Kraje, które eksportują surowce uważane są na świecie za półkolonialne, i zależne od importu produktów pochodzących z wysoko rozwiniętych metropolii. Przykładem tego rodzaju struktury gospodarczej jest Japonia, nie posiadająca praktycznie żadnych surowców, która wszystkie je importuje. Na ten styl gospodarki przechodzą też Chiny, tyle tylko, że w zwielokrotnionej skali.
Tymczasem państwa należące do światowej czołówki gospodarczej nie sprzedają swoich surowców, jak na przykład USA. Bardziej skupiają swoją uwagę na imporcie, bo tego potrzebuje ich gospodarka. Jak na tym tle wygląda Polska?
Oto pod koniec października przebywała w naszym kraju kolejna wizyta chińskich oficjeli na czele z wiceministrem handlu Chin Jiang Yaopingiem. Z tej okazji Ministerstwo Gospodarki podało bilans handlowy obu krajów. Jest on typowy dla wspomnianych na wstępie zależności. Polska od Chin kupuje wysoko przetworzone towary, jak komputery, a sprzedaje miedź i inne półprodukty. Bilans handlowy jest w proporcji dziesięć do jednego na korzyść naszych egzotycznych partnerów. Jednak resort gospodarki zachwycone jest tymi relacjami i zamierza je nadal rozwijać i wzmacniać. Chińczycy ze swojej strony szczerze stwierdzają, że nigdzie nie robi się tak dobrych interesów, jak w naszym kraju.
Spadek eksportu węgla
Od kilku lat ekonomiści biją na alarm, że import węgla do polski znacząco przekracza jego eksport poza granice naszego kraju. Dotujemy w ten sposób miejsca pracy za granicą. Mamy ujemny bilans handlowy, skupujemy surowce , które sami mamy u siebie pod dostatkiem. Trzeba się zastanowić, czy polityka eksportu węgla kamiennego jest w ogóle dla nas korzystna.
Na tak postawioną kwestię na ogół każdy ekonomista odpowiada, że tak, bo mamy mieć zrównoważony bilans płatniczy, a eksport jest miarą siły naszej gospodarki. Nie zauważają oni jednak innego znacznie poważniejszego zagrożenia niż zmienne wskaźniki ekonomiczne. Tego przede wszystkim, że surowce wyczerpują się. Po ich sprzedaniu kraj, który tylko na tym opierał swoją gospodarkę zostaje bez żadnych dochodów. Nie mówiąc już o tym, że najbogatsze kraje importujące większość surowców dla swojej gospodarki mają dość różnych instrumentów na to, aby spowodować, żeby ich ceny były jak najniższe.
Wyłomem w tej polityce okazały się Chiny, które jeszcze na początku tego wieku ze znaczącego eksportera węgla kamiennego przekształciły się w jego największego na świecie producenta i jednocześnie importera. Jest to wiele mówiący przykład jakościowej zmiany ich gospodarki, która stawia na import surowców i na eksport produktów końcowych.
To samo dotyczy również miedzi, złota, a szczególnie poszukiwanych pierwiastków ziem rzadkich. To wszystko Chińczycy mają, ale nie eksportują, wręcz przeciwnie jeszcze importują dodatkowe ilości dla swojej coraz wyżej rozwiniętej gospodarki. W tym kontekście spadek polskiego eksportu węgla kamiennego można uznać za sukces polskiej gospodarki.
Szanować surowce
Dotąd wydawało się, że mamy nieograniczone zasoby węgla kamiennego. Statystycznie tak to nawet może wyglądać. Inaczej jednak jest z ekonomią. Zasoby te są coraz bardziej kosztowne w eksploatacji. To kolejny skutek eksportu węgla za wszelką cenę. Te najtańsze i najlepsze pokłady zostały wybrane i sprzedane za granicę. Nam zostały najdroższe i najtrudniejsze partie do wybierania. Dalszy eksport polskiego węgla kamiennego dysproporcje te będzie jeszcze pogłębiał.
Eksport polskich surowców generalnie skierowany jest przeciw nim samym. Szczególnie w ilościach znacznie przekraczających wszelkie racjonalne zasady ich wydobycia. Tak było w czasach PRL. Dziesiątki milionów ton węgla eksportowanych na cały świat powodowało, że jego cena stale spadała. W ten sposób sami przyczynialiśmy się do tego, aby za nasze surowce otrzymywać jak najniższą cenę. Podobną politykę prowadzono w eksploatacji jednego z największych światowych złóż miedzi, jakim dysponuje KGHM Polska Miedź. Jej eksport "za wszelką cenę" powodował spadek jej wartości na światowych giełdach.
Sprzedając miedź po najniższej cenie, w rezultacie doprowadziliśmy do tego, że eksploatacja tego złoża zaledwie po 50 latach zmierza już ku końcowi. Polska jest jednym z najbogatszych krajów Europy i świata we wszelkiego rodzaju surowce. Być może, że ich nadmiar powoduje brak wszelkiej sensownej skali w ich wydobywaniu. Po prostu każdy eksport surowców jest nieopłacalny w dłuższym przedziale czasowym. Jest wielce prawdopodobne, że przy znacznie mniejszym wydobyciu rud miedzi z dwóch kopalń, cena tego surowca byłaby znacznie wyższa, a i zysk z jego sprzedaży byłby taki sam, jak z dwa razy większego wydobycia jakie prowadzą tam cztery kopalnie.
Wojna o surowce
Obie ostatnie wielkie wojny światowe wywołane zostały z powodu "niesprawiedliwego" dostępu do surowców. Pokonanie przez Niemcy Wielkiej Brytanii miało im otworzyć drogę do surowców Afryki i Indii. Napaść Niemców na Rosję spowodowana była potrzebą opanowania nieograniczonych surowców syberyjskich. Dzieje się tak od dwustu lat, od kiedy przemysł potrzebuje ich do produkcji towarów końcowych.
Teraz trwa globalna rywalizacja o surowce na całym świecie. Ofensywa i inicjatywa w tej materii należy do Chin. Wszędzie oferują oni swoje kapitały na uruchomienie eksploatacji w zamian za dostęp do wydobywanych surowców. Polska pod tym względem jest modelowym przykładem. KGHM Polska Miedź ma długotrwałe kontrakty na dostawy swoich produktów do Chin. Z tego powodu Chińczycy są bardzo zadowoleni i firmę tę będą zawsze wspierać, bo działa ona tak samo, jakby była ich własnością. Jest to nowoczesny i trudno nawet zauważalny neokolonializm. Polska nie produkuje i nawet nie chce nic wyrabiać z miedzi, srebra oraz wydobywanego tu złota. Jeżeli nawet to czyni, tak jak Warszawska Fabryka Platerów "Hefra", to tylko marginalnie wykorzystując kilka ton srebra rocznie z tysiąc razy większej jego produkcji w hutach KGHM. Tak więc miedź, srebro, złoto, platyna i pallad wszystko to idzie jako surowiec do wyżej rozwiniętych państw świata. Oczywiście dostajemy za to pieniądze. Są one jednak niewspółmiernie małe w stosunku do wartości tego, co się z tych surowców wytwarza.
Sygnałem, że napięcie wokół surowców rośnie w świecie są spory między Japonią a Chinami o kilka skalistych wysepek na Morzu Wschodniochińskim. Ich właściciel będzie decydował o podmorskiej eksploatacji pobliskich zasobów ropy i gazu ziemnego. Na razie Chiny ograniczają się tylko do demonstracji militarnej swojej marynarki wojennej. Jest to znak, że nie są one jeszcze przygotowane do bezwzględnego dyktowania innym swojej w tym względzie woli. Szybki rozwój tego państwa wskazuje na to, że już niedługo ten czas nadejdzie.
Chińska ofensywa surowcowa
Każde państwo, które chce odgrywać poważną rolę w świecie musi mieć dostęp do potrzebnych mu surowców. Tym bardziej dotyczy to takiego państwa jak Chiny, które już są mocarstwem, ale jeszcze nie światowym hegemonem. Starają się one o ich pozyskanie na wszystkich kontynentach. W Kanadzie i w USA nie wiedzie się im specjalnie. Tam nie chcą kapitałów chińskich i to niezależnie od oferowanych cen za prawo do wydobywania surowców. Znacznie lepiej wygląda to w Afryce, gdzie prawie we wszystkich krajach tego kontynentu mają oni znaczące udziały w eksploatacji surowców. Presja pod tym względem jest tak wielka, że firmy chińskie często dokonują zakupów wszelkiego rodzaju złóż, mając do nich dostęp tyko na papierze. Nawet nie mają oni czasu na to, aby obiekty te wizytować, oglądać i zastanawiać się czy transakcja jest tego warta. Ostatnia ofensywa chińska skierowana jest na Arktykę, a ściślej na Grenlandię. Duńskie media donoszą o sprzeciwie wojskowych służb informacyjnych tego kraju dla ewentualnych chińskich koncesji na tej wyspie. Ostrzegają one, że China Developmen Bank, kontrolowany bezpośrednio przez chiński rząd podejmuje wysiłki, by zapewnić sobie dostęp do strategicznych surowców na całym świecie.
Smok i mrówka
Chińczyków w Polsce interesują dwie instytucje mające coś do powiedzenia w eksploatacji naszych surowców. Jest to Wyższy Urząd Górniczy (WUG) w Katowicach oraz Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) w Warszawie. Dlatego, że one tylko mają najlepszy wgląd w rzeczywisty stan polskich surowców. Chiny uzyskały na prawach wzajemności trwałe z nimi porozumienia. Niby nic wielkiego. Są one takie same jak z dziesiątkiem innych państw. W rzeczywistości jest to porozumienie polskiej mrówki z chińskim smokiem. Jest jasne, że w rzeczywistości korzyści będzie miał tylko "smok". Warto zastanowić się, czy duńska reakcja nie byłby również dla nas najlepszym rozwiązaniem na chińskie zabiegi o dostęp do polskich surowców.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
