Za przyczyną szybko rozwijających się Chin uwaga świata coraz bardziej koncentruje się na Azji Wschodniej i na obszarach do niej przyległych. Najważniejszym z nich jest Syberia, która zarówno powierzchnią, jak i bogactwami przewyższa Chiny. Coraz większe zainteresowanie tego kraju syberyjskimi surowcami jest naturalne, jako sąsiada, który je potrzebuje.
Doceniając siłę chińskiej gospodarki zbyt często deprecjonuje się rosyjski wkład w cywilizację i uprzemysłowienie tej krainy. Jest to o tyle łatwe, że na przeszkodzie do wykorzystania jej niezmierzonych dotąd zasobów naturalnych stoi nie tylko brak kapitałów, ale przede wszystkim ogromne odległości i niezwykle surowy klimat podbiegunowych obszarów tej krainy.
W dolnym biegu Leny znajduje się biegun zimna - Ojmiakon, gdzie temperatura spada do -72 stopni Celsjusza. Ziemia jest tu przymarznięta do głębokości pół kilometra. Małe rzeki zamarzają do dna, a zamarzający oddech opada z szelestem w postaci lodowatego pyłu. Zima trwa tu prawie dziewięć miesięcy. Pozostają trzy - cztery miesiące względnej łagodnej pogody, kiedy można wykonywać prace budowlane, eksploatacyjne i inżynieryjne na wolnym powietrzu. Uważa się też, że Syberia dla Rosji jest surowcową kolonią, z której czerpie ona tylko zyski. Tak jest w istocie. Jednak po to aby te zyski mogły w ogóle zaistnieć trzeba było Syberię przynajmniej fragmentarycznie zagospodarować. Udział w tym dziele zarówno polskich zesłańców, jak i wybitnych uczonych, którzy z własnej potrzeby zbadali wiele struktur geologicznych tej krainy wymaga odrębnego studium. Jednym z powodów penetracji Syberii były poszukiwania złóż złota. Zostały one rozpoczęte jeszcze w wieku XVIII. Duże sukcesy osiągnęły one w wieku XIX i nadal są kontynuowane. Pośród wielu obszarów wydobycia złota na Syberii przyjrzymy się tylko trzem znaczącym obszarom jego wydobycia.
Złoto Czukotów
Najpierw złoto znaleziono na Alasce i wydobywano je, aż do północnych granic morza. Po drugiej stronie Cieśniny Beringa znajduje się Półwysep Czukocki należący już do Rosji. Podobna do Alaski budowa geologiczna powoduje, że tu też rozpoczęto intensywne wydobycie złota. Nizinny i bagnisty teren w sezonie letnim uniemożliwia tu prowadzenie robót górniczych. W zimie śnieżna pustynia niczym nie różni się od Alaski. Tu jednak ludzie są jakby inni.
Do miejscowości Pewek można dostać się samolotem. Dalej trzeba jechać samochodem. Są one przystosowane do pokonywania zimowych trudów. Napęd na cztery koła. Ogrzewana kabina. Zapasy żywności na przetrwanie. Trasa po śladach poprzedniego samochodu lub na kierunek wskazany przez GPS. Każdy musi być przygotowany, że na trasie liczącej 320 km będzie zmuszony szukać pomocy. Jeszcze się nie zdarzyło, aby jadący samochód widząc jakąś awarię nie zatrzymał się i nie udzielił pomocy. Jest to podstawowym warunkiem przetrwania w ekstremalnych warunkach klimatycznych.
W pomieszczeniach mieszkalnych, biurowych nie ma zupełnie zamków, do każdego pokoju można wejść, i nic nie ginie. Panuje wspólna życzliwość i zrozumienie, że każdy z nich może znaleźć się w trudnej sytuacji i wsparcie kompana może nawet uratować mu życie. Powoduje to, że żyje się tu zupełnie innymi prawami niż w wielkich miastach świata i Rosji.
Na terenie tym istnieje kilka kopalń zatrudniających średnio po około 250 osób. Każda z kopalń jest przedsiębiorstwem samowystarczalnym. Ma swoje zapasy żywności, warsztaty naprawcze, mieszkania i wszystko to, co potrzebne do życia. Górnicy ubrani w skórzane kurtki i takie same buty w ogóle nie odczuwają zimna. Wybierany pokład piasków złotonośnych zawiera do 2,5 grama złota na tonę urobku, choć zdarzają się też koncentracje dużo bogatsze. Występuje on na granicy wiecznej zmarzliny na głębokości około 50 m. Roboty dostosowane są do dwóch pór roku. W zimie wydobywa się zamarznięty urobek chodnikami rozmywanymi gorącą wodą. Składa się go na hałdę. Podczas trzymiesięcznej pory letniej wyrobiska są gwałtownie zatapiane. Wtedy na powierzchni przemywa się wydobyty urobek odzyskując przeciętnie około 600 kg złota z kopalni. Po cenach giełdowych odkupuje je Bank Rosji. Podczas zimy wraca się do drążenia kolejnych chodników. Są one prowadzone obok wypełnionych teraz lodem starych wyrobisk, które gwarantują utrzymanie stropu. W czasach ZSRR w miejscowych obozach (gułagi) pracowało tu ok. 3 tys. polskich zesłańców i więźniów, z których nikt już nie powrócił do kraju.
Nad Kołymą
Złoto odkryte zostało tu w 1912 roku przez Tatara handlującego skórami. Wyruszył on na trzyletnią wędrówkę, podczas której w wykopanym rowie znalazł wiele złota. Jednak wyczerpany zamarzł w nim wraz z workiem złota na plecach. Niedostępność terenu spowodowała, że naukowo-wydobywcza ekspedycja wyruszyła dopiero w 1928 roku. Grupa poszukiwawcza wysiadła na brzegu Morza Ochockiego. Kolejno w teren wyruszyły dwie ekipy. Pierwsza z nich przeszła przez przełęcz miedzy zlewiskiem Morza Ochockiego i Arktycznego i popłynęła tratwami w rejon poszukiwań. Tydzień później tym samym szlakiem wyruszyła następna grupa. Zatrzymały ją jednak w miejscu na cztery miesiące warunki atmosferyczne. Kiedy dotarła do pierwszej grupy, tamci konali już z głodu.
Trudny początek zaowocował jednak sukcesem. Rozpoznano łupkowe rozsypiska wśród których gołym okiem widać było grudki złota. Odkryto tu największe na świecie rozsypiskowe złoża złota. Ciężkie warunki klimatyczne spowodowały, że w czasach ZSRR głównymi pracownikami kopalń byli liczni więźniowie gułagów, w tym także Polacy. Dzięki ich niewolniczej pracy Kołyma stała się skarbcem ZSRR.
Proces odzyskiwania złota jest tu prosty. Rozdrobniony ciężkim sprzętem grunt przemywa się wodą. Złoto jako cięższe opada na dno i dalej już jest tylko sortowane. W tamtych czasach przy normie dziennej 15 gram złota wydobywano stąd około 70 ton kruszcu. Po roku 1957 w wyniku likwidacji gułagów jego wydobycie spadło blisko trzykrotnie. Rozwinęło się za to pozyskiwanie złota przez przygodnych jego poszukiwaczy, którzy uzyskują je tymi samymi metodami tylko na dużo mniejszą skalę. Prace w kopalni prowadzone są do pierwszych mrozów podczas których zamarza woda niezbędna do płukania złota. Ponadto, tak niskich temperatur jakie panują na Kołymie (poniżej 40 stopni C) nie wytrzymałby żaden sprzęt odpowiednio niezabezpieczony. Zimą górnicy (staratieli) pracujący w ciągu sezonu po 12-14 godzin wracają do swoich wiosek na zasłużony odpoczynek.
Obecnie trwają przygotowania do wznowienia na wielką skalę wydobycia złota. Pozostałe tu jeszcze jego zasoby ocenia się na ok. 2 tys. ton. Jednak inwestycja w budowę cywilizowanych osiedli i warunków pracy wymaga zainwestowania ok. 2,5 miliarda dolarów. Złoto jako surowiec w Rosji ma znaczenie strategiczne i obcy kapitał nie jest dopuszczany do jego wydobycia. Rosji zaś wobec wielu innych poważnych wyzwań gospodarczych na razie nie stać na tę inwestycję.
Suchoj Zaloguj
To trzeci najbardziej znany na świecie obszar wydobycia złota na Syberii. Znajduje się on ok. 100 km na północ od miasta Bodaibo, w środkowym biegu rzeki Leny, w miejscu gdzie zatacza ona łuk omijając krystaliczne wypiętrzenie podłoża. Obszar ten znany jest od połowy XIX wieku kiedy odkryto tu rozsypiskowe złoża złota. Znacznie korzystniejsze warunki klimatyczne (styczeń -21, lipiec + 18) spowodowały, że złoże to do XX wieku zostało wyeksploatowane.
Około 1960 r. geolodzy rosyjscy zaczęli w tym rejonie poszukiwać złoża macierzystego, które znaleźli w antyklinie w której centrum znajdują się najstarsze utwory krystaliczne przetykane złotem. Jego rozpoznanie powierzono jednej z australijskich spółek. Do 1971 roku odwiercono 846 otworów wiertniczych o łącznej długości 209 kilometrów oraz na dużą skalę wykonano inne roboty badawcze i górnicze. Stwierdzono, że złoże znajduje się na głębokości od 200 do 450 m. Wstępnie oceniono, że zawiera ono około 0,8 miliarda ton rudy o średniej zawartości złota 2 gramy na tonę. Co w sumie daje ok. 1600 ton złota i uważane jest za jeden z największych regionów złotonośnych na Syberii. Późniejsze badania pozwoliły na znaczne podniesienie jego zasobów do około 3 tys. ton złota i 1540 ton srebra. Budowa kopalni wymaga inwestycji w skali 1,9 miliarda euro. Podobnie jak na Kołymie Rosja nie dysponuje wystarczającymi środkami dla uruchomienia jego eksploatacji. Szereg zachodnich firm zabiega o uzyskanie licencji na eksploatację tego złoża.
Zaplecze świata
Nieprzychylne Rosji media podają, że wkrótce nastąpi tam krach surowcowy wobec intensywnej ich eksploatacji. Jest to mało prawdopodobne wobec dotychczas wstępnego tylko rozpoznania bogactw naturalnych Syberii. Chińskie sąsiedztwo i nacisk na pozyskiwanie kopalin powoduje rozwój infrastruktury komunikacyjnej na tym terenie, a w ślad za tym dalsze bardziej szczegółowe poszukiwania. Przyniosą one kolejne niespodzianki, w wyniku których Syberia stanie się górniczym zapleczem zarówno Azji, jak i świata.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
