Na ogół dotąd górnictwo węgla brunatnego wzbudzało zainteresowanie mediów i opinii publicznej tylko na skutek gwałtownych protestów organizacji ekologicznych. Im bardziej były to spektakularne i widowiskowe imprezy, tym szerzej kolportowano i upowszechniano wiadomości na ten temat. Górnicy nieśmiało protestowali, co było przyjmowane za dowód ich winy.
Przykładem tego rodzaju wydarzeń była ostatnio odkrywka Tomisławice w Zagłębiu Konińskim. W KWB Turów, osoby określające się za ekologów na znak protestu zajęły komin chłodni i wywiesiły tam swoje transparenty. Wyspecjalizowanym w protestach przeciwko rozwojowi górnictwa węgla brunatnego jest legnickie Stowarzyszenie "Stop Odkrywce". Jego akcje przybierają już charakter międzynarodowy. Za zatrzymaniem, lub przynajmniej ograniczeniem rozwoju tej branży opowiada się Parlament Europejski, dokąd wszyscy niezadowoleni przesyłają swoje skargi na polski węgiel brunatny.
Działania Stowarzyszenia wspierają również parlamentarzyści z Dolnego i Górnego Śląska. Tymczasem sama branża węgla brunatnego może tylko słać sprostowania, gdyż w żaden sposób nie mogąc się przebić w mediach, by przedstawić swoje racje. Górnictwo węgla brunatnego było pewne swego. Branża wytwarza najtańszą energię pokrywając w jednej trzeciej zapotrzebowania polskiego rynku. Jest to mocna pozycja, której naruszenie spowodować może zakłócenia w całej gospodarce. Wydawało się, że tylko spokój mógł uratować ten sektor. Zagrożenie przyszło jednak z całkiem innej strony...
Nowe porządki
Wraz z prywatyzacją następuje restrukturyzacja firmy. I chyba o to chodzi w całej tej procedurze. Proces ten polega przede wszystkim na ograniczeniu zatrudnienia. W firmie pozostaje bezpośrednia produkcja i zatrudnieni w niej fachowcy. Wszystkie działy pomocnicze począwszy od księgowości, a skończywszy na sprzątaczkach wyprowadza się na zewnątrz.
Dla działów niezbędnych do funkcjonowania wydobycia tworzy się odrębne spółki. Obejmują one zwykle okresowo wykonywane roboty np. remonty sprzętu i maszyn górniczych, wykonywanie wierceń badawczych, transport, obsługa medyczna, stacja ratownicza itp. Bez tego zasadnicze wydobycie obejść się nie może, ale kopalnia nie musi służb tych stale utrzymywać. Korzysta z nich doraźnie i tylko według potrzeby. Pozostałych pracowników na ogół się zwyczajnie zwalnia z pracy. Ich obowiązki przejmują wyspecjalizowane prywatne firmy usług księgowych, prawnych, handlowych, czy też porządkowych...
Węgiel specyficzny
W przeciwieństwie do węgla kamiennego, brunatny jest paliwem mniej uniwersalnym i praktycznie w tej skali wydobycia nadaje się on jedynie do spalania w kotłach elektrowni zawodowych.
Eksploatowane złoża położone są daleko poza wszelkimi centrami przemysłowymi. Największy kompleks związany z KWB i ZE Bełchatów położony jest w samym centrum kraju. Przedtem Bełchatów tylko z nazwy był miastem. Parterowe budynki to był tu standard. Jedynie w centrum tej kilku tysięcznej miejscowości były piętrowe, jeszcze przedwojenne małe domki kryte papą. Podczas zagospodarowywania złoża, obowiązywał tu jeden kierunek ruchu. Rano cały transport ruszał wąską szosą do Rogowca. Wszystkie pojazdy poruszające się w przeciwnym kierunku spychano do rowu. Popołudniu sytuacja ta powtarzała się w odwrotnym kierunku...
Teraz dawno już o tym zapomniano. Jednak pokazuje to, jak trudny był tu start górnictwa i jak wiele trzeba było zrobić. Była to kluczowa inwestycja, gdzie pracę znajdowali wszyscy mieszkańcy z całej okolicy. Od tego czasu mija już prawie pół wieku. Niestety, poza przemysłem skupionym wokół węgla brunatnego, nic nowego tu nie powstało.
Awans cywilizacyjny jest tu widoczny na każdym kroku. Ich wymiarem są dyscypliny sportowe w których reprezentacje związane z węglem brunatnym regularnie walczą o tytuły mistrzów Polski. Obecnie w trzech centrach wydobycia węgla brunatnego (Bełchatów, Turów i Konin) nie ma innej pracy. Wszelkie redukcje, restrukturyzacje i prywatyzacje powodują, że setki, a razem liczone tysiące ludzi zwolnionych z pracy znajduje się bez środków do życia. To wszystko powoduje zrozumiałe zaniepokojenie i protesty związkowe.
Veto dla zwolnień
Dwie największe w Polsce kopalnie węgla brunatnego KWB Bełchatów i KWB Turów mają w najbliższym czasie dokonać restrukturyzacji zatrudnienia. Polega ona na wydzieleniu szeregu służb pomocniczych i remontowych poza zakład górniczy. Załogi kopalń nie akceptują tego procesu, który zakończy się zwolnieniami z pracy.
Związek Zawodowy Pracowników Ruchu Ciągłego w KWB Bełchatów i KWB Turów na swoich stronach internetowych informuje o wszczęciu 15 maja sporu zbiorowego obejmującego tę problematykę. Przedmiotem sporu jest też uzgodnienie wskaźnika płacowego na 2012 rok. Zapewne pracodawca podejmie rozmowy na tematy płacowe. Kompromis w tych sprawach jest wielce prawdopodobny. Na temat restrukturyzacji zarządy kopalń nie chcą rozmawiać ze związkami zawodowymi. Twierdzą one, że sprawy te nie dotyczą sporu zbiorowego. Dochodzi do tego program dobrowolnych odejść z kopalni, który nie został uzgodniony ze związkami zawodowymi. W chwili obecnej prowadzone negocjacje nie posuwają jednak sprawy do przodu, gdyż każda ze stron obstaje przy swoim stanowisku.
Siła związków
Do sporu zbiorowego przystąpiło pięć organizacji związkowych. Są to:
• Związek Zawodowy Ruchu Ciągłego,
• Związek Zawodowy Górników Węgla Brunatnego,
• NSZZ Solidarność,
• Związek Zawodowy Kadra,
• Związek Zawodowy Konto.
W ogłoszonym związkowym komunikacie podano termin spełnienia związkowych postulatów na dzień 18 maja. Związki zawodowe biorące udział w sporze zastrzegły sobie w przypadku nie uwzględnienia ich postulatów prawo do przeprowadzenia strajku. O tym, że sprawy nie wyglądają dobrze świadczy jednomyślna odmowa udzielenia bieżącej na ten temat informacji przez wszystkie centrale związkowe działające w KWB Bełchatów. Porozumienie będzie bardzo trudne, gdyż związki zawodowe mają w tej sprawie podpisane gwarancje sięgające do roku 2017.
Fikcja prywatyzacji
Obecnie cała branża jest już sprywatyzowana. Jej procedura jest jednak dość dziwna. Dwie największe kopalnie i elektrownie oparte na węglu brunatnym KWB Bełchatów i KWB Turów wchodzą w skład energetycznego holdingu Polska Grupa Energetyczna (PGE), gdzie Skarb Państwa posiada prawie 62 procent udziału. Podobnie sprywatyzowane ostatnio KWB Adamów i Konin zostały sprzedane ZE PAK, gdzie Skarb Państwa ma 50 procent akcji.
Wychodzi na to, że prywatyzacja polega na dopuszczeniu tylko innych podmiotów do zysków płynących z górnictwa węgla brunatnego będącego nadal w posiadaniu tegoż Skarbu Państwa. Generalnie prywatyzacja ta polega na tym, że Skarb Państwa sprzedaje górnictwo węgla brunatnego temu samemu Skarbowi Państwa.
Cała rzecz polega na skomplikowanej procedurze wprowadzenia sprzedanych podmiotów na giełdę. Sam spór, a nawet strajk w kopalniach węgla brunatnego PGE, nie byłby niczym groźnym, gdyby nie fakt, że kopalnie te na bieżąco dostarczają paliwa do elektrowni. Węgla brunatnego nie można ani składować, ani też tworzyć jego zapasów. Prosto z kopalni jest on taśmociągami dostarczany do pobliskich elektrowni.
KWB Bełchatów, który wydobywa ok. 40 milionów ton węgla brunatnego rocznie, a pobliska największa w Europie Elektrownia o mocy 5053 MW wytwarza blisko 20 procent krajowej energii. Jest to jednocześnie najtańsza energia w kraju. Podobnie, lecz w znacznie mniejszej skali problematyka ta dotyczy KWB Turów, Konin i Adamów.
Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nadal właścicielem tych kopalń jest państwo i poprzez swoje instrumenty politycznie zarządza górnictwem węgla brunatnego. Skarb Państwa chcąc branżę tę uczynić bardziej efektywną winien odejść od prywatyzacji będącej formalnym faktem, a w rzeczywistości fikcją, w której ich właścicielem jest ten sam państwowy podmiot z przed prywatyzacji...
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
