W okresie okołobarbórkowym górnicy w pełnej gali mundurowej i przy orderach wyraźnie rzucają się w oczy i budzą zaciekawienie. Nasz sędziwy Czytelnik, od wielu lat emerytowany górnik, zadzwonił do redakcji powodowany ciekawością, czy ordery, medale i rozmaite odznaki są obecnie przypinane do munduru według jakiegoś na nowo ustalonego porządku.
Ale bywa, że i sami górnicy, szczególnie jeśli spodziewają się jakiegoś wyróżnienia, nie zawsze znają ten ład. Tym bardziej, że uregulowania w tej sprawie z czasów PRL w dużej mierze uległy dezaktualizacji. Są przy tym tacy, którzy ordery, medale i odznaki z tamtego okresu traktują jedynie w kategoriach kolekcjonerskich. Natomiast górnicy wówczas odznaczeni na ogół wciąż wysoce je sobie cenią.
Kolejność noszenia orderów i odznaczeń po 1989 r. początkowo była normowana przez wcześniejsze przepisy. W związku jednak z całkowitą zmianą systemu orderów i odznaczeń w 1992 r., kwestia kolejności została uregulowana na nowo kolejnymi rozporządzeniami prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, z których najnowsze pochodzi z 2010 r. Akt ten ustala kolejność polskich orderów i odznaczeń, wyznaczając jednocześnie ich starszeństwo. Wyjąwszy ordery najwyższych klas, noszone na wstędze, pozostałe nosi się na lewej piersi, z prawej do lewej strony.
Wśród odznaczeń najwyższe rangą są ordery, dalej krzyże, a po nich medale. Przyjmijmy więc na przykład, że górnik posiada Order Odrodzenia Polski, Krzyż Zasługi i Medal za Długoletnią Służbę. Według aktualnej precedencji, tj. reguł pierwszeństwa, takie też jest ich starszeństwo, zatem OOP przypniemy do munduru na lewej piersi jako pierwszy z prawej strony, czyli najbliżej linii guzików. Po lewej od niego znajdą się Krzyż Zasługi i Medal za Długoletnią Służbę. Każde z wymienionych odznaczeń ma jednak różne klasy i stopnie. Przy wielokrotnym odznaczeniu tym samym orderem lub medalem zazwyczaj nie nosi się ich jednak zgodnie ze starszeństwem - np. złoty, srebrny i brązowy - albowiem w takim przypadku jest zasadą, że do munduru przypina się wyłącznie ten w najwyższej posiadanej klasie. Odznaki innych polskich odznaczeń, niewskazanych w regułach starszeństwa, nosi się w kolejności ich otrzymania. Na lewej stronie piersi nosi się także odznakę honorową Zasłużony dla Górnictwa RP.
Odznaki są noszone na lewej i prawej piersi. Na lewej te w formie medali. Zasadniczo dzielą się na honorowe, pamiątkowe, naukowe i za tzw. sprawność. Tylko ustanowienie odznaki honorowej wymaga zgody prezydenta RP. Natomiast od 12 lat ustanawianie innych odznak nie wymaga zezwolenia organów administracji publicznej. W górnictwie tych odznak - tym bardziej uwzględniając te z okresu PRL - jest bez liku. Przyznają je kopalnie, związki zawodowe, stowarzyszenia inżynierskie, stacje ratownictwa górniczego itd. Nie istnieją przepisy, precyzyjnie regulujące porządek przypinania ich do munduru. Można więc przyjąć, że wyróżniony nosi je albo w kolejności otrzymania, albo sam ustala starszeństwo, odpowiednio do własnej oceny ich znaczenia.
Honor z pomocną dłonią
Wśród szerokiej gamy odznak i wyróżnień, którymi honorowani są górnicy, są m.in. medale Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego. Są przyznawane za szczególne zasługi w akcjach ratowniczych i dla rozwoju ratownictwa górniczego. Medal jest trzystopniowy: złoty, srebrny i brązowy. Nadawany jest również - większy krążek - medal CSRG, przyznawany za szczególne osiągnięcia. Wspólną ich cechą jest relief wyobrażający dwie zaciśnięte dłonie - tę wyciągniętą o pomoc i tę, która ją niesie. Od drugiej połowy lat 80. ubiegłego stulecia przyznawane są też trzystopniowe medale Centralnych Zawodów Sprawności Drużyn Ratowniczych. Prezes CSRG przyznaje również odznaki Zasłużonego Ratownika Górniczego. Są one nadawane za długoletni staż i zasługi dla ratownictwa górniczego. Napis biegnie wokół reliefu na emaliowanym tle z krzyżem maltańskim i tarczą, w środku z górniczym godłem.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
