Cała dotychczasowa debata o surowcach dotyczyła bezpieczeństwa energetycznego. Temat ten omawiano już na wszystkie sposoby. Zajmowały się nim parlament, rząd i media, które poświęciły mu w ostatnich latach setki stron druku i dziesiątki godzin na wizji i fonii. Nie energetyczne surowce pomijano, może z wyjątkiem rud miedzi, ze względu na finansowe znaczenie firmy, która je eksploatuje.
Tymczasem inne surowce są równie ważne dla gospodarki kraju. To, że mamy ich pod dostatkiem, sprawia, że nie są one dostrzegane, cenione i zauważone. Ta sytuacja ma się zmienić.
Pierwszą "jaskółką" była w tej sprawie konferencja pt. "Bezpieczeństwo surowcowe Polski", która odbyła się 10 października w Państwowym Instytucie Geologicznym (PIG) w Warszawie pod patronatem wicepremiera i ministra gospodarki Janusza Piechocińskiego. Jej celem było przygotowanie założeń i postulatów związanych z unijną strategią zarządzania surowcami mineralnymi. Kraje członkowskie albo już sporządziły narodowe strategie bezpieczeństwa, albo są w trakcie ich opracowywania. Do tych ostatnich należy Polska. Pod egidą Ministerstwa Gospodarki powstanie dokument rządowy, który ma przełożyć na język prawa postulaty od dawna formułowane przez środowisko geologów, górników i menedżerów przemysłu surowcowego.
Spotkanie zgromadziło dużą liczbę uczestników - ponad 110 osób - reprezentujących pełny przekrój środowiska i zainteresowanych resortów. Byli przedstawiciele administracji rządowej z Ministerstw Gospodarki, Środowiska, Spraw Zagranicznych, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, delegaci NFOŚiGW, pracownicy instytutów naukowo-badawczych i ośrodków akademickich, koncernów surowcowych i energetycznych, biur projektowych, kancelarii prawnych, niezależnych agencji analitycznych i stowarzyszeń pracodawców.
Jako pierwszy zabrał głos minister Piotr Woźniak. W telegraficznym skrócie przedstawił wady dotychczasowej polityki resortu w dziedzinie zarządzania surowcami, zarówno energetycznymi, jak i nieenergetycznymi, oraz założenia nowego podejścia do zagadnienia. Przekazał szereg informacji ważnych dla uczestników konferencji, budzących jednak kontrowersje, co ujawniło się w trakcie obrad. Jeden z kierunków mocno akcentowanych przez ministra dotyczył zwiększenia roli państwa w sektorze surowcowym, m.in. dyscyplinowania właścicieli koncesji źle wywiązujących się z wykonywania zadań geologicznych. Poinformował również o planie, uzgodnionym już z Ministerstwem Finansów, gwarantującym przepływ części środków wypracowanych przez przemysł surowcowy do ośrodków naukowo-badawczych.
Przewodniczący PPTSM (Polska Platforma Technologiczna Surowcó Mineralnych) prof. Jan Kudełko przedstawił referat pt "Udział platform surowcowych w kreowaniu polityki surowcowej UE i Polski". Dowiedzieć się można z niego było o nowych narzędziach wspólnoty, którymi są platformy technologiczne. Zrzeszają one przedstawicieli poszczególnych branż, którzy uzgadniają swoje postulaty i prowadzą lobbing polityczny na rzecz ich realizacji. Przedstawił historię Polskiej Platformy Technologicznej Surowców Mineralnych, którą w 2011 r. założyło 27 podmiotów, wśród nich Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Główny Instytut Górnictwa, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kompania Węglowa SA, Uniwersytet Wrocławski, KGHM Polska Miedź SA, Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław SA i Związek Pracodawców Polska Miedź. W Radzie Sterującej PPTSM działa m.in. PIG-PIB.
Prof. Jerzy Nawrocki przedstawił referat omawiający rolę Państwowej Służby geologicznej w zapewnieniu bezpieczeństwa surowcowego. Zapoznał zebranych z dokonaniami służby i niektórymi narzędziami, które umożliwiają realizację tego celu - bazami danych, modelami 3D, laboratoriami badawczymi i modernizowanymi właśnie archiwami dokumentów i próbek geologicznych. Jako przykłady prac wytyczających nowe kierunki poszukiwań surowcowych wymienił opracowania, obrazujące niezagospodarowane złoża Cu-Ag, Zn-Pb, i realizowany ostatnio projekt z dziedziny REE (Rare Earth Elements - metale ziem rzadkich).
W części dotyczącej meritum spotkania radził skorzystać z doświadczeń państw, w których strategie bezpieczeństwa surowcowego już powstały. Omówił modelowe, jego zdaniem, fińskie opracowanie, które powstało w ograniczonym zespole autorów, przy walnym udziale służby geologicznej.
Prof. Krzysztof Szamałek, jako ostatni z mówców w tej części konferencji, przedstawił własną wizję dojścia do polskiej wersji strategii surowcowej, opierającą się na trafnym przewidywaniu przyszłości i ciągłej weryfikacji przyjętych założeń. Zauważył przy tym, że pełna realizacja pierwszego postulatu jest z natury rzeczy niemożliwa, ale zachęcił do prób uwzględniających najnowsze trendy: biohydrometalurgię, podziemne zgazowanie, zielone i zurbanizowane górnictwo oraz eksplorację zasobów oceanicznych.
Po części referatowej wywiązała się debata. Tematem, który najczęściej się w niej przewijał, była ochrona złóż. Przedstawiano liczne przykłady zniszczenia złóż surowców przez urbanizację i budowę infrastruktury liniowej. Jako przyczynę utraty dostępu do kopalin wymieniano najczęściej zaniechania państwa w dziedzinie planowania przestrzennego w skali kraju, a samorządów w skali regionalnej. Odnotować należy, że uderzano się również we własne piersi, wskazując na bezwład i uśpienie branży, niedomagającej się stanowczo i we właściwym czasie rezerwacji cennych terenów. Poseł Tadeusz Arkit zauważył, że ochrona złóż wymaga regulacji w odrębnej ustawie.
Wiele uwagi poświęcono niejasnym ramom prawnym, w których ma powstać dokument rządowy. Wątpliwości budził też podział zadań i kompetencji pomiędzy resortami, które powinny współdziałać przy tworzeniu dokumentu. Niejasności rozwiewał dyrektor Zbigniew Kamieński z Ministerstwa Gospodarki, wyjaśniając, że jego resort podjął się koordynacji prac.
Dyskusję podsumował prof. Nawrocki, który stwierdził, że środowisko jest gotowe do wspomagania prac rządowych, a koordynatorem merytorycznym z ramienia branży powinna być Polska Platforma Technologiczna Surowców Mineralnych oraz Państwowa Służba Geologiczna jako koordynator wykonawczy. Jak jednak zaznaczył, problemem głównym jest uzgodnienie działań pomiędzy resortami odpowiedzialnymi za opracowanie dokumentu, stworzenie ram prawnych i organizacyjnych, zasad finansowania oraz jak najszybsze przystąpienie do faktycznych prac nad jego opracowaniem.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
