Jakie recepty na rentowność?

Aby polskie górnictwo było efektywne, potrzeba lepszej organizacji czasu pracy oraz uproszczenia systemów wynagrodzeń...

Pytanie, czy zużywany w naszym kraju węgiel będzie pochodził z polskich kopalń, czy z importu, nurtuje nie tylko prof. Macieja Kaliskiego, dyrektora Departamentu Górnictwa w Ministerstwie Gospodarki. Jednak prof. Kaliski jest przeświadczony, że jest to pytanie fundamentalne dla polskiej gospodarki.

- Wszystkie analizy wskazują, że podaż węgla w najbliższej przyszłości może być zagrożona. Popyt ze strony energetyki do roku 2050 będzie wynosił 44 mln t. Jeżeli niczego nie zrobimy, to Śląsk, łącznie z Bogdanką, będzie w stanie wydobyć tylko 22 mln t. Decyzje zapadające teraz wpłyną na przyszłość górnictwa - grzmi prof. Kaliski.

O potrzebie reform przekonany jest także prof. Jerzy Buzek, którego rząd firmował reformę górnictwa z lat 1998-2002.

Podstawowym problemem, z którym borykają się od lat polscy producenci węgla kamiennego, jest kwestia kosztów. Jak wskazuje Oktawian Zając z The Boston Consulting Group, koszty w polskim górnictwie na przestrzeni ostatnich 10 lat rosły średniorocznie o 9 proc. - trzy razy szybciej niż inflacja i szybciej niż przychody ze sprzedaży węgla. Jednak najświeższe dane odnośnie sytuacji sektora pokazują, że trzeci kwartał 2013 przyniósł zmianę: działania podjęte przez spółki węglowe przekładają się na liczby. - Dzięki zmniejszeniu kosztów usług obcych oraz materiałów i energii udało się zatrzymać wzrostowy trend - utrzymuje ekspert, który zaznacza, że nie ma pewności, czy będzie to trwała tendencja.

Dostosować się do świata
Zając zgadza się, że każda z górniczych spółek w walce z kosztami potrzebuje dedykowanych dla siebie rozwiązań. Jednocześnie wskazuje na pewne zjawiska dotyczące całej branży.

- Efektywność operacyjną można osiągnąć np. poprzez poprawę wykorzystania czasu pracy maszyn. W Polsce kombajn ścianowy pracuje przez 10-20 proc. możliwego czasu, tymczasem konkurujemy z firmami, w których kombajny pracują przez 60-70 proc. czasu - podaje przykład.

- Dane dotyczące obniżki kosztów, płynące z sektora po trzech kwartałach, to światło w tunelu, ale nie możemy liczyć na rynek i na to, że uratuje nas wzrost cen węgla. To nasze górnictwo musi dostosować się do świata, a nie na odwrót - podsumowuje.

Oszczędności w praktyce
Branża górnicza poszła tą drogą już wiele miesięcy temu. Od połowy 2012 r. procesy ograniczenia kosztów, przynoszące oszczędności rzędu 800 mln zł rocznie, wdrażane są w Kompanii Węglowej.

- Rok do roku obcięliśmy koszty o 15 proc. Ale cena każdej sprzedanej tony jest w tym roku niższa o 50 zł. Żadne metody ograniczenia kosztów nie są w stanie dogonić takiej różnicy w cenie - mówi Marek Uszko, wiceprezes Kompanii Węglowej.

Sukcesem w dziedzinie cięcia kosztów może pochwalić się również Katowicki Holding Węglowy.

- Rok 2013, pomimo skrajnie niekorzystnych warunków otoczenia, a zwłaszcza polityki sektora energetyki zawodowej, kończymy sukcesem. Mamy dodatni wynik ekonomiczny, mamy płynność finansową, zrealizowaliśmy inwestycje i przygotowaliśmy front eksploatacyjny na kolejne lata. Osiągnęliśmy to dzięki lepszemu zarządzaniu ryzykiem i lepszemu zwymiarowaniu problemów, wynikających ze skojarzonych zagrożeń naturalnych. Po drugie zwiększyliśmy efektywność i wydajność, więc zminimalizowaliśmy koszty, a po trzecie dostosowaliśmy strukturę produkcji i sprzedaży do oczekiwań rynku poprzez zwiększenie wypadu grubych i średnich sortymentów i zmniejszenie produkcji miałów, które nie cieszą się takim powodzeniem. Pomimo że proces negocjacji z energetyką zawodową pokazuje, że rok 2014 będzie równie trudny, ponieważ oczekiwania energetyki schodzą poniżej cen parytetu importowego, a więc nie mają żadnego odniesienia do realiów, to sukces w roku przyszłym uważam za całkowicie możliwy - dzieli się refleksją Roman Łój, prezes Holdingu.

Jego wysokość układ
O ile spółkom węglowym udaje się ograniczać koszty produkcji w wielu obszarach, to właściwie nigdzie oszczędności nie dotyczą kosztów pracy. Tymczasem większość zobowiązań spółek węglowych wobec pracowników wynika z historycznych już dzisiaj zapisów w układach zbiorowych pracy.

- W wielu spółkach element motywacyjny wynagrodzenia, zależny od efektywności, ma wagę mniejszą niż 5 proc. To nie motywuje - zwraca uwagę Oktawian Zając.

Również prof. Kaliski za obszar, który należy zrestrukturyzować, uważa koszty pracy, w przypadku KW sięgające już 65 proc.

- Tak dalej nie da się funkcjonować. Przypomnę, że dla całej branży koszty tzw. węgla emeryckiego wynoszą ponad 355 mln zł rocznie. Mamy 235 tys. emerytów, których trzeba zaopatrzyć we wszystkie zobowiązania z poprzedniego systemu. Zobowiązania długoterminowe, na które zostały utworzone rezerwy w spółkach, tylko z tytułu węgla emeryckiego wynoszą blisko

3 mld zł. Jestem przeciwny temu, żeby odbierać prawa nabyte, ale trzeba się zastanowić wspólnie ze stroną społeczną, czy nowo przyjmowani do pracy mają z tych przywilejów korzystać. Bo kto, gdy za 30 lat kopalnia się "skończy", będzie te zobowiązania płacił? My wszyscy!

Z kolei w opinii Romana Łoja płace górników dołowych i pracowników powierzchni powinny być silnie zróżnicowane.

- Referent w KHW, KW czy urzędzie miasta wykonuje dokładnie tę samą pracę i nie ma podstaw, żeby obciążać fundusz płac, który musi mieć element motywacyjny, elementami wsparcia. Musimy uprościć system wynagradzania i jak najszybciej uporządkować wszystkie jego nieperiodyczne składniki, które są demotywujące dla reszty załogi - argumentuje prezes KHW.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.