węglu, z czego w 53 proc. na węglu kamiennym. Jest to surowiec, który gwarantuje Polsce długookresowe bezpieczeństwo energetyczne - stwierdza w rozmowie z Trybuną Górniczą wicepremier, minister gospodarki Janusz Piechociński...

Panie Premierze, analizując wyniki górnictwa węgla kamiennego w ostatnich latach, można odnieść wrażenie, że sektor podąża po swoistej sinusoidzie. Pod koniec ub.r. branża osiągnęła ponadmiliardowy zysk, po 9 miesiącach 2013 r. ma ponad 70 mln straty. Jak to jest z polskim górnictwem?
Chciałbym podkreślić, że sytuacja górnictwa węgla kamiennego w Polsce jest mocno związana z kondycją rynków zarówno europejskich, jak i światowych. Jeżeli następuje wzrost gospodarczy, poprawia się także sytuacja sektora. Jeśli mamy do czynienia z kryzysem, odczuje go także branża. Od 2012 r. na polskim rynku występuje nadpodaż węgla. Jest ona spowodowana przede wszystkim spowolnieniem gospodarczym w ostatnich latach oraz importem tańszego surowca głównie z Europy Wschodniej. Ponadto na rynkach europejskich popyt na węgiel nadal jest ograniczony. W konsekwencji obserwujemy dalszy spadek cen surowca w portach Europy Zachodniej, co z kolei wpływa na wielkość transakcji oraz koszty węgla u polskich producentów. W ciągu 9 miesięcy br. wydobycie węgla w kraju było o ok. 3,3 proc. niższe niż w analogicznym okresie 2012 r. Sprzedaż surowca wzrosła z 52 mln t na przestrzeni 9 miesiący 2012 r., do 55,3 mln t. Sprzedaż krajowa ukształtowała się na zbliżonym poziomie, natomiast eksport wzrósł o ok. 67 proc., do 8,4 mln t. Największy wzrost sprzedaży odnotowały JSW oraz KW. Wielkość zapasów węgla na koniec września br. wyniosła 8 mln t, z czego aż 5,9 mln t zalega w Kompanii. Spowodowane jest to m.in. zbyt małą ilością podstawianego przez przewoźników taboru kolejowego, niezbędnego do wysyłki zakontraktowanego węgla. Wielkość importu węgla kamiennego do Polski w okresie 9 miesięcy br. wyniosła ok. 7,3 mln t wobec 7,2 mln t w tym samym okresie roku ubiegłego. Poprzez podniesienie kondycji polskich kopalń chcemy zmniejszać import węgla.

W najtrudniejszym położeniu jest oczywiście Kompania Węglowa. Czy w Pana opinii sytuacja tej spółki wymaga od jej zarządu odważnych decyzji? Czy zarząd może liczyć na poparcie właściciela?
Jak już wspomniałem, przyczyn kłopotów górnictwa należy upatrywać w czynnikach zewnętrznych, takich jak spowolnienie gospodarcze, nadpodaż i spadające ceny węgla na rynkach światowych oraz w imporcie do Polski tańszego węgla z Europy Wschodniej. W obecnej sytuacji konieczny jest przede wszystkim postęp w dziedzinie wzrostu efektywności gospodarowania, a zwłaszcza w kształtowaniu poziomu kosztów, aby zwiększyć konkurencyjność cenową polskiego węgla. Kompania Węglowa pracuje nad programem restrukturyzacyjnym na lata 2014-2020, który zgodnie z przyjętym harmonogramem przedstawiony został już stronie społecznej. Jego założenia ukierunkowane są przede wszystkim na utrzymanie jak największej liczby miejsc pracy i wywiązanie się z porozumień zawartych ze stroną społeczną, gwarantujących zatrudnienie pracownikom dołowym i pracownikom zakładów przeróbki mechanicznej węgla do 2015 r. Pamiętajmy również, że KW, utworzona w wyniku realizacji rządowego programu restrukturyzacji górnictwa, przejęła nieumorzone zobowiązania spółek węglowych, z których powstała. Łączna wielkość tych zobowiązań wyniosła 3,9 mld zł. W ciągu 10 lat działalności spółka uregulowała aż 3,5 mld zł, z czego ze środków własnych ok. 1,7 mld zł. Do spłaty do końca 2015 r. pozostało 379,2 mln zł, które w całości zostaną pokryte środkami własnymi. Co ważne, mimo restrukturyzacji i znacznego ograniczenia potencjału produkcyjnego, spółka nadal utrzymuje wiodącą pozycję na rynku dostawców węgla energetycznego, obsługując ponad 50 proc. rynku krajowego. Nie tylko dla Kompanii Węglowej ważne jest, aby w procesie restrukturyzacji energetyki nie wytracać potencjału i popytu na węgiel. Stąd moja determinacja w budowie nowych bloków Opole 5 i 6 oraz elektrowni w Jaworznie. Poprzez partnerstwo z kapitałem azjatyckim możliwa będzie budowa na nieruchomościach Kompanii Węglowej nowej elektrowni na Śląsku. Interweniujemy także w regulacji energetycznej, aby racjonalnie dysponować mocami energii w energetyce opalanej węglem brunatnym. Wspieramy też Jastrzębską Spółkę Węglową w jej projektach poszukiwania bazy dla zwiększenia produkcji koksu i eksportu. Podjęliśmy również pilne interwencje w zakresie wywozu węgla ze Śląska, szczególnie węgla detalicznego.

W 2015 r. przestaje obowiązywać "Strategia dla górnictwa węgla kamiennego". Czy zastąpi ją inny dokument wskazujący przyszłość branży?
"Program działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007-2015" nadal obowiązuje. W Ministerstwie Gospodarki prowadzimy prace nad Nową Polityką Energetyczną (NPE), a górnictwo węgla kamiennego jest jednym z jej elementów. Jako horyzont czasowy przyjęliśmy rok 2050, kierując się terminami najnowszych dokumentów programowych UE, dotyczących problematyki energetycznej i klimatycznej.

Prawie dwa miesiące temu w Katowicach premier Donald Tusk zakomunikował renesans węgla. Jakie działania pójdą w ślad za tą deklaracją?
Polska energetyka opiera się w ponad 80 proc. na węglu, z czego w 53 proc. na węglu kamiennym. Jest to surowiec, który gwarantuje Polsce długookresowe bezpieczeństwo energetyczne. Renesans węgla jest pojęciem dość szerokim, a jako jeden z jego elementów należy wymienić poprawę efektywności produkcji, wykorzystania oraz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw. Aby powyższe warunki mogły zostać spełnione, spółki muszą dokonać szczegółowej analizy aktualnej sytuacji wewnętrznej oraz podjąć wiele działań, które poprawią podstawowe wskaźniki techniczno-ekonomiczne. To symboliczne odrodzenie węgla musi być także rozumiane jako systemowa i powszechna zmiana podejścia do wykorzystania oraz postrzegania surowca. Nowoczesna gospodarka, ukierunkowana na dynamiczny wzrost z jednoczesnym poszanowaniem środowiska, to gospodarka niskoemisyjna, a nie niskowęglowa. Kluczem zatem jest ograniczenie niekorzystnego wpływu spalania węgla, np. poprzez zastosowanie nowoczesnych, czystych technologii i zwiększenie efektywności tego procesu.

Podczas inauguracji niedawnego Szczytu Węgla i Klimatu powiedział Pan, iż obecna sytuacja sektora energetyki węglowej w Polsce powinna być postrzegana jako szansa dla naszego kraju na odegranie roli europejskiego lidera w zakresie rozwoju czystych technologii węglowych. Jak zrealizować to założenie?
Działania na rzecz rozwoju wysokosprawnych i niskoemisyjnych technologii węglowych zmieniają sposób postrzegania węgla, który może stać się paliwem względnie neutralnym dla środowiska, akceptowalnym i wspieranym na forum UE, spełniającym restrykcyjne unijne normy środowiskowe. Dla Polski jest to ogromne pole do działania oraz szansa na rozwoj innowacyjności i poprawę konkurencyjności całej gospodarki. W odniesieniu do czystych technologii węglowych najbardziej perspektywicznymi są w mojej ocenie np. technologie zgazowania węgla i przeróbki na paliwa płynne. W dłuższej pespektywie czasowej można mówić także o synergii węglowo-jądrowej, tj. połączeniu pracy elektrowni węglowych z możliwościami jądrowych reaktorów wysoko-temperaturowych. Pozwoli to uzyskać bazę do ekologicznej produkcji energii elektrycznej, ciepła oraz karbochemii. Wyzwania pakietu energetyczno-klimatycznego, które stoją przed Polską, krajem w znacznym stopniu uzależnionym od węgla w produkcji energii elektrycznej i ciepła, rodzą potrzebę ścisłej współpracy rządu, środowisk naukowych i przemysłu. W tym kontekście niezwykle ważnym wydarzeniem było otwarcie 14 maja br. Centrum Czystych Technologii w Katowicach. Jego celem jest utworzenie jednego z wiodących europejskich ośrodków badawczych oraz rozwój know-how. Unikalna infrastruktura badawcza Centrum, na którą składać się będą m.in. instalacje demonstracyjne, pozwoli na wykonywanie badań podstawowych, realizację prac badawczo-rozwojowych i demonstracyjnych, dotyczących perspektywicznych technologii wykorzystania węgla. Konsorcjum Naukowo-Przemysłowe Zgazowanie Węgla, zawiązane w maju 2010 r. w odpowiedzi na konkurs ogłoszony przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, opracowuje technologię zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii elektrycznej. Projekt ten jest jednym z czterech zadań badawczych finansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych pt. "Zaawansowane technologie pozyskiwania energii". Zgazowanie węgla realizowane będzie w warunkach czynnego zakładu górniczego w kopalni Wieczorek, należącej do Katowickiego Holdingu Węglowego, i potrwa do 2015 r. Wartość całego projektu to 89 mln zł, z czego 80 mln zł pochodzi z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, a 9 mln zł od partnerów przemysłowych (KHW, KGHM, Tauron, PKE, PKW, ZAK). W styczniu 2014 r. planowane jest rozpoczęcie zgazowania parceli na głębokości ok. 600 m. Właśnie dzięki takim inwestycjom i współpracy nauki z przemysłem zmiany w sektorze energetyki węglowej postrzegam jako szansę, a nie zagrożenie dla naszej gospodarki.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.